Старонка:Пічэта Гісторыя Беларусі.pdf/88

Гэта старонка не была вычытаная

сабе прытулак у Полацку. Жыгімонт Кейстутавіч быў абвешчан вялікім князем, а літоўскія дзеячы павінны былі пайсьці на ўступкі палякам і згадзіцца на аднаўленьне вуніі.

Вунія 1432 г. Прапануючы ліцьвінам вунію, палякі мелі на ўвазе складзеную політычную коньюнктуру і запрапанавалі ліцьвінам вунію ў духу вуніі 1401 году. Жыгімонт прызнаваўся дажывотным сукіраўнічым Ягайлы, да якога пераходзіць вялікае княства пасьля сьмерці Жыгімонта. Насьледнікі Жыгімонта атрымлівалі толькі свае айчынныя ўладаньні. Падольле ўступалася Польшчы. Далучэньне Валыні ставілася ў залежнасьць ад сьмерці Жыгімонта. Вунія 1432 г. зьяўляецца поўнай капітуляцыяй ліцьвінаў перад палякамі. Уся папярэдняя барацьба літоўскіх сэпэратыстых была закасована адным махам.

Грамадзянская барацьба. Існаваньне дзьвюх політычных партый пры двох гаспадарох выклікала грамадзянскую вайну. Жыгімонт К. пачаў шукаць прыхільнікаў паміж беларускага элемэнту. У дзень завязаньня вуніі 15 жнівеня 1432 году Сьвідрыгайла і Ягайла апублікавалі прывілей, які пашыраў правы і вольнасьці літоўскай шляхты і на беларускую арыстократыю і баярства. Прывілей меў вузкае тэрытарыяльнае значэньне і не пашыраў свайго ўплыву на Полацкую, Віцебскую, Смаленскую, Чарнігава-Северскую, Кіеўскую землі, Валыншчыну і Падольле. Беларускага-ўкраінскія магнаты засталіся вернымі Сьвідрыгайле. Буйныя магнаты Літвы і Жмудзі і дробная ваенна-служылая кляса Падляшша, ацаніўшы польскія прывілеі, сталі на сторану Жыгімонта. Перавага ў бойках была на баку Сьвідрыгайлы. Спачатку ваенныя дзеяньні былі ўдачны для Сьвідрыгайлы. Нават літоўскія магнаты пачалі вагацца ў сваёй вернасьці Жыгімонту. Каб выратаваць сваю політыку, Жыгімонт К. апублікаваў 6-га мая 1434 году новы прывілей, які надаваў Літве і літоўскай Беларусі новыя правы і вольнасьці. Гэта ўтрымлівала літоўска-беларускіх магнатаў на баку Жыгімонта. Беларуска-ўкраінскі элемэнт з працягам часу ахаладзеў да свайго верхаводцы. Сьвідрыгайла шукаў дапамогі ў немцаў, крымскіх татар, рымскага папы, якому абяцаў падчыніць праваслаўную царкву. Спаленьне ў 1431 годзе мітрапаліта Гарасіма ў Віцебску, западозранага ў здрадзе, гэтак сама мела ўплыў на адносіны да Сьвідрыгайлы беларускіх магнатаў і земляўласьнікаў. А пасьля таго, як Сьвідрыгайла быў разьбіты пад Вілкомірам у 1435 годзе, ад яго адпала ўся Беларусь. Яму заставаліся покуль-што вернымі ўкраінскія землі. Разумеючы сваё цяжкае становішча, Сьвідрыгайла ў 1437 годзе зьявіўся ў Кракаў і запрапанаваў стаць палоньнікам Польшчы з усімі сваімі падданымі, замкамі, местамі і сёламі. Па сьмерці Сьвідрыгайлы айчына і усе ўладаньні яго павінны былі перайсьці да Польшчы. Палякі не прынялі гэтай прапазыцыі, бо мелі Валыншчыну і Падольле ў сваіх руках паводле дагавору з Жыгімонтам. У 1439 годзе Сьвідрыгайла быў зноў разьбіты і яму прышлося ўцякаць у Малдавію. Украінскія землі прызналі вялікага князя Жыгімонта. Грамадзянская вайна спынілася.

Разарваньне паміж літвінамі і палякамі. Няўдача Сьвідрыгайлы і поўная перамога літоўскага нацыянальнага элемэнту рабілі непатрэбнай вунію з Польшчай. Сам Жыгімонт К. быў лішнім. Магнаты яго ненавідзелі, як спадручнага Польшы і як кіраўніка, які стараўся ў сваёй політыцы апірацца на дробную шляхту. Літоўскія магнаты не маглі дараваць свайму вялікаму князю зробленых ім буйных тэрытарыяльных уступак і зрабілі супроць яго змову, у рэзультаце якой Жыгімонт Кейстутавіч быў забіты. Перад літоўскімі магнатамі адчыняўся новы шлях у справе барацьбы за аўтаномію і за адабраньне аддадзеных Польшчы ўкраінскіх зямель.