Другім, чародным, наслаеньнем у нашай мове ёсьць ўплывы гоцка-нямецкія, якія прыйшлі да нас яшчэ ў дахрысьціянскія часы шляхам заваяваньняў славянскіх плямён Вapaгамі. Арганізаваная імі дзяржаўная гоцкая ўлада накінула народу шмат чаго з вайсковай і дзяржаўна-кіравецкай тэрміналёгіі (полк-folk, князь—könig і г. д.). У пазьнейшыя часы ішлі нямецкія словы да нас праз таргоўцаў—немцаў, якія вялі таргоўлю па Дзьвіне, Дняпры і Прыпяці. Праз Польшу ішлі словы чэскія, лацінскія, а пазьней французкія. Праз Maсковію пранікалі татарскія, фінскія і нова-нямецкія словы.
Наша гістарычная літэратурная мова, на якой пісаліся кнігі і дакуманты XV-XVII ст. ст., зьяўляючыся запраўды мовай тэй, якой гаварылі нашы вышэйшыя клясы, носіць на сабе азнакі ўcіx гэтых ўплываў, памяшаных з мовай народнай. Жыла яна датуль, пакуль істнавала у нас свая інтэлігенцкая кляса, але калі наша баярства і арыстакрація capвала, з народам, і, адкінуўшыся ад свайго народу, здэнаціялізавалася, то й мова іx занікла. У XIX ст. народ у нас гаварыў сваей, пракавечнай „простай“, не інтэлігенцкай мовай, а інтэлігенція разьбілася на два абозы: адны пайшлі на служэнне Маскве, другія — Варшаве.
Наша старая мова, вытвараная духавенствам і пануючымі клясамі, незразумела народу так сама, як незразумела народу мова расійская ці польская. Гэна старая мова ніколі ўжо не ўваскрэсьне, як не ўваскрэснуць тыя пакаленьні, якія традыціі яе будаваньня ўзялі з сабой ў магілы. Яна выяўляе цяпер толькі нязьмерна цікавы аб‘ект для нашых моваведаў, якія могуць з яе яшчэ многае адкапаць, што ўтрачана народам, бо сьцісла бяручы, гэта ёсьць адна з нашых гутарак, ужо адумершая.
