Ідэялёгічныя пытаньні разглядаць трэба, бязумоўна, паасобку, але нацыянальныя рысы пісьменьніка, зразумела, адбіваюцца на яго мове.
На яе мы цяпер і павінны зьвярнуць увагу.
Пры гэтым такі твор, як Gryczane pіerożkі Тамаша Зана з дадаткам, напісаным Адамам Міцкевічам, трэба паставіць саўсім паасобку.
Справа ў тым, што тут выводзіцца немец пірожнік Цьвібак, які доўгі час жыў у Менску.
Ён гаворыць мяшаным польска-беларускім жаргонам з значнаю прымешкаю нямецкага элемэнту. Зразумела, што і нямецкі і беларускі ўплыў на польскую мову Цьвібака падкрэсьлены наўмысна. Такім парадкам, гэты твор яшчэ нічога ня можа нам сказаць аб беларускасьці самых аўтараў таксама, як, напрыклад, нямецкі акцэнт „Вральмана“ ў „Недоросле“ ня мае ніякае сувязі з германскім пахаджэньнем самога Фонвізіна (продкі гэтага расійскага пісьменьніка былі немцы).
Паасобку павінны разглядацца таксама і даслоўныя цытаты з беларускае народнае творчасьці, напрыклад, з прыказак і г. п.
Але і апроч усяго гэтага ёсьць шмат беларусізмаў у філёмацкіх творах. Ян Чубэк зрабіў спробу даць невялічкі слоўнічак няпольскіх выразаў, якія сустракаюцца ў філёматаў. Слоўнік гэты ахапляе толькі лексычныя асаблівасьці і пры гэтым далёка ня ўсе. Некаторыя беларускія словы Чубэк адзначае толькі як няпольскія, не гаворачы нічога аб іх беларускім пахаджэньні:
У якасьці беларусізмаў у яго прыведзены наступныя словы:
bohozerca 11 167.110 — (z blr. Boh, Bóg i zerić, patrzyć) wpatrzony w Boga, rozmodlony, zachwycony,
boryczki I 144.253 —(z blr. borki) bójka,
buś II 121.143; 122.165 — (z blr. pocałunek,
cieciera, cieciorka I 109.1, II 35.51-(z blr) cietrzew,
ciosek II 167.115-(z blr.) jednoimiennik, imiennik.
dzątel I 233.76-(z blr.) dzięciol (? Л.Ц.).
hlaczek II 92.24; II 150.105-(z blr.) naczynie na plyny, dzbanek,
karzan 1 292.85... (wyraz bialoruski) nietoperz,
kazan I 307.12-(z blr.) kociol,
komie I 302.325:-(z blr. galki z ciasta.
kostra II 37.21-(z blr.) pazdzierze,
kóżelny I 297.225-(z blr.) płótno kóżelne-cienkie, używane na bielizne,
kraska II 132.32-(z blr.) ozdoba, kwiatek (i II 125.225 Л.Ц.),
kusać się II 251.161-(z blr.) gryźć się, martwić się,
łaszczyć się II 133.76-(blr.) łasić się,
nawda I 236.137-(z blr.) korzysc, zysk, pożytek.
oplauszyc II 183.285-wypoliczkować, wyciąć policzek (у сваёй увазе Я. Чубэк робiць адноскi на Насовіча і на праф. Пігоня,
pokucie II 158.7-(z blr.) poczestne miejsce w izbie pod obrazami,
porosza, poroszek II 242.259; II 279.64; II 290.182-(z blr.) śnieg, zawieja śnieżna.
posobić I 198.83-(z blr.) wspomagac,
pszyk II 290.195-(z blr.) spalenie prochu na panewce,
skomczyć 1 269 -603-(z blr.) ugniesc, ulepic.
skryhiczeć 1 307.2-(z bir.) skrzypiec,
stomić II 355.114-(z blr.) zmeczyc, zmordowac,
wereszczaka II 199,102-(z blr.) wiejska potrawa z swiežej wieprzowiny,
wijun II 30.78; II 72.72-(z blr.) piskorz,
wo! II 367.52-(z blr.) oto,
zazłowac I 100.9-(z blr) rozgniewać się,
zyczyć II 181.203—(z błr.) krzyczeć, wrzeszczeć,
