У прасторы (1926)/Сельсаветчыца Параска

Вёска ў горадзе Сельсаветчыца Параска
Апавяданьне
Аўтар: Ілары Барашка
1926 год

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




СЕЛЬСАВЕТЧЫЦА ПАРАСКА

Парасцы Буханец каля сарака год.

Сёньня Параска працуе ў сельсавеце, зьяўляючыся старшынёю яго.

Шмат гора ўбачыла за сваё жыцьцё Параска, але перажыла.

Сёньня для яе — новае жыцьцё, поўнае радасьці, жыцьцёвай заботы, і заботы ня толькі за свой, але і за дабрабыт сялянства ўсяго сельсавету, у якім працуе Параска.

Параска аддае ўвесь свой розум, усе свае сілы на карысьць другіх.

За гэта ёй — дзякуй ад працоўных, за гэта ёй — падзяка ад Савецкай улады.

Параска — вядомы чалавек усяму сельсавету, усяму раёну.

Спляталася жыцьцё Параскі — нібы павуціна.

Вось паслухайце пра яго, даведайцеся аб ім.

I

Параска — дачка беларускіх палеткаў, гаёў, імшыстых балот.

Яна — дачка беднага селяніна вёскі Пчаліны.

Бацька яе, Якім Буханец, памёр, калі ёй было ўсяго шаснаццаць год.

Матка памерла раней.

Дый пасьля сьмерці бацькі яна была гаспадыняй у хаце, даглядаючы трох, меншых за яе, дзяцей Якіма.

Ня бачыла Параска сьвету, вечна праца ў хаце ля печкі, пры калысцы, нянчучы малых дзяцей.

І расла яна горам апранутая, сумная, гарапашная.

І, ня гледзячы на працу і нуду ў жыцьці, нібы прыгожы васілёк, з усіх бакоў агорнуты калосьсямі збожжа на вузенькай гоні Якіма Буханца, вырасла Параска прыгожай, статнай дзяўчынай.

Румяная, белакурая, вочкі з блакітным адлівам, такая зграбненькая, бы ластаўка, вечна з песьняю на вуснах — такою была Параска ў моладасьці, будучы дзяўчынкай…

Астаўшыся без бацькоў, у такім маладым узросьце, з малымі дзяцьмі, ня ведала, што і рабіць Параска.

Пакуль у клеці было леташняе збожжа, не бедавала яна. Так прашло месяцы з чатыры, але выхаду шукаць было трэба.

І ёй на помач прышлі яе дзядзькі, сасватаўшы яе за сынка аднаго заможнага селяніна, маючага дзесяцін з дваццаць зямлі, якому патрэбна была ў хату працаўніца.

Ці спадабаўся Парасцы тады яе муж, ці не — няведама.

Аднак, праз тыдні тры вясельле адбылося, і Параска з малодшым за яе братам Янкай, пашла жыць на гаспадарку свайго мужа, Ігната Баханко, а гаспадарку Якіма Буханца падзялілі між сабой яго браты, дзядзькі Параскі, узяўшы пад сваю апеку да сябе двух меншых дзяцей Якіма — пяцёхгадовага Антося і трохгадовую Марысю.

Выхад быў знойдзены…

II

Дваццаць год пражыла Параска са сваім мужам Ігнатам, дваццаць год насіла яна прозьвішча — Баханко, дваццаць год працавала ў гаспадарцы.

Гэтыя дваццаць год выматалі з яе ўсе сілы, усё здароўе. З маладой, прыгожай дзяўчыны нічога не засталося, акрамя ласкавага погляду блакітных, вялікіх, запалых у ямачкі вачэй.

У першыя гады жыцьця з Ігнатам жылося ім нішто — добра. Хоць працавалі зранку да позьняга вечару.

Але падрасьлі малодшыя браты Ігната, ажаніліся, вось і прынілося дзяліць зямлю.

Падзялілі.

На Ігнатаву долю прыпала пяць дзесяцін зямлі і пуня.

