Тэрміналёгія да анатоміі і фізыалёгіі
| Тэрміналёгія да анатоміі і фізыалёгіі Слоўнік Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1923 год Крыніца: Часопіс «Крывіч», № 1, чэрвень 1923 г., б. 62-65 |
Прапануем да спампаваньня!
Кислородъ — кісьлік.
Кислота — кісладзь.
Углекислота — воглякісь.
Углекислый газъ — воглякісісты газ.
Углеводъ — воглявод.
Углеродъ — воглік.
Сыворотка — сыраватка.
Свертываніе — сьцінаньнеся (сьцялася кроў у жылах, яйцо сьцялося, але: малако сьселася)
Малокровіе — недакровіца.
Растворитель — расчыннік.
Растворъ — расчына.
Растворать — расчыняць (соль у вадзе, муку на хлеб).
Столбнякъ — (хвароба: tetanus), Сутарга.
Моровое повѣтріе — паморак, мор, маровае паветра.
Жидкость — цекладзь, цякомы, цякоміна.
Пленка — плеўка.
Оболочка — абалонка.
Перепонка — балона.
Язва — на дрэве ад прагніўшага сука, ці разшчэпу — шчалуга; на целе — рана; на сьвеце шырыцца паморак, мор, наслань.
Заразный — заразьлівы; так сама як: кусьлівы, дабратлівы, мігатлівы і інш.
Гнойникъ — ропнік.
Гной — глюз, заглюзлыя вочы; ропа.
Кипящая вода — кіпень, кіпячая вада.
Вѣсы — вагі.
Разовѣсы — важкі.
Питаніе — насытнасьць. стравунак (Грошы на стравунак).
Питательный — насытны, сытны.
Питать — сыціць.
Предмет — знадбень, аб‘ект.
А вы злотнічкі, вы малодчыкі,
А зрабіце мне тры надобейкі:
Перша адобейка — пэрлоў вяец.
Другі надобейка — залаты персьцень.
Трэці надобейка — залаты кубак.
(Вясельная песьня. Ашянск. пав.).
У гаспадарцы пень і то знадбень.
(Прыказка, Чэрык П.).
Пищевой — сыцстраўнічны.
Пищевой балансъ — страўнічны балянс.
Жиръ — (заячій жиръ — скром, птичій — шмэляц, коровій, бараній — лой, свинной — сала, рыбій—тук, человѣчій—клушч). Тлустасьць — полёнізм, — па нашаму—клушч, клусты, клусьцець. Тук — выўтренній жиръ для заправы пищи; жировая праправа: „затаўка“.
Жировая ткань — клушчавая тканка.
Жировая клѣтка — клушчавая клетка.
Жирный супъ — клустая поліўка, страва.
Жировое вешество — клушчавая матэрыя.
Прямая кишка — шкалада.
Пищеводъ — стравапраход.
Ротъ — губа.
Ротовая полость — губная падзь.
Испраженія — выспарожыны, выспаражацца, выспарожыўся; кал.
Поносъ — Лякса, ляксаваць.
Глотка — глотка, глонаўка.
Гортань — гортаўка.
Тощая кишка — шлунка.
Луночка — лумка, лумінка, ямка.
Пластинка — пластка.
Выводной протокъ — вывадны праток.
Осложненіе — камплікацыя.
Соляная кислота — сольная (хлорная) кісладзь.
Желчный — жоўчны.
Дѣствуетъ — ўплывае або дзеіць.
Всасываніе кишечника — ўсмактываньне кішэчніка.
Сосочек — у расьцін — паяніца; на грудзёх — музік, сойчык.
Ворсинки на кишёчной стѣнкѣ — пыхцікі.
Брыжейка — кавісма
Брушина — брухавіна.
Пищевые продукты — настраўныя прадукты.
Волна — валва:
Быстрая рэчанька валвой бьець,
Матухна Настульку з вянца жджэць.
Нар. песьня.
Селезенка — салозаўка.
Печень — печань.
Почки — ныркі.
Почечный — нырачны.
Моча — моча.
Мочеточникъ — мачацёк, посік.
Мочевой пузырь — мачавы пузыр.
Угорь — (на абліччы) пухір.
Воспаленіе — запаленьне, запальны.
Почечная лоханка — нырковая шуплянка, шуплавіна.
Корковый слой — скарупісты слой.
Петля — пятля.
Отбросы — адкідзьдзя, адпадьдзя, адпадкі.
Гореніе — горыва, гарэньне.
Сопровождать — справлдзіць, праводзіць.
Возстановленіе — адытвораньне, узстаноўленьне.
Горючій матеріалъ — гаручы матэрьял.
Члѣн (тѣла) — чэляс, чэлясы.
Суставъ — сустаў.
Рычагъ — пры студні, ці сьвірне — асьвер; дом, або камень падважваюць — вагой; вертак пакручваюць да ветру — Багляй, зьменяюць ход машыны — Касаргой.
Точка приложенія силы — пункт апору сілы.
Пещера — пячэра.
Прокалить — прапаліць.
Хрупкій — крохкі.
Швы — сошвы.
Подвижность — рухавасьць.
Связка — повлзка, кіткаў; вязанка,
Тазь — лага.
Тазобедренный — лагаклубісты.
Окончаніе нервовъ — канчавіны нэрваў.
Сокрашценіе мускуловъ—скорча мускулаў.
Раздражать — (нэрв) раздражняць.
Раздраженіе — раздражненьне.
Обусловаивать — абварункоўваць, варункаваць.
