Вялікую катэгарычнасьць у разьвязаньні памянёнага пытаньня выяўляюць: мітрапаліт Макар, Аганоўскі і невядомы аўтар Ю. Б., які зьмясьціў у Львоўскім часопісе „Правда” за 1879 гад рэцэнзію на працу профэсара Вахняніна аб Францішку Скарыне. Першы з памянёных дасьледчыкаў кажа, што ў 1525 годзе ў Вільні кніжкі друкаваліся „Франциском Скориною, родом из Полоцка, а верою—римско-католіком"[1]. Аганоўскі сьведчыць: „Можна догадыватися, що Скорина придержувався веры католицкой” ref> История литературы русской, Львов, 1887 г. </ref>. Нарэшце, зазначаны рэцэнзэнт Ю. Б. катэгарычна абвяшчае: „Моею гадкою він (Скарына) бесперечна був каталіком “ [2].
Довады, на якіх пералічаныя дасьледчыкі імкнуліся ўзгрунтаваць свае думкі аб прыналежнасьці Францішка Скарыны да каталіцкай веры, розныя: а) зазначаецца, што беларускі дзеяч свае пераклады рабіў з лацінскае бібліі Вульгаты (Dobrowsky, Wiszniewski, мітрапаліт Макар); б) што ён насіў не праваслаўнае імя Францішка; в) у Кракаўскую Акадэмію, у якой беларускі дзеяч атрымаў сваю адукацыю, дапушчаліся, як сьведчыць Brandowski[3], толькі каталікі (Вішнеўскі, Аганоўскі, Ю. Б.).
Урэшце, Аганоўскі пераказвае яшчэ адзін довад профэсара Вахняніна, зазначаючы: „в Руси литовской були католики, котры ад часов Ягайло корыстувались там окремешными привилегиями, и про те вероятною есть догадка проф. Вахнянина, що Скорина мог для тых привилегиев статись католиком, по-за-як був человеком богатым" [4].
Думку аб прыналежнасьці Францішка Скарыны да протэстантызму асабліва імкнуўся давесьці Галавацкі, які кажа: „Предшественником проповедания реформации можна почитати Фр. Скорину нз Полоцка… Современник Мартина Лютера и Меланхтона, он, без сомнения, хорошо был знаком с их сочинениями… Видев, - с якою ревностию протестанты старалися в Германии, в Чехах, и др. землях росширати чтение библии на народном языце, полагая священное писание единственным источником и основанием веры, без всякого сомнения, и Фр. Скорына хотел прыслужытись своим землякам библиею на русском языце и при пособии одномышленников постарался о издание ея „людям посполитым к доброму научению" [5]. Думкі Галавацкага аб мотывах перакладу Францішкам Скарынай Библіі амаль літаральна пераказвае Чыстовіч [6]. Яшчэ раней Коріtаr перадаў з біографіі Лютэра апавяданьне аб тым, што ў 1525 годзе нейкі Францыск паляк, доктар, быў у Вітэнбэргу, у Мэлянхтона і абедаў у яго разам з Лютэрам: Invitatus ad coenam tertius ipse Lutherus nec ipse minus fratre Melanchtone captus petegrini doctoris dotibus adeo, ut eum ad prozimum sentaculum invitaret.
(На полудзень быў закліканы трэці сам Лютэр, і ня менш брата Мэлянхтона, ён быў захоплены вартасьцямі доктара чужаземца да такой ступені, што заклікаў яго на бліжэйшае сьнеданьне).
- ↑ История Русской Церкви, т. ІХ, СПБ, 1879, стар. 303.
- ↑ Правда. Місячнік для словесности, науки и політики. У Львові, 1879 г., стар. 643
- ↑ Zalozenie Uniwersitetu Krakowskiego. Krakow, 1872, стар. 76
- ↑ Op. cit., стар. 155. Гл. яшчэ артыкул пад псэўданімам “Белорусс” – Судьбы русского языка в костелах Северо-Западнаго Края (Русский Вестник, 1868 г., т. 57), дзе выказваецца думка што ўсе працы Скарыны былі зроблены для каталікоў паводле жаданьня Жыгімонта Першага.
- ↑ Науковый сборник, издаваемый литературным обществом Галицко-Русской Матицы. Вып. І. Львов, 1865 г., стар. 230
- ↑ Очерк Истории Западно-Русской церкви. Часть І. СПБ, 1882 г., стар. 217.
