Старонка:Соцыяльна-экономічная структура Літоўска-Беларускае дзяржавы ў XVI — XVIII сталецьцях 1.pdf/24

Гэта старонка не была вычытаная

У Берасьцейска - Горадзенскім раёне на 715 цяглых дзялянак прыходзіцца 287 кунічных, г. зн. каля 7/10 усяго ліку.

У Горадзенскім раёне гэткае-ж выпадковае зьяўленьне кунічных дзялянак, як і ў Віленскім: уладаньні маланадзельныя часам ня маюць зусім кунічных дзялянак.

У Менскім раёне каля ⅓ цяглых двароў маюць яшчэ кунічныя дзялянкі, аднак, вельмі дробныя, меней за ¼ валокі.

Агляд пытаньня аб забясьпечанасьці сялян зямлёю выяўляе і яшчэ адну важную акалічнасьць.

Сялянства па сваёй заможнасьці ня было аднастайным, бо над селянінам сярэдняга дастатку падымаецца некаторая болей забясьпечаная група. Яна будзе складаць 15%, калі за здавальняючую забясьпеку лічыць надзел у 1 валоку і болей; ніжэй стаяла група бедных, якая апрацоўвала меней за ¼ валокі. Групай сярэдняга сялянства, серадняка, відавочна, трэба будзе лічыць тую, якая мае ад ¼ да ½ валокі, што складае 56% усіх двароў (г. зн. групу, якая мае ад 5 до 10 дзесяцін ральлі). Таксама важным зьяўляецца пытаньне аб забясьпечанасьці сялянскага двара рабочаю жывёлай. Аб гэтым у нас ёсьць досыць добрыя даныя, бо мы маем падлік бадай што 7.500 сялянскіх двароў.

Перш за ўсё трэба адзначыць, што ўвесь Усход, г. зн. Падзьвіньне і Падняпроўе, ня ведалі ўжываньня валоў і карысталіся толькі коньмі. У гэтым раёне ў сярэднім прыходзіцца на 100 двароў 300 коняй. А ў іншых раёнах у сялян ёсьць коні і валы, прычым першыя граюць другарадную ролю. Запраўды, у сярэднім на 100 сялянскіх двароў прыходзіцца 41 конь. Значыцца, толькі менш як палова сялян уладалі канём. Затое лік валоў болей забясьпечваў сялянскія двары, бо на 100 двароў прыходзілася 161,5 валоў.

І зноў-жа гэтыя сярэднія лічбы для ўсяе Беларусі выгадней разьбіць па раёнах і высьветліць колькасныя суадносіны двароў па ўладаньні рабочаю жывёлай. Тут мы маем падлік, які характарызуе каля 2 ½ тысяч двароў. Атрымліваем наступную табліцу:

РАЁНЫ
Лік дымаў Лік % двароў, якія маюць коняй Лік % двароў, якія маюць валоў
Па 1 кані Па 2-3 кані Па 4-6 коняй Па 7-9 коняй Бяз коняй Па 1 вале Па 2-3 валы Па 4 валы Па 5-6 валоў Бяз валоў
Віленскі 100 47,2 30 2,8 20,0 16 67,8 3,9 0,6 11,7
Віцебскі 100 20,2 50,4 23,6 2,0 3,8
Менскі 100 35,0 21,9 6,0 37,1 13,0 13,0 54,4 13,0 6
Берасьцейска-Горадзенскі 100 42,0 7,4 0,4 50,2 24,5 58,0 7,9 0,4 9,2