І прышлося з пуні будаваць хату.

Ледзь-ледзь, але пабудавалі.

І тут ужо пачынаецца іншае жыцьцё для Параскі.

Муж яе — Ігнат — гультай, і яна адна з малымі дзеткамі вяла гаспадарку.

І хатнюю работу трэба справіць, і на поле пасьпець, і дзяцей дагледзіць — усё чыста ляжала на плячох нашае Параскі.

Працавала — бы вол.

І адкуль толькі сілы браліся — нямаведама!

Працуе Параска з дзяцьмі, паедзе Ігнат у горад — збожжа ці дровы прадаць ды газы альбо солі купіць, а якраз наадварот — дровы, дык прадасьць, а сам п‘яны прыедзе.

Зальлецца сьлязьмі Параска, высушыць хвартухом вочы ды зноў за працу: само ня зробіцца…

Уся вёска ведала пра такое жыцьцё, але вялікая бяда, — якое дзела цэлай вёсцы да Параскі….............

.   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .

Надыходзіў сёмы год Рэволюцыі Кастрычніка.

Параска, навучаная горам, працай, зжылася з Савецкай уладай, параднілася.

І чаму-ж не парадніцца?

Савецкая ўлада — улада самых рабочых і сялян; я сялянка — значыць, я і ўлада — вось вывад, зроблены Параскай майму таварышу.

Зьмянілася было крыху за шэсьць год рэволюцыі жыцьцё Параскі.

Дзеці падрасьлі, старшаму пятнаццаць лічылася, зямлі ‘шчэ з дзесяцінкі са тры атрымалі, гаспадарку на ногі паставілі, Ігнат піць перастаў, але затое гультаём тым самым і астаўся; куды ні павярні — усё адна Параска.

Жыцьцё навучыла яе быць грамадзяньніцай.

«Ведала, што аднэй цяжка справіцца ў гаспадарцы — сябром камітэту ўзаемадапамогі была, а праз гэта дапамагаў ён ёй. У коопэрацыю запісалася — куды прадавала сваю тканіну і ніткі; чаго ня ведае — у сельсавет за радаю ідзе.

І ўсюды ёй дапамагалі, бо ведалі, што яна адна, прытым кабета.

III

Прышлі выбары.

У часе выбараў беднякі выдзьвінулі ў сельсавет Параску, ужо як адну з актыўных грамадзянскіх працаўніц, бо да выбараў яна была старшынёю Сялянскага Камітэту Узаемадапамогі.

Кандыдатура прашла аднагалосна.

Пасьля выбараў ідуць Ігнат з Параскай дахаты. Надзьмуў нос Ігнат.

Сёньня ён злосны.

— Параску выбралі ў сельсавет, — разважае Ігнат, — працаваць ёй у Сельсавеце, а мне, значыць, заместа Параскі ў поле прыдзецца ісьці, дурань я, ці што?

Прышлі ў хату.

Вось тут і наваліўся Ігнат на Параску.

— Выбралі, выбралі, падумаеш, ня пушчу нікуды, у хаце працаваць павінна.

Параска перш адказвала:

— Раз выбралі, значыць і працаваць трэба! Ты-ж, Ігналька, у хаце чаму нічога ня робіш! Я і ў полі цэлы век, і дзяцей даглядаю, і тку, а ты толькі і ведаеш, што на печцы спаць ды да суседзяў хадзіць самагонку з надтайку смактаць!

Ня ўзьлюбіў праўды Ігнат.

Зьбіў на чорнае яблыка Параску.

Ды пад канец бойкі:

— Ня трэба мне такую жонку, к ліху яе, я такую вазьму, што працаваць на мяне будзе. Непатрэбна ты цяпер мне. Калі будзеш працаваць у Сельсавеце — развод павінен буду ўзяць з табой. Ідзі на ўсе чатыры бакі. Ня трэба такая!

