Hrodnia.
Hrodnia — spradwiečnaje pasielišče biełaruskaje. Ludzi tut žyli ŭ časy, daloka siahajučyje za pamiać historyi; pierežywali jany kamienny i bronzawy wiek. Spierša budawali tut nadwodnyje sieliščy, a paśla na prytkim i wysokim bierezi Niomana abasnawali «horadniu», heto znače miejsco abwiedzienaje abharodaj i, tak ci jnačej, umacawanaje dziela abarony ad worahoŭ. S časam pieršapačatkowaja «hórodnia» pieretwaryłasia u abaronny zàmak, a kala zámku pabudawałosia «miesto» s toržyščami, tarhowymi ludźmi i «sławetnym» mieščanstwam.
U letapisiach Hrodnia pieršy raz uspaminajecca hodu Božaho naradžeńnia 1167; haworycca tam ab hetaj miaścinie, jak ab sialibie udzielnaho kniazia Ŭsiewałoda, Raścisławawaho syna, katory ŭ swoj čarod mieŭ dwoch synoŭ: Barysa i Hleba. Mabyć henyje syny Ŭsiewałodawy pabudawali adnu sa starejšych światyń u Biełarusi, jak ciapier zawuć — Kałožskuju cerkwu, wielmi cikawy pamiatnik siwoj staraświeččyny.
Słowo «kaloža» nie tutejšaje: pryjšło jano u Hrodniu za časoŭ słaŭnaho Biełaruska-Litoŭskaho kniazia Witoŭta, paśla taho, jak jon, napaŭšy na Pskoŭ, zawajewaŭ jaho i 11 tysiač žycharoŭ pskoŭskich, najbolej sa słabady «Kałožy», pieresialiŭ u Hrodnu.
Paśla spaminajuć letapiscy ab Hrodni ŭ 1224 hadu: hrodničanie zawialisia s kryžakami, i tyje, napaŭšy na Hrodniu, spapialili i zamak i miesto, a nad narodam nazdziekawalisia. Ale kažuć; «adna bieda — nie bieda», i hrodničanam niadoŭha tre’ było ždać druhoj biady, bo ŭžo ŭ 1241 hadu na Hrodniu napali tatary. Wajewoda tatarski Kajdan z wialikaj mocaj manholskaj, ahniom i miačom spustošyŭ ziamlu…
Paśla tataroŭ pryjšła Litwa i zapanawała nad usiej staronkaj.
Jak z wyšej wywiedzienaho možna sudzić, dahetul hrodničanie byli sami sabie haspadarami, a ciapier pačała haspadaryć Litwa.
Litoŭski kniaź Erdziwił na pažaryščy daŭnaho zamku pabudawaŭ nowy, sabraŭ žmieniu ludziej i pačaŭ baranicca ad kryžakoŭ i palakoŭ, kijeŭskich i halickich kniazioŭ.
