цінкевічам пераклад „Пана Тадэуша" быў у рукапісу аж да самага 1908 г.[1] „Дыямэнты-ж“...[2] у конфіскацыі „Пана Тадэуша“ бачаць агульную забарону беларускага друку, нібы з прычыны якой не друкаваўся больш і Дунін-Марцінкевіч.
Гэта — погляды на конфіскацыю „Пана Тадэуша", якія існуюць у нашай літаратуры, а дзякуючы гэтаму, часткай у літаратурах украінскай і расійскай. Тое, што адзначаны пераклад зьнішчан, дзякуючы агульнай забароне беларускае мовы—гэта легенда, ні на чым не абапёртая, якую нічым нельга давесьці; але тое, што зьнішчэньне гэтае знаходзіцца ў цеснай сувязі з абмежаваньнямі, якія рабіліся царскім урадам у адносінах да моваў нацыянальных меншасьцяй, а ў прыватнасьці да мовы украінскай—гэта не зьняпраўджаны факт. Так, 30 траўня 1859 г. міністэрскім цыркулярам забаранялася друкаваць кнігі на украінскай мове польскімі літарамі. Адначасна быў забаронен і завоз на Украіну украінскай літаратуры, якая надрукована польскім альфабэтам; дазвалялася друкаваць украінскую літаратуру толькі літарамі маскоўскага альфабэту[3]. Яшчэ да выданьня гэтага распараджэньня Віленскім Цэнзурным Камітэтам быў выданы дазвол на друкаваньне першых частак перакладу „Пана Тадэуша", а пасьля атрыманьня загаду 30 траўня 1859 г. перад цэнзурай паўстала пытаньне, ці можна выпусьціць у сьвет кніжку на беларускай мове, якая выдрукавана польскімі літарамі; у міністэрскім цыркуляры аб беларускай мове нічога не паміналася, а між тым ён нібы і мог мець некаторае дачыненьне да яе; і віленскія цэнзары парашылі прасіць належных тлумачэньняў на гэты выпадак у міністра народнае асьветы, адносьнікам ад 28 жніўня 1859 г. за № 509[4].
Господину Министру Народного Просвѣщенія.
8-го минувшего июня в Виленском ценсурном комитете получено предложение товарища вашего высокопревосходительства от 30 мая за № 1298, в коем сообщено определение Главного управления ценсуры, состоявшееся 25 апреля сего года, о воспрещении печатания азбук, содержащих в себе применение польского алфавита к русскому языку, и о постановлении правилом, чтобы сочинения на малороссийском наречии, писанные собственно для распространения их между простым народом, печатались не иначе, как русскими буквами, и чтобы подобные народные книги, напечатанные за границею польским шрифтом, не были допускаемы ко ввозу в Россию.
Между тем до получения сего предписания одобрена здешним комитетом к напечатанию поступившая разновременно в трех тетрадях рукопись на белорусском наречии под заглавием: «Pan Tadeusz, dwanatcac szlacheckich bylic, napisau Adam Mickiewicz. Piarawiarnuu na Bialaruskuju haworku Wincenty Dunin-Marcinkiewicz», из коих первая тетрадь одобрена 28 мая 1858 года, вторая 30 октября 1858 года, а третья 7 генваря 1859 года. Ныне типографщик Сыркин, отпечатав две первые тетради сказанного сочинения, представил узаконенное число экземпляров для получения билета на выпуск оного в свет и присовокупил, что третья тетрадь, составляющая второй том, находится при конце печатания.
Хотя вышепомянутое предложение относится, собственно, к малороссийскому наречию, но, как и белорусское наречие, составляет отрасль русского языка и некоторым образом может подходить под означенное постановление Главного управления ценсуры, то комитет встретил сомнение, может ли быть дозволено печатание сочинений на белорусском языке польским шрифтом, а потому комитет постановил покорнейше просить ваше высокопревосходительство о разрешении сего вопроса.
Если же вашим высокопревосходительством признано будет невозможным дозволять печатание белорусских сочинений польскими буквами, то комитет, принимая
- ↑ Очерки белорусской литературы; ред. Янчука; в. І, Москва 1920 г., стар. 57.
- ↑ Дыямэнты беларускага прыгожага пісьменства. № 1; Кіеў, 1919.
- ↑ Сборникъ постановленій и распоряженій по цензурѣ съ 1720 по 1862 г. Спб. 1862, с.с. 445-446.
- ↑ Аўтэнтковая справа пад загалоўкам: „О рукописи Pan Tadeusz на бѣлорусскомъ нарѣчіи Дунина-Марцинкевича; 1859 г. № 97“, захоўваецца ў рукапісным аддзеле Беларускай Дзяржаўнай Бібліотэкі ў Менску пад № 162535.
