Творы М. Багдановіча (1927—1928)/I/II/Старая Беларусь/126/б

126б. Слуцкія ткачыхі
Верш
Аўтар: Максім Багдановіч
1927 год

Іншыя публікацыі гэтага твора: Слуцкія ткачыхі.

Прапануем да спампаваньня!

126б.

СЛУЦКІЯ ТКАЧЫХІ.
(Апошняя аўтарская рэдакцыя).

Ім не пабачыць роднай хаты,
Ня ўчуць ім дзетак галасы.
Яны у панскі двор узяты
Ткаць залатыя паясы.
І цягам доўгія часіны,
Аб шчасьці ўжо забыўшы сны,
Свае шырокія тканіны
На лад пэрсыдзкі ткуць яны.
А за сьцяной шляхі у поле,
Шуміць чарэмха ля вакна, —
І думкі мкнуцца мімаволі
Туды, дзе расьцьвіла вясна.
Там так вясёла і прыгожа:
Зіяюць срэбрам ручайкі,
І у зялёных хвалях збожжа
Закрасавалі васількі.
Там шчыры бор шуміць сувора…
Ты тчэш, бязвольная рука,
Заміж пэрсыдзкага узора,
Цьвяток радзімы васілька.

Увагі

126. Слуцкія ткачыхі. Верш друкуецца ў дзьвёх рэдакцыях. Першая рэдакцыя (126-а) перадрукоўваецца з зборніку „Вянок“. У другой рэдакцыі (126-б) даецца роўналежны тэкст, устаноўлены Літаратурнай Камісіяй на падставе аўтарскіх паправак у экзэмпляры „Вянка“ № 2.
Варыянты экзэмпляру № 2 (апроч уведзеных у тэкст выданьня):
14Ужо сінеюць васількі…
20Там луг, як быццам з аксаміта…
Задатованы верш 1912 годам рукою аўтара ў экзэмпляры № 2. Першы раз надрукованы быў у „Н. Н.“ 1912 г. № 26.
16„ліючайся“ — дзеяслоўная прымета цяперашняга часу, утворана на ўзор расійскай мовы.
Зьмест вершу „Слуцкія ткачыхі“ ня зусім адпавядае гістарычным зьвесткам. Гісторык беларускага мастацтва М. Шчакаціхін дае наступную даведку:
„Вядомыя слуцкія тканіны, у тым ліку славутныя золаталітыя і шаўковыя слуцкія паясы, ніколі не вырабляліся, як гэта малюе Багдановіч, прыгоннымі сялянкамі ў панскім двары; для вырабу іх існавала ў Слуцку спэцыяльная, досыць вялікая фабрыка (у 24 варштаты), заснаваная Міхалам Радзівілам у 1758 г. (зачынілася ў 1844 г.). Як сьведчаць захаваныя ў Несьвіскім архіве дакумэнты, ніякіх ткачых на гэтай фабрыцы ня было, а працавалі там выключна мужчыны, пераважна мяшчане з Слуцку і Несьвіжу, і часткова шляхцічы, што асобна зазначана ў сьпісе майстроў. Яны ня былі прыгоннымі і працавалі за плату (гл. дакумэнты, апублікаваныя Ельскім: Wiadomóć hystoryczna o pasiarni Radziwiłowskiej w Słucku. W Krakowie. Nakładem Akademii umiejętnośсі, 1894. Стар. 9. 20-21, 22, 28-29). Правільнай рыскай у вершы Багдановіча зьяўляецца характарыстыка слуцкіх вырабаў, як тканых на лад пэрсідзкіх, бо запраўды ў слуцкіх тканінах, асабліва першапачатковых, заўважаецца сьціслае перайманьне пэрсідзкіх рысункаў, што тлумачыцца і самымі мэтамі заснаваньня слуцкае фабрыкі для разьвіцьця мясцовай вытворчасьці такіх прадметаў, галоўным чынам, паясоў, якія маглі-б конкураваць з прывазнымі пэрсідзкімі і турэцкімі вырабамі. Надзвычайна пашыранымі ў Беларусі і ў Польшчы ў XVI, XVII і пачатку XVIII ст. Поэтыцкі вобраз рукі, якая, забыўшыся, тчэ заміж пэрсідзкага вузору цьвяток радзімы васілька, — таксама мае пэўныя падставы ў тых відазьменах, якім падляглі ранейшыя пэрсідзкія рысункі пры вырабе іх у Слуцку, дзе запраўды досыць часта ў іх уносіліся мясцовыя элементы, узятыя, пераважна, з нашай беларускай флёры“.
Як відаць, Багдановіч пабудаваў свой верш на грунце тых матэрыалаў, якія ён атрымаў у часе свайго падарожжа ў Вільню ўлетку 1911 г., калі ён азнаёміўся з слуцкімі паясамі і наогул з беларускай культурнай старажытнасьцю.
Бацька поэты гаворыць, што на поэту ў Вільні асабліва глыбокае ўражаньне зрабілі рукапісы старасьвецкіх славянскіх кніг і дакумэнтаў, а таксама слуцкія паясы, якія ён па некалькі разоў пераглядаў. („Матар‘ялы“ А. Е. Багдановіча).