вялікага князя. На судзе прысутнічалі радныя паны, што знаходзіліся ў гэты момант у Вільні. Для судоў паноў-рады назначаліся пэўныя тэрміны два разы ў год.
Агульны характар судаўніцтва. Судовая організацыя была пабудована на прынцыпе асаблівай упрывіліёванасьці магнатаў, падсудных толькі вялікаму князю. Для звычайнага, пражываючага ў павеце, шляхціца немагчыма было судзіцца з магнатам. Гэтае засільле магнацкае было замацована статутам 1529 году і мела вялізны уплыў на разьвіцьцё соцыяльня-політычнага настрою шляхты.
Перавага беларускае культуры. Літоўскае Вялікае Княства ў культурных адносінах зьяўлялася беларускім. Беларуская мова была мовай дзяржаўнай. Гаспадарскія лісты, граматы, соймавыя ўхвалы публікаваліся ў беларускай мове. Беларуская мова ўжывалася ў гаспадарскай канцылярыі і ў судаўніцтве. Судзебнік 1468 году і Статут 1529 году, краінныя прывілеі былі апублікаваны на беларускай мове. На гэтай-жа мове пісаліся беларускія летапісы, хронікі, жыцьці сьвятых, сьвецкія бэлетрыстычныя творы. Росквіт беларускае культуры абымае ўсё XVI ст., калі багацьце і сіла беларускага духоўнага жыцьця знайшла поўнае выяўленьне. Пануючыя клясы ў XV ст. і ў першай палове XVI ст. заставаліся вернымі нацыянальнай культуры.
Польская культура. З завязаньнем Літоўска-Польскай вуніі ў Літву стала пранікаць і польская культура. Праваднікамі яе быў урад і духавенства. Літоўскае магнацтва, прыняўшы католіцызм, гэтым самым прышчапіла ў сябе і польскую культуру. Праз гандаль ліцьвіны азнаёміліся з эўропэйскай культурай. Аднак польская культура робіць нязначныя посьпехі, яе разьвіцьцё прыпыняе нацыянальна-політычная барацьба XVI ст. Майскі прывілей 1447 году, надаўшы прывілеі усёй шляхце незалежна ад рэлігійнай прыналежнасьці, прыпыніў пашырэньне каталіцкай і польскай культуры. І ўсё-ткі літоўскае магнацтва паступова ўцягвалася ў сфэру ўплыву польскае культуры. Пад уплывам апошняй пачала ўжывацца лацінская мова ў зносінах з Захадам і часткаю з Польшчай. Прывілеі рымска-каталіцкага касьцёлу пісаліся у лацінскай мове, а часткай і прывілеі на магдэбурскае права, пераважна на тэрыторыі Літвы. Акты, празначаныя для Падляшша, публікаваліся на лацінскай мове. Літоўскія паны католікі пачалі езьдзіць вучыцца ў Кракаўскі унівэрсытэт: Гаштольд, Гэдройцы, Князь Сьвірскі. Паасобныя паны вандруюць па заходняй Эўропе, і прывілей 1447 году дазволіў гэтыя паездкі за граніцу.
