dobraje II 77.17 acesara II 78.27, nieszczyraści II 78.15; holas II 79.58; uczany II 79.61; niehadziaju II 84.169; (ад слова *niehadz такога-ж самага скланеньня, як косьць); аcesar II 84.179, (і два макаранічныя выразы leżanc i kryczanc II 84.183; 184; пpы krycząc II 74.191); radaści II 202.23.
Мы лёгка можам пераканацца, што ў філёмацкіх творах Яна Чачота пераднаціскное аканьне значна больш пашырана, чымся пасьлянаціскное.
Пераходзiм цяпер да яканьня.
У пераднаціскных складох:
siahodnia II 77.21; imianiny II 77.22; szczebiatala II 80.91; cialuszcy II 187.44; wiasiol 202.16; wiasiol II 202.22 laleja (замест *leleja-pаc. лилия); ad niaho II 187.10.
У пасьлянаціскных складох:
zalecajecia II 77.7, niehadziaju II 84.168; ziaja II 201.5; taja II 201.8; atczyniajcia-z. II 202.11; prymajcia-z II 202.13, dzieja II 202.15 uspieja II 202 17; budziam II 202.19; II 202.22: pieja II 202.27.
Яканьне, як мы бачым, пашырана нязначна. Большаю часткаю мы знаходзiм еканьне і перад, і пасьля націску.
Гэтых выпадкаў такое мноства, што прыводзiць iх усіх я лічу непатрэбным: czujem II 78.13; pawinszujem II 78.77; znajem II 78.49, siedzim II 77.19; zaspiewajcie II 78.1; zaspiewajem II 78.11; nieszczyrasci II 78.44; soleju II 80.95, wiesiol II 79.56, spiewaci II 79.60; budziem II 79.60; uciekajem II 79.72; ladnyje II 81.108; pieje II 79.53; tyje II 84.182 toje II 187.17; ablepleny II 72.11 і г. н.
Думаецца, што, калi мы маем дублеты, як wiasiol i wiesiol, pieje i рiеjа, дык трэба яканьне лічыць фанетычнаю зьяваю, а еканьне тлумачыць iмкненьнем да этымалёгічнага правапісу.
Е непамякчальнае большаю часткаю застаецца бяз зьмены:
waszeс II 76ю1; pszenicoju II 77.7; choczem II 77.10; czerwiaczok II 79.1; czerwoncou II 79.70; zausze II 79.71; pszeniczka II 80.80; szczebiatala II 80.91; jedź że II 80.94; choczesz-że II 83.147; cieluszeczek II 83.155; czernaziemny II 77.8; II 83.157; pszenicu II 83.158; zenoju II 84.170 waszej II 187.14; iszczem II 202.25; placze II 202.32; bolszej II 77.93: piered II 79.69: skažem II 78.39; zwiažem II 78.11; niechaj-že II 83.113; Elżbietka II 78.36.
Я замест і знаходзім у слове dziwiam II 77.9; (дзеяслоў другога спражэньня dziwicca прыняў у данным выпадку канчатак -iem, а ў выніку яканьня атрымалася -iam; нармальнымі гэтыя канчаткі маглі-б лічыцца для першага спражэньня).
Замест niama мы бачым nima II 77.12; замест Spiawac-spiwać II 84.192. Гук ы замест а ў сучаснай нам мове мы знаходзім у слове dy—ды, а ў філёмацкіх творах Я. Чачота мы бачым-da: II 80.94, II 81.96, II 187.1, 3, 4, 7, 9, 12, 13, 16, 17, 18, II 201.3; 202.11, 15, 16.
Замест даўнейшага ѣ мы ў адным выпадку знаходзiм і нават пад націскам: snih II 201.6.
Замест sia мы бачым у вадным выпадку sie: paprausie II 81.107.
Замену на пісьме даўнейшага ја праз је мы заўважаем у слове rownaje (pszeniczka) II 80.80.
Можна тлумачыць гэта тэю абставінаю, што канцовыя jе i jа не адрозьніваліся ў вымаўленьні.
Пашырэньне е памякчальнага ("пераход е ў ё") адбываўся не заўсёды.
Па-першае зазначым, што няправільнага пашырэньня перад мяккасьцю няма. Слова јеsc заўсёды пішацца праз е, а не праз о. Прыкладаў мы прыводзiць тут ня будзем, бо iх за шмат.
