прапановы рабіліся ў Балтыцкіх партох. Гэты гандаль зачапляў народныя гушчы і даходзіў да хаты селяніна.
Узьнікненьне яго належыць да пачатку XV сталецьця, і ўжо першыя вялікія князі літоўскія ацэньвалі значэньне партоў Рыгі, Гданску і Краляўца. Можна сказаць, што ад пачатку XV сталецьця да пачатку XVII літоўска-беларуская дыплёматыя цалкам прысьвячала свае інтарэсы пытаньням Балтыцкага ўзьбярэжжа, паколькі гэта патрэбна было ў гандлёвых мэтах. Ужо Вітаўт і Ягайла бароняць гандлёвыя інтарэсы ў зносінах з Ордэнам. Аб гэтым сьведчаць умовы 1402 і 1404 гадоў.
Патрэба для Польшчы і Літвы атрымаць назад вусьці Нёмну і Віслы прывяла да Грунвальдзкага бою. Пасьля 1410 гаду Ордэн ішоў насустрач запатрабаваньням вялікага князя літоўскага і караля польскага ў справе пашырэньня праў літоўскіх і польскіх гандляроў. Згодна далейшых умоў гандляры з Польшчы, Літвы, Жамойць Мазовіі і Беларусі маюць права вольнага гандлю і праезду па тэрыторыі Ордэна сухім ці морскім шляхам, з выплатам толькі старога мыта. Ім даецца права прыпынкаў і продажы тавараў на прыпынках. З свайго боку і Ордэнскія гандляры маюць права вольнае дробнае продажы сукнаў і права вольнага вывазу хлеба і жывёлы. Гэтыя ўмовы адчынялі вольны шлях да Гданску, які і зрабіўся асяродкам вольнага гандлю для Літвы і Беларусі.
Гандлёвае ажыўленьне каля паловы XV сталецьця выклікала патрэбу адчыніць у некаторых местах кірмашы. На чале гандлю, напэўна, стаяла Вільня. У 1441 годзе яна атрымала права на 2 кірмашы ў год, а ўсе гандляры атрымалі права вольнага і бязмытнага праезду па шляхоцкіх езах, якія былі расстаўлены па Вісьле і Нёмну. Нарэшце, Торунскі трактат 1466 году аддаваў Польшчы заходнюю частку Прусіі з местам Гданскам. Гэтым зьнішчалася ўсялякая магчымасьць для Ордэна перапыняць гандлёвыя зносіны Беларусі і Літвы з вусьцем Віслы, да чаго ахвоча прыбягаў Ордэн у папярэднюю эпоху, карыстаючыся тымі ці іншымі замінкамі ў сваіх суседзяў. Літоўска-Беларускай дзяржаве заставалася толькі берагчы шлях па Нёмну на Кралявец і шлях па Дзьвіне на Рыгу. Абодва гэтыя порта мелі таксама вялікае значэньне ў гандлі.
У кожным разе, з папярэдняга ясна, што посьпехі беларускага гандлю залежалі ад магчымасьці вольных зносін з прыморскімі местамі, якія стаялі каля вусьцяў вялікіх рэк, натуральных артэрый, што вялі да мора і знаходзіліся ў руках варожых суседзяў.
