Старонка:Хрыстаматыя беларускае літаратуры. ХІ век—1905 год.pdf/207

Што-ж для нашага-то брата,
Меўшы розум нескацінны,
Як знаць волю мы павінны?..
А ў вастрозе-ж няма волі,
Ні ў чым няма і ніколі!
У зялезе тыя дзьверы,
Пры дзьвярох стаяць жаўнеры,
А народ усё сярдзіты,
Так як-бы яшчэ ня сыты
Людзкіх сьлёзаў, мукі, енку, —
Не гавораць памаленьку,
А ўсё зыкам, а ўсё з лайкай,
А ўсё з боем, ўсё з нагайкай!
............
У дзядзінец нас як пхнулі,
Дзьвярмі тымі як грукнулі,
Дык і сьвет мне тым закрыўся,
Як-бы у труну забіўся…
Зараз старшы ўзяў за плечы,
Хляснуў тройчы, так!.. бяз рэчы,
Ключы кінуў: „У халодну!“ —
І аблаяў матку родну.
Нас піхнулі, як у яму,
Ў цёмну хату чварагранну,
Далі хлеба, вады меру
І запёрлі — як за веру
У цямніцах калісь гэта
Замыкаліся ад сьвета.
Цёмна, зімна!.. прытуліцца
Няма куды! А каганец,
Як-бы губка, толькі тліцца…
Засьпявалі мы ражанец:
Пяём, плачам, аж галосім,
Божай ласкі, Праўды просім!
Ў такім енку са сьлязамі
І паснулі мы ў тэй яме!
Абудзіўся я з зьдзіўленьня:
Гляцзяць ў шчэлачку праменьня!
Я падумаў: ласка-ж Божа
І сюды пралезьці можа?
Аглядаюся вакола,
Як-бы шукаў і тут Бога.
Мне зрабілася вясёла,
Не баюся я нікога,
Зноў ражанец: „Бог уцечка!“ —
Бляю сабе, як авечка, —
Калі бразьць ключом у дзьверы,
І крычыць хтось: „Гэй! вы, зьверы,
Вы, бунтоўнікі, паскуды,
Выбірайцеся адсюды!
Тут важнейшым трэба сесьці,
Вас у вобшчу здадзём гдзесьці!“
Павялі нас аж на гору…
Па якомусь калідору…
Дзьверы! дзьверы! ў дзьверах
І у кожнай-жа хвігурка [дзюрка,
Як-бы тая-ж выглядае!
Гдзе ні глянеш, усё-ж тая:
Блішчаць вочы, твар, як, гліна,
І абросшы, як скаціна!..
У турме, як у тым гробе,
Ішлі, ішлі гэтак з гоні.
А смурод такі, што з воні
Мне аж дух у грудзях сьпёрла,
Як-бы цісне хто за горла.
Тут нам хату паказалі,
Упусьцілі, разьвязалі,
Вады далі, трохі хлеба
І запёрлі зноў, як трэба.
Тут народу шмат сядзела,
Глянуў я — душа самлела!
Як падушкі у іх твары!
Ў хаце пуста, толькі нары.
Ляжаць усе, з нас рагочуць,
Навет месца даць ня хочуць.
„Давай, кажа, хоць на пляшку! —
А ня даўшы, дык парашку
Цёнгле^[1] ты выносіць мусіш,
А ўжо хлеба — дык ня ўкусіш!
Мы табе наб’ём аскому,
Пакуль вернешся да дому!“
Я спалохаўся, баюся,
„Войча наш“ кажу, малюся…
Бог даў спомніць: залатоўка
Гдзесь была ў кашулі ўшыта,
Што дала калісь жыдоўка,
Як падвёз у млын ёй жыта;
Прэндка^[2] сарваў тую лату,
Кінуў злоты той на хату…
І ня ўгледзіў, як хапілі,
Толькі відзеў, водку пілі.
Тагды сталі нас пытацца,

1. Заўсёды.
2. Шыбка.