каб выявіць усю аграмаднасьць іх багатай працы і прасачыць за паступовым разьвіцьціом іх таленту, трэ’было-б заняць задужа шмат часу, як ля пазнаньня іх працы да дробні, гэтакі ля абрысу яе. Да гэтаго ж і сілы трэ’ вялікія і знаньня шірокія.
Наша мэта — гэта у кароткіх агульных абрысах, як таго вымагая агляд гісторыя, дадь боляй-меняй суцельны е брав развіцьця беларускае маладое, але ужо заняушая належная мейста у гісторыі, народнае літэратуры. Прі гэтым, вядома, і ня абмінуць ды спыніцца над выдатнейшымі яе прадстаунікамі.
Спачатку, як усе заусягды, творчасьць Янкі Купалы, датыркалася тых тэм, ля якіх кармілася і лера В. Дунін Марцінкевіча, Францышка Багушевіча, Я. Няслухоускаго і інш, з тэю толькі рожніцаю, што рэвалюцыйны уздым прыдау ім боляй пэнту і гарачнасьці. Ужо даволі адметна переважывая у яго зоу і окліч іці да змаганьня, абы здабыць належная. Нават, спраудняй сказаць, мейста жудасьці і жальбе даецца досі мала. Толькі паміжходча чапая іон іх але с таго боку, каб зачапіушы, боляй падбухторыць пачуцьціо помсты.
Грай мая жалейка,
Пей, як салавейка
Апевай нядолю,
Апевай няволю
І грымні свабодна,
Што жыве край родны!
Ды, трэба сказаць, што у сілу народа, мосную і няпаборную, верыу паэта. Нават культам яго музы стала тая мага і крэпасьць, з якою мужык можа усе зрабіць… і зробіць, калі захоча.
Вось як іон гавора аб мужыку:
«Я богач, я магнат! —
Што мне пан, што мне кат?
Цэлы сьвет мне адкрыт?
Я усіо закляну,
Усіо сілай папру!
(«З песянь беларускаго мужыка» (Жалейка, 5 стр.)
Нават зрабіу ужо ён гэта, да быццам сам азнае, што няхватая у яго однаго, што патрэбна ля творчае працы:
Эх, каб ціомны ня быу,
Чытаць ксіонжкі умеу, —
Я бы долю здабыу,
Я бы песянькі пеу!
Яб патрапіу сказаць,
Што і я чалавек!
