ŭsim praciahu XIX st., ad prac Jana Čečata da wieršaŭ Dunina-Marcinkiewiča. Ale pieršaje sapraŭdnaje wyjaŭlennie biełaruskaje idei i świadomaje zaćwierdžańnie jaje, jak idei nie prowincyjalna-polskaj i nie prowincyjalna-rasiejskaj, a samastojnaj, niezaležnaj ad taho i druhoha boku, my adnosim da 70 hadoŭ, da dziejnaści Bahušewiča".[1]
A Kazimir Swajak razhladaje hetu sprawu jašče hlybiej, bo siahaje jašče u dalejšuju minuŭščynu. "My chočam - kaža jon - dajści da wysnawu ŭ hetych uwahach, što Bahušewič byŭ tym pieršaradnym piśmiennikam narodnym, ad katoraha pačynajucca adrodziny bielaruskaha piśmienstwa. Kažu adrodziny (nie naradziny), bo swajo piśmienstwa my ŭžo mieli. Ale toje piśmienstwa mieła niejki falšywy padkład, kali prajšło biaz śledu. Piśmienstwa toje chawajecca ŭ hrob razam sa swaimi twarcami. A twarcami jaho byli akurat tyja ludzi, patomki katorych pašli ŭ prymaki da čužyncaŭ i da ich kultury. Była heta pierš-najpierš biełaruskaja šlachta, katoraja, pierastajučy być biełaruskaj, schawała i toje piśmienstwa ŭ archiwy. Piśmienstwa relihijnaje trywała jašče ŭ znosinach kaścielnych, ale i na jaho pryšoŭ čarod, kali cary rasiejskija skasawali Uniju i mowu biełaruskuju pastaralisia zamianić rasiejskaj. Woś lažyć toje staroje piśmienstwa ŭ archiwach i nichto jaho nia krataje - chiba myš, abo jaki časam cikawy wučony. Jość twory tam usiakija. Aproč aktaŭ uradawych (da kanca wieku XVII), hramat kniažych i karaleŭskich, lažyć tam i taja literatura carkoŭnaja: pamiatka zmahańnia Unii za swajo isnawańnie. Jość tam i literatura pryhožaja, u tworach jakoj piśmienniki šukajuć charastwa.
Toje staroje biełaruskaje piśmienstwa nia miela padkładu ŭ tak zwanym prostym narodzie - u jaho pohladzie na pryrodu, poŭpym fantazii, u jaho tej prostaj filozofii i zatoje zhinula. A kali rewalucyja francuskaja ruchnula sa swaimi "prawami" čaławieka pa Eŭropie i prymusiła hladzieć kryšku inačaj i na wiaskouca, tady adkrylisia wočy piśmiennikaŭ našaha brata. Ale na žal nia było ŭžo kamu tady pisać pabiełarusku: adny pisali parasiejsku, druhija papolsku. Čerpali tady z našaha ludu "piosnki wieśniacze", pokazki i pierarab-
- ↑ А. Цьвікевiч, tam-ža, str. 186-187.
