Мар’я Мікалаеўна Косіч.
З РАСКАЗУ „НА ПЕРАСЯЛЕНЬНЕ!“
(1903 г.).
Мы ў сваім сяле век свой векавалі, — ну, такой нуды, як нам у Сібіры, нашы дзяды й прадзеды не зазналі.
Наша-ж то сяло стаіць пры рацэ, а за рэчкай — луг, а там усё — дубравы… Ёсьць у тых дубравах равы глыбакія, горы высакія, ляды шыракія.
Лецечкам сьвятым чаго ў нас няма? У нашым гаёчку грыб, арэх і жолуд; усякая ягада: і суніца[1] і брусьніца, касьцяніца і чарніца, і рабіна і каліна, — усяго ёсьць там! Чорна ягада смародыня — і тая расьце па лугам. А што па вясьне[2], як пачне лес раскідацца, усе лужкі-даліны траўкай ураджацца, какалуша[3] па лесе распушчацца! Божухна мой мілы, во як там прыгожа! Такія дзіковінкі, як там у Расусе[4], ня знайдзеш нійдзе у цэлай акрузе.
У нас крэпка[5] душна улетку ня бывае. Я што там узімку, як мароз прыцісьне, — унясеш у хатку сухенькіх дравец, вытапіш ляжанку, тады наша хатка — цёплая, як матка. Сядзіш сабе — люба! Пасканьні прадзеш, а шчэ, калі трапіцца, й песьню завядзеш. Праўда, што бывала хлеба небагацька — ета ня ў дзіковінку. Хоць галадавалі, ды не паміралі! Там у нас і так бывала: у каго хлеба не хватала, паедзе на „паньскае“, нарубае дроў, воз лык накладзе, у горад адвязе, — і хлебца прыпасе. Можна было жыць: што Бога гнявіць!
З БАЙКІ.
Раскажу вам, браццы, штуку пра рака, лебедзя і шчуку. Як яны вазіць на лінію каменьне падлякліся[6], наклалі воз і ўсі трое у яго ўпрагліся. Кожны цягне сваім трахтам: лебедзь прэ у паднябесьсе, а рак ня хоча так, — ён кажа: то ня ў лад, трэба — назад. Ну, шчука на сваім стаіць! Вадой, кажа, дастаўка легшы. Тапталісь доўга кала воза, аднача паміж іх ніхто там раду не знайшоў… А воз яшчэ й пасюль вязуць; на лініі яшчэ й цяперацька таго каменьня ждуць!
Во так-то, браццы, й мы! Мы, чаб, самы ня зналі, што ў класе ўсю Піліпаўку малцы калелі, а ў вучыцелькі ўвесь мясаед зубы балелі. Вякала яна, бядняга, вякала… І к старасьце ха-