Залілася сьлязьмі Параска, плакала доўга, выліла ў сьлязах усё сваё гора, гора прыгнечанай гультаём мужам кабеты.

Нарэшце парашыла:

— Раз развод, дык развод, усё роўна за Ігнатам абрыдла жыцьцё, хоць у магілку жыўцом лезь… аднак, што яна будзе рабіць далей, — разважала яна — па разводу? Дзе прытуліцца? Як быць з дзяцьмі? Дзе іх пакінуць?

Куды самой ісьці?..

IV

Чуць устаў раніцой Ігнат, зноў тое самае.

— Ідзем браць развод, дый толькі!

— Нічога ня зробіш! Раз развод хочаш, ідзем браць развод! Паглядзім! — супакоіўшыся крыху, адказала Параска.

Пашлі!

Развод узялі ў той-жа дзень.

Пасьля разводу Параска атрымала зноў сваё прозьвішча — Буханец.

Ішлі да дому моўчкі.

Недажатае гоня пацягнула да сябе Параску, яна пашла канчаць яе, — Ігнат-жа пашоў да суседзяў….............

.   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .   .

Вечарэла. Прышла Параска да хаты. Тыц у дзьверы, а яны на зашчэпцы.

Зноў залілася сьлязьмі Параска.

А Ігнат п‘яны праз акно:

— Ідзі, куды хочаш. Ты мне ня жонка.

Так і ня пусьціў.

По-начы кінулася Параска пяхотай у Раённы Выканаўчы Камітэт.

Шмат ісьці прышлося… вёрст з дваццаць.

Але да раніцы прышла.

Там, у Райвыканкоме, далі ёй раду падаць заяву аб выдзеле з гаспадаркі Ігната, на які яна атрымала права сваёй дваццаці гадовай працай.

Заяву падала.

Доўга чакаць ня прышлося. Па пастанове Раённай Зямельнай Камісіі яна па суду атрымала выдзел — чатыры дзесяціны зямлі.

V

Вас мо‘ цікавіць, як жыве Параска цяпер?

Дык вось слухайце — з яе ўласных слоў:

— Жыву я цяпер з сынам-комсамольцам, якому ўжо семнаццаць год.

Цяжка прыходзілася пасьля разводу.

Жыла ў настаўніка нашае вёскі. Добры чалавек, прытуліў мяне.

На старасьці гадоў грамаце вучыў. За поўгода пісаць і чытаць навучылася.

На выдзеленай зямлі хату пабудавала; лесу Камітэт Узаемадапамогі даў.

Гора навучыла мяне жыць. Цяпер я на справе, ўбачыла, што толькі Савецкая ўлада апякуецца над працоўнымі, не дае ім загінуць.

Вы пытаецеся пра Ігната?

П‘яніца быў, п‘яніцай і застаўся — з дзеўкай з суседняе вёскі жыве, цяпер шкадуе, што разышоўся/

А я цяпер старшыня сельсавету, сябра Райвыканкому.

А праўду казаць — баяцца самагоншчыкі мяне, — дзе ні даведаюся, усё роўна накрыю.

З беднякамі і сераднякамі жыву душа ў душу. А іх у нас большасьць.

Стала граматнай — сьвет другі адчыніўся.

Кніжкі чытаю, у газэту пішу.

Комсамольскую ячэйку ў нас, у вёсцы, з сакратаром сельсавету організавала, з жанчынамі сходы праводжу.

Наладзіла так, што настаўнік для сялян газэту чытае.

Хату-чытальню адчынілі.

— А, цётачка, комуністка, ці не? — пытаецца мой таварыш.

— Пытаецеся ці я комуністка? Покуль што — не, але на сходы ў ячэйку хаджу. Некаторыя з сялян сьмяюцца, што я, старая, комуністкай хачу стаць, а мне — што? Я ведаю, што трэба, каб усе сяляне — беднякі і рабочыя комуністымі былі, тады шпарчэй мы новае жыцьцё пабудаваць зможам! — весела адказвала Параска Буханец.