католіцызму. Жыцьцё працякала ў атмасфэры свабоды і рэлігійнага роўнапраўя ўсіх веравызнаньняў. Каталіцызм яшчэ ня меў сілы для барацьбы з праваслаўем і протэстантызмам.
Статут 1566 г. Першы літоўска-беларускі Статут 1529 г., ўяўляючы сабой законадаўчы зборнік, у якім атрымалі юрыдычнае афармленьне ўсе політычныя і грамадзянскія прывілеі магнатаў, ня мог здаволіць шырокія шляхецкія колы, якія ўжо ўсьвядомілі сваё політычнае значэньне к палове шаснаццатага сталецьця. Шляхецкая ідэологія, высунуўшая мысьль аб роўнапраўі ўсіх членаў шляхецкага стану, не магла пагадзіцца з такім становішчам і, заняўшы ваяўнічую позыцыю, пачынаючы з саракавых-шэсьцьдзестых гадоў, пачала падаваць вялікім князем „чалабітныя” а папраўцы Статуту. Упяршыню з такой просьбай шляхта зьвярнулася да вялікага князя на Берасьцейскім сойме 1544 г. Да гэтае просьбы Жыгімонт І аднёсься прыхільна. Жыгімонту І і літоўскім радным паном прышлося пайсьці на ўступкі і, прызнаючы просьбу шляхты ў істоце зусім справядлівай, прышлося ўтварыць комісію з дзесяці асоб, “яко з латінского так і греческого закону”, „людей добрых, поважных". Гэтай комісіі даручалася „тыі артыкулы, водлуг патребы і водлуг бога і речы справедлівое, поправіті, а іншыі прічініті і на першом сойме перед паны радамі іх мілостью і всімі княжаты, паняты і всіх рыцерства іх оказать, где потом через посполітый сойм, на што вся земля зволіт, мают оныі артыкулы быть уфалены і пріняты з его мілості господарскім дозволеньем, што ся іх мілості слушного будет відеті". На Віленскім сойме 1551 г. шляхта зноў зьвярнулася да вялікага княза з паўторнай просьбай аб зьменах у Статуце. На гэты раз Жыгімонт-Аўгуст і магнаты былі прымушаны, у сілу гаспадарскага адказу на сойме 1544 г., утварыць комісію з дзесяцёх з яе месцапрабываньнем у Вільні. Праца комісіі пасоўвалася наперад вельмі марудна. Укладаньне проекту новага Статуту было закончана ў 1563 г., але канчатковае зацьвярджэньне Статут атрымаў у Вільні 11 сакавіка 1566 г. На Берасьцейскім сойме 1566 г. і на Горадзенскім 1568 г. ў Статут 1566 г. былі ўнесены папраўкі.
Склад і зьмест Статуту 1566 г. Згодна з запатрабаваньнем шляхты ў Статут 1566 г. былі ўпісаны: а) тэкст агульна-земскага прывілею 1551 г. б) прывілей 8 чэрвеня 1563 г. а роўнапраўі асоб шляхецкага пахаджэньня праваслаўнае рэлігіі з рымска-каталіцкай шляхтай; в) Бельскі прывілей ад 1 ліпеня 1564 г., якім магнаты адмаўляюцца ад асобнай падсуднасьці; г) Віленскі прывілей ад 13 сьнежня 1564 г. аб утварэньні павятовых соймаў; д) акт пацьвярджэньня Статуту ад 11 сакавіка 1566 году. Статут другой рэдакцыі складаецца з 14 разьдзелаў, падзеленых на артыкулы. Разьдзел першы ахвярован „пэрсоне господарской“; разьдзел другі — абароне земскай; разьдзел трэці — шляхецкім вольнасьцям і размнажэньню Вялікага Княства Літоўскага; разьдзел чацьверты — організацыі судоў; разьдзел пяты датыча пасагу і вена; разьдзел шосты—аб апецы; разьдзел сёмы—а запісах і продажы; разьдзел восьмы—а тастамэнтах; разьдзел дзевяты а правох земскіх; разьдзел дзесяты—о „ловы, о путы і о дереве бортнех"; разьдзел адзінаццаты—„о кгвалтех і о головшчізнах шляхецкіх”; разьдзел дванаццаты—о „головшчізнах і о павезках людей посполітых”; разьдзел трынаццаты— "о грабежах і навезках”; разьдзел чатырнаццаты—„о злодействе всякого стану”. Галоўнай крыніцай Статуту 1566 г. зьяўляецца Статут 1529 г., старадаўныя звычаі, соймавыя ўхвалы, польскае права, рымскае і нямецкае права. Апошнія крыніцы мелі павярхоўны ўплыў, знаёмілі з спосабамі кодыфікацыі. У статуце 1566 г. ўплыў польскага права ў параўнаньні з Статутам 1529 г. больш значны.
