ратовічаву, якая накіравала-б гэтую душу, куды трэба. Натура тады-б ішла напралом.
На схіле сонца з поўдня ён быў дома. Можна сказаць, што толькі цяпер ён, як мае быць, адчуў, што такое чалавечае — не жыццё, а існаванне. Гэта тым больш страсянула яго, што перад ім быў яго бацька. У гэтыя часы невыразныя, несфармуляваныя адчуванні гэтага дзіцяці можна-б было-б сфармуляваць так: „Круціцца бязлітасная і халодная штука. Яна бяздушная. І ўсё, што трапляе пад яе, яна душыць і крышыць. Пад гэтую машыну трапіў бацька“.
— Тата, — сказаў Міхалка, падыходзячы да бацькі.
— Міхалка, ты прышоў… — бацька не мог далей гаварыць. Ён ляжаў на лаве пры сцяне пад акном, і позірк яго блудзіў па забруджанай мухамі шыбе. Сонца білася праз шыбу ў хату. Твар у чалавека быў пасінелы, вочы глядзелі не на свет, а як-бы ў сярэдзіну самога чалавека. Ён задыхаўся. Двое меншых за Міхалку дзяцей лавілі па хаце матыля.
— Як яны будуць, малыя, — выгаварыў праз зубы бацька, і твар яго пачарнеў. — Ты, Міхалка, ужо зарабляеш хлеб, — глядзі іх, падрастай, цеш матку, не папускай у крыўду іх… Зарабляй на іх… Шкадуйце адзін аднаго…
Міхалкава душа быццам рвалася на часткі жалезнымі крукамі. Ён злавіў меншым матыля і выправіў іх з хаты, а сам астаўся гаварыць з бацькам.
Праз два дні ён мучыўся на свежай бацькавай магіле, а яшчэ праз дзень Скуратовіч прывёз малым сіротам крыху мукі і яшчэ штосьці ў другім меншым мяшку.
Міхалка брадзіў за Скуратовічавымі каровамі па пакошы і пожні ніў. Увечары яго сум павялічвала цішыня з прыхутарскага лесу і яснасць зор на высокім небе.
