Адам Міцкевіч.
boryczki, busiak, hlaczek, kraska, kudry, laszczyc sie, kowal (замест
нармальн. польск. kul), rozkaraczony, siaki-taki, w niezdrowym humoru,
rozziawić (беларускае - разьзявiць", тады як па-польску павінна быць
rozdziawic)", ды жартлiвае nadniemonskim.
Ян Чачот.
busiac, busiak, cieciera, pohan, pokuć (y Чубэка няправільна утворана форма наз. скл. адз. лiк-урокuсiе: здаецца, што ў нас гавораць:
"покуць", а не "пакуцьце", sporysz, sustawa, zazlowac, zyk, ruka, chodz,
bura (=нагонка; гэтае слова і наагул сустракаецца ў польскай літаратуры), ziemlanka, ryży, chwost, durny, durnowaty, chystać się, skoki (-танцы), Chrysta, tygry.
Нупрэй Петрашкевіч,
bohozerca, ciosek, hladysza, hladyszka (гэтыя два словы знаходзяцца ў творы, якi Чубэк прыпісвае Петрашкевічу), rusy, zajca, dzieciuk
(слова, ужытае Нупрэем Петрашкевічам, як думае Чубэк), skok (=taniec)-таксама.
Тамаш Зан,
bus, cieciorka, hlaczek, hybliwy, każan (y аўтэнтыку няправільна
karzan), kieszenia, kolosa, korowajny, komie, kostry, kuzelny (у аут. коzelny), kraska, nieochajny, oplauszyc, rusy, rusawy, sklut, skryhiczec, zyczec, zyk, halubczyk, Iwiatek (р. скл. мн. л.), charosz, ni sioje, ni toje, siakitaki, dzie-ž, kožuch, stolowanie, skoki (-танцы), lomie (3-ая асоба адзiн.
ліку), on, un, mysłów (p. c. мн. л), pekni (загадны лад), plawa (3-я ac.
адз. л.), rozjawi (=pазьзявiць).
Тодар Лазiнскi. Kusac się, stomic, wo, milosnyje, kudrawy.
Гэта, зразумела, далёка ня поўны пералік філёмацкiх беларусiзмаў.
Тая абставіна, што найбольш беларусiзмаў знайшлі мы ў Тамаша Зана і Яна Чачота, саўсім не даводзіць, што яны найлепш захавалі сувязь з роднаю моваю, што яны найменш падпалi пад уплыў польскае культуры. Справа ў тым, што Зан і Чачот далi найбольш матар'ялу для філёмацкiх зборнікаў.
У процантных адносінах Адам Міцкевіч і Нупрэй Петрашкевіч даюць ня менш, а, мo', й крыху больш беларусiзмаў, чымся Зан і Чачот.
Уласныя йменьні і мянушкі у філёматаў у значнай меры беларусiзаваны. Мы знаходзiм "Язэпа" (Jeżowski), „Ануфрука" (Pietraszkiewicz), „Цішку" (Kowalewski Józef), "Тодара (lioziniski), "Казюка" (Piasecki).
Знаёмую кабету Ізабелю Збароўскую яны завуць Забэляю (звычайнае ў беларусаў скарачэньне гэтага ймя).
Усё чыста, што толькi мае сувязь з роднаю краiнаю, вельмi цiкавiць філёматаў.
Ня толькі пішучы свае "сялянкi“ (з Палахнамі, Арынамi, Алёнкамі, Аніскамі і г. п. ў якасьці дзейных асоб) фiлематы выяўлялі гэту цiкавасьць. Ім хочацца ведаць, як трэба скакаць менскага "Мiкiту". (Тамаш Зан. II 101.148 i 149, гаворыць: W nieznanym wan tańczyku pokaze sie solo. Oto wam potancuje minskiego Mikita).
У польскія свае творы філёматы ўстаўляюць ня польскія, а чыста беларускія прыказкі й прыслоўі.
1) Czem chata bohata, tem ci budzieć rada II 36. 62. (Ян Чачот).
2) Не адзiн Гаўрыла ў Полацку (Сzуz гоzumiesz, ze jeden Hawrylo w Polocku? I 260.196. Словы Вятрана ў камедыйцы Тамаша Зана Grуczane pierožki). Гэтае прыслоўе ўсім добра вядома. Заўважым паміж іншым, што „Гаўрыла з Полацку"-адзін з псэўданімаў Цёткі (Алёiзii Пашкявічанкі).
