Старонка:Увагі аб мове філёматаў.pdf/9

Узнікла праблема ў вычытцы гэтай старонкі

на с). Іншага тлумачэньня для польскага пісьменьнiка, не мазура, мы ня можам знайсьці.

Гэты выпадак, разам з jaskrzawo ды brzedzic, нагадвае нам такія зьявы, як вымаўленьне цяпер пры беларусiзацыi некаторымі расійцамі слоў палка i полка з ў на месцы л,-памылкі ў выніку няправільнае аналёгіі.

Заўважым яшчэ некаторыя цікавыя беларусiзмы ў галіне лёксыкалёгіі.

chwost II 52.26 (слова звычайнае ў усходніх славян).
dzieciuk II 313.82.
durny II 35.82.
durnowaty II 262.172.
kozuch II 214.213.
lomie (замест lamie) I 302.325.
chystać się II 238.11.
nie lza II 11.80 (кампраміс паміж беларускім нельга і расійскім нельзя-адзначан і Чубэкам, толькі ў іншым месцы-II 39.34).
skok (у сэнсе "танец") II 298.153; II 315.144; II 280.92, II 338.21.
on 213.190; un II 213.192; II 286.91; II 287.12; II 184.27; II 184.276.
stolowanie (замест stalawaminie чыста беларускае формы столь, а польскаму sufit) II 210.129.

3 галіны марфалёгіі варта зьвярнуць увагу на формы carmi I 52.83, хоць я i ня ведаю, ці ёсьць такая форма ў беларускіх дыялектах.

Далей цікаваю зьяўляецца форма myslów II 38.51. (у iншым месцы I 78.136 ёсьць i zbrodniów, але, паколькі ў польскай мове ёсьць ня толькi zbrodnia злачынства, а i zbrodzien, тое самае, што zbrodniarz-злачынец-гэты прыклад ня можа лiчыцца пэўным).

Адзначым таксама выраз: w niezdrowym humoru II 103.14 беларускi дыялектызм, ужыты Адамам Міцкевічам. У сучаснай літаратурнай беларускай мове было-б "гумары", а ў польскай-humorze.

Далей ёсьць z brzucha, a ня z brzuchu, што было-б нармальным для слова brzuch. Таму можна думаць, што тут (II 174.1.) мы маем форму ад слова ніякага роду -*brzucho, а гэта ўжо нагадвае нам беларускае „бруха" (i расiйское "брюхо").

Ёсьць Chrysta замест Chrystusa II 197.62, tygry (замест tygrysy) II 108.30.

Ёсьць формы загаднага ладу, дзе зьнік канчатковы j: pękni II 214.213. (przypomnicie II 172 (проза s) i przypomnicie II 194.71, магчыма, будучы час)

kowal (замест нармальнага польскага kul II 101.)

plawa (замест plywa) II 212.176

У сынтактычных адносінах варта зьвярнуць увагу на сказ; ја wielki baba II 71.29. Далей трэба адзначыць, што пабеларуску часам якбы „злоўжываюць" словам "яно", устаўляючы яго нават без сапраўднае патрэбы. Мусіць, у некаторых філёматаў заўважалася гэтая загана, бо мы знаходзiм прыяцельскiя пародыі: а, оno, lej rowno II 180.162; jak, ono, Bożydar II 180.174.

Гэты раестр няпольскiх слоў і зваротаў можна было-б значна пашырыць.

Але, па-першае, мы бралі толькі найбольш цікавыя і характэрныя прыклады (адкідаючы ўсё няпэўнае, усё тое, што можна тлумачыць іншым спосабам), а па-другое, мы абмежавалiся толькi фiлёмацкаю паэзiяю.

У прозе―галоўным парадкам―у лістох беларусiзмаў таксама нямала.

Пабачым цяпер, якія беларусiзмы найбольш цікавы ў кожнага з маладых пiсьменьнікаў-фiлёматаў.