Шчаслівая дарога (1935)/Комунізм — змяце граніцы

← Вучоны сабака

Комунізм — змяце граніцы Паэма Аўтар: Андрэй Александровіч 1935 год

Турэцкая трубка →

Прапануем да спампаваньня!

Комунізм — змяце граніцы

1

Як ніколі, ціха стала…
Апусціўшы галаву,
Цень сваю сасна кідала
На шаўковую траву.

Звонкіх птушак шум крылаты
У кусты пакорна ўцёк:
Пад страхой зялёнай хаты
І не страшны сонцапёк!

Кветкі стомленыя вянуць,
Долу гнуцца каласы.
Шыр малінавай паляны
Просіць срэбнае расы…

Шмат няпуганае дзічы
Моўчкі ткуцца ля крыніц…
Цішыня на паграніччы,
Баявы спакой граніц.

Грышка хмуры сеў на ўзлессі,
Галаву сваю павесіў
Ад тугі, журбы і дум.
Птушак многа ў звонкім лесе,

Хоць адной-бы дружнай песняй
Разагналі ў Грышкі сум!
Грышка думаў, доўга думаў,
Ён баяўся кпін і глуму:

Хто не ўчуе пра пабег,
Узнімаць пачне на смех.
А найбольшай сілы гора
Адчуваць пракляты сорам!

2

Сонца галай адступала
За лясы, за горы, скалы.
Налівацца стаў закат,
Як вішнёвым сокам сад.
Грышка ўстаў. Хоць і стамлёны,
Ён падаўся ў бок кардона.
Уявіў сабе, што ён
Сцерагчы ідзе кардон.
Што за поле, што за шлях там,
Дзе яшчэ пануе шляхта?
Вглядае падазрона:
— Мо‘ крадуцца дзе шпіёны?..
Арку ўбачыў недалёка,
Падышоў, прыжмурыў вока
І чытае і дзівіцца:

Комунізм — змяце граніцы

А то і праўда, слуg і дрот
Працавіты наш народ
Падзяляе, што за дзіва,
На нявольных і шчаслівых…

3

Ідучы назад, ля ціра
Ён спаткаўся з камандзірам.
Селі ўдвух яны на ўзгорку,
Завязалася гаворка.

Грышка разам з камандзірам
Гаварылі доўга, шчыра:
— Ты малы, а ведаць мусіш,
Што ў Заходняй Беларусі

Беларускія жандары
З польскім разам гаспадараць.
Што не так, як трэба пану,
Значыць — ты арыштаваны.

Гаварыць там нашай мовай
Забаронена сурова.
Там і здзек, і катаванні
Над нявольнымі братамі.

Хто-ж устане супроць катаў,
Гіне ў турмах-казематах.
Слухаў Грышка, слухаў моўчкі,
Бляскам дзіва з‘ялі вочкі.

А калі адзін астаўся,
Помста ў сэрцы завілася,
І рашыў ён гэтай ноччу
Блізкі шляхціца фальварак
Зруйнаваць агнём-пажарам.

— Падпалю і перад светам
Назаўсёды давяду,
Што не йду супроць Советаў,
А супроць паноў іду!

Непрыкметна вышаў з дома,
Ўзяў з сабою сноп саломы,
Ўзяў сярнічкі і… цішком
Бег спаліць шляхецкі дом.

4

— Хто такі? На месцы стой!
— Гэта я, таварыш, свой!
— Што ляціш так віраломам?
І на што з сабой салома?

Грышка белы стаў, як снег.
— Што-ж маўчыш? Куды ты бег?..
Гаварыць? А хто дасць веры,
Што з найлепшым бег намерам.

Зноў няўдача…
Амба!
Крышка!
Сноп пасыпаўся з-пад мышкі.
Застывала ў жылах кроў,
Як вялі ў заставу зноў.
А ў заставе злосна крышку
Павялі размову з Грышкам:
— Мы цябе тут прытулілі,
За свайго цябе лічылі,
Як-жа так?
— Зусім не гэтак!
Я не йшоў супроць Советаў.
З поўвярсты, па той бок аркі,
Ёсць два панскія фальваркі,
Іх хацеў я падпаліць,
Каб лягчэй было там жыць,
Каб не знацца з бізуном
Нашым змучаным братом!

— Малады яшчэ, зялёны,
А таму з такім разгонам
Бег, каб глупства нарабіць?
Ой, як трэба вас вучыць!

Падпаліць адзін фальварак
І гатова! Гэта