Прикосновеніе — дотык.
Чувствуюцая поверхность—човістая паверхня.
Чувствительная — чоўкая,
Чувство — чоў.
Чувственный — човесны,
Двигательный — паруховы.
Ощущеніе — пачоў,
Островъ — востраў, астравок.
Участокъ — (кожы) — вобмежак.
Борозда — разора, разорысты; служыць у разоры.
Продолговатый — падаўгаваты.
Утолщеніе — патоўшчаньне, стоўсьць, стоўсьцень.
Мозжечек — мажджок.
Четыреххолміе — (въ мозгу) — чатыргорбіца,
Крестообразно — крыжавата.
Скопленіе — зграмаджаньне.
Затылочная — (кость) — патылічная косьць.
Развитой — (мозгъ) — развіты.
Обонятіе — павохнасьць, вохшыць.
Обонятельные нервы — павохныя нэрвы.
Зрительные (нервы, бугры) — зрочныя нэрвы, горбіцы, гурбкі.
Зрѣніе — зрок.
Лицевые нервы — натварныя нэрвы.
Слухъ — слух.
Слуховые нервы — слуховыя нэрвы.
Блуждающіе нервы — блуклівыя нэрвы.
Познаніе — умеласьць.
Удаленіе — (мозга, отбросовъ)— вызняцьце.
Ненормальность — ненармальнасьць.
Поступокъ — паступак, учынак.
Наблюденіе — нагляд, дагляд; датропаівасьць.
Совпаденіе — зыходжаньне.
Мѣха — (въ кузницѣ) — мяхі, паддувалы.
Подражать — патвараць, патворчае мастацтва, патворшчык, потварка (поддѣлка).
Цѣлесообразный — дастамэтны.
Осмысленно — сэнсоўна.
Безсозпательно — несьвядома.
Сознательно отношеніе — сьвядомая дачыннасьць.
Зрачокъ — зенка, зрэнка.
Чыхаць — чхаць, порскаць.
Неправильныя движенія — неправядныя рухі.
Манежъ — майдан.
Сознаніе — сьвядомасьць, прытомнасьць.
Воля — воля.
Тупоумный —тупавумны (бо „розум“ роз-ум).
Понятлявость — панятлівасьць.
Перерождаться — перэраджацца.
Уединеніе — адзінота, на адзіноце, адзінотна.
Равнодушіе — роўнадушнасьць.
Умственныя занятія — умысловая праца.
Недоразвитіе мозга — недаразьвіцьцё.
Умственная одаренность — умысловая здольнасьць.
Извилины мозга — мазгавыя скруты, вызгібы.
Оступаться — спаткнуцца, спаткнацца спаткнуўся.
Кровоизліяніе — краваток у мазгі, у брушную падзіну; кровазьліў.
Кровотеченіе — краваток.
Разучиться — адвучыцца.
Засореніе (живота, железъ) — замуленьне жывата, залозы.
Ушибъ (калена) — садно, ссадзіна, ссадануў — ся
Покраснѣніе — пачырваненьне.
Выдѣлѣнія желез — выдзеліны залозаў.
Возбужденіе — уздойм, уздоймна.
Зрительный нервъ — зрочны нэрв.
Осязаніе — нашчуй, нашчупам нашчупаць; вошчуп, вошчупам, вошчупью.
Края языка — наўскраічы языка.
Противополагать — проціўставіць.
Прохладный — праховісты, прахалодлівы.
Прохлада — пахон, прахалода.
Вкусовыя нервы — смачавы, нэрвы,
Очертаніе — абрыс.
Складки — зборкі.
Раковіна — чарупка.
Чутье — чуцьцё.
Равномѣрно — роўнастайна.
Ряб на водѣ— таласа, талосіцца.
Разрѣженный воздухъ — разрэджанае паветра.
Звучащее тѣло — голсчастае цела.
Высота звука — вышыня голсу, галсчыць.
Звуковое явленіе — галсавая праява.
Вспученцый животъ — ўздуты жывот
Низкій звук — ніскі голск.
Тембрь голоса — тэмбр голасу
Сочетаніе звуковъ — созгалас
Воспроизводить — адтвараць.
Происхожденіе — паходжаньне.
Ушная раковина — вушная чарупа.
Овальная форма — авальная форма.
Насморк — катар.
Прихотливый — прыхоцьлівы.
Преддверіе — наўздверье.
Улитка — смоўж
Пространство — прастор.
Двояковогнутое — дваякаўкляслае
Довяковыпуклое — дваякавыпуклае.
Преломляются лучи—праламляюца прамені.
Глазная впадяна — вачавая ладзь.
Основная кость — астойная косьць.
Сѣтчатка — сетчатка.
Сосудистая оболочка — начыністая абалонка.
Свѣтовое раздраженіе — сьветлавое падражненьне.
Линять — сьвянуць блекнуць.
Обмѣнь веществъ — абмен матэрый.
Телесность — целавітасьць.
Снабженіе піщей — узасобленьне жыўнасьцю.
Драхлось — друзласьць.
Питомникъ — саднік.
Бодрый — бодры.
Недомоганіе — недамаганьне, няўздольле.
Отправленія організма — функцыі арганізму.
Излишество — сызлішыца.
Извращеніе — вызварат.
Доброкачественный — добраяказлівы,
Остроумный — дасьпіпны.
Находчивы — дасьцейны.
Походка — поступ, похадзь.
Самочувствіе — самапачуцьцё.
В. Л.