Мюлер лічыць, што ў яго прастрэлена бядро. Добрая прычына, каб накіравацца на бацькаўшчыну.
Мы парашаем наведаць яго пасьля поўдня.
Кроп вымае ліст:
— Я мушу перадаць вам прывітаньне ад Канторэка.
Мы сьмяемся. Мюлер кідае сваю папяросу і кажа:
— Вось-бы яго сюды на фронт!
Канторэк быў нашым клясным настаўнікам, маленькі, суворы чалавек, у шэрым сурдуце, з тварам зямлярыйкі. Ён быў амаль аднаго росту з унтэр-офіцэрам Гімэльштосам, — «Пагрозай Клёстэрбэргу». Між іншым, ці-ж ня сьмешна, што прычынай шматлікіх няшчасьцяў, у большасьці выпадкаў на сьвеце зьяўляюцца нярослыя людзі? Яны куды энэргічней і абрыдлівей, чым людзі высокага росту. Я заўсёды сьцярогся, каб ня трапіць у часьці з нярослымі ротнымі камандзірамі; у большасьці выпадкаў гэта праклятыя скурадзёры.
Канторэк трымаў перад намі на лекцыях гімнастыкі такія доўгія прамовы, што нарэшце ўся наша кляса, пад яго камандай, накіравалася ва ўправу акруговага вайсковага начальніка і заявіла пра сваю гатоўнасьць пайсьці на вайсковую службу. Я яшчэ бачу яго перад сабой, ён бліскае на нас вачмі праз акуляры і пытаецца расчуленым голасам:
— І вы-ж не адстанеце, таварышы?
Такія выхавальнікі часта трымаюць свае пачуцьці напагатове ў жылетнай кішэні і штогадзінна выдаткоўваюць іх. Аднак у той час мы яшчэ ня мелі аб гэтым уяўленьня. Адылі, адзін з нас вагаўся і не жадаў ісьці разам з намі. Гэта быў Юзэф Бэм, тлусты, дабратлівы хлапец. Але потым і ён здаўся на ўгаворы, — ды інакш і быць не магло. Магчыма, шмат хто думаў таксама, як і ён, але ніхто не адважваўся вылучыцца, бо ў той час нават бацькі заўсёды былі напагатове прамовіць слова «трус». Людзі ня мелі нават драбнюткага ўяўленьня пра тое, што нас чакала. Найбольш разважнымі зьяўляліся, уласна, бедныя і простыя людзі; яны адразу ўспрынялі вайну як няшчасьце, у той час як больш заможныя згубілі голаў ад радасьці, хоць іменна ім і трэ’ было-б за іншых уразумець яе вынікі.
Катчынскі сьцьвярджае, што гэта ад адукаванасьці, якая робіць іх бязглуздымі. А калі Кат што-небудзь скажа, дык ён ад гэтага не адступіцца.
