здаваленьне, протэст, клясавая нянавісьць да гаспадароў стану. Лера ачула паддаецца навеям гэтага пачуцьця і выцінае на сваіх струнах соцыяльныя тоны. І цікава, што, помеж з рэволюцыйнасьцю, якая цалкам захапляе Янку Купалу ў пачатку яго творчасьці, выразна, неадступна, у роўнай меры зычаць ноты і нацыянальнага пачуцьця. Поэту вочавідкі, што агульныя ўмовы соцыяльна-політычнага й экономічнага ўкладу куды цяжэй там, дзе да іх прылучан яшчэ нацыянальны ўціск. Беларусь, якую адну пакуль бачыў і чуў перад сабою Янка Купала, болей іншых краін заціснута ў ярмо няволі, у бяскультурнае завяданьне. Куды поэта ні кідаўся — спатыкаў пана, ашчасьліўленага культураю, чужою і варожаю вагромнай гушчы цёмнага, запрыгоненага беларускага сялянства. Гэта культура ішла для мэты, каб ямчэй абіраць гэта сялянства. І заданьні гэтай культуры падтрымлівала з гарадоў другая варожая культура, культура папоў і чыноўнікаў у выяве сваім у Беларусі. А будаўнік жыцьця ціснуўся, заганяўся ў гэткія ўмовы, з якіх ня ўбачыць сонца, сьвятла.
Гэткая сытуацыя, бязумоўна, абурала Янку Купалу; часамі ён прыходзіў у гнеў і галосна клікаў:
|
Дружна йдзі, бедны люд, і з зары да зары |
А часамі гнеў, ня маючы выйсьця, пераходзіць у адчай: поэту апаноўвае бязвыхаднасьць і здаецца, што нідзе няма мясьцінкі гэткае, а дзе-бы людзі не стагналі,
|
Дзе-бы сьлёз не цякло, дзе-бы кроў ня плыла[2]. |
Яго вольную, непакорную душу інады цягнё туды, дзе-б ня ліць сьлёз:
|
Паляцеў-бы туды, паляцеў-бы з душой[3]. |
Занадта згусьцілася гора вакола, ажно не дае спакою, прасьветлае гадзіны. Але чым мацнейшы яго ўціск, тым большая прага ў поэты бегчы
|
К долі, к волі, гэт, па полі. |
