III.
Пераходзячы да апавяданьняў, адзначым перш за ўсё двух пісьменьнікаў: Власта і Ядвігіна Ш. Вакол іх згуртаваліся чуць ня ўсе нашы аўтары апавяданьняў, вытварыўшы павэдлуг гэтага два асобныя слаі: адзін складаецца з невялічкіх рэчаў, каторым і назовы ніяк не падбярэш: апавяданьне — не апавяданьне, думкі ўслух — дык ня тое… адным словам, нешта зьбіваючаеся крыху на так званыя „вершы ў прозе“. Найчасьцей можна знайсьці там апісаньне прыроды і выкліканых яе відам думак, але ўсё гэта бледна, нудна, бяскрыла; да таго-ж аўтары іх маюць небагата духоўнага зьместу. Адзін толькі Власт здолеў даць у сваіх абразкох нешта цэннае. На жаль, ён іншы раз даволі моцна нагадуе польскіх модэрністаў (гл. „Мары“), у бытавых-жа апавяданьнях губіць лепшы бок свайго таленту — сумную поэтычнасьць. Але бывае, што на апісаньнях нашага шэрага жыцьця адбіваецца лірычны пад‘ём душы пісьменьніка і ўплятае ў вянок нашай літаратуры сьвежы яркі цьвяток (гл. ап. „Лебядзіная песьня“).
Другі слой склаўся з жартаў, разьвітых у дробныя апавяданьні. Вартасьць лепшых з іх у жывасьці мовы, у пэўным апісаньні народнаго быту, у тым, што яны папраўдзе караняцца ў народным творчастве і толькі разьвіваюць яго, уліваюць у літаратурныя формы, а таму яны блізкі і зразумелы народу.
Лепшай спадчынай, дастаўшайся нашай літаратуры леташняга году ад гэтага кірунку, былі бойкія казкі-апавяданьні Ядвігіна Ш. (напісаная другім тонам „Бярозка“ выйшла слабей), ды яшчэ дзе-якія рэчы другіх пісьменьнікаў („Ахвяра“ Гурло і др.). Сюды ж трэба далажыць і некалькі апавяданьняў, па зьместу свайму блізкіх да народнай мудрасьці („Гарэлка“ Я. Окліча, „Казка не казка“ Н.). Хоць і невялічкія гэта здабыткі, але і тут адбіўся агульны ўзрост нашай пісьменнасьці.
Урэшце, з нараджэньнем тэатру, зьявілася і яшчэ адно наслаеньне яе беларуская драма, праз каторую першы раз наша мова люнула моцнай хваляй з вёскі ў места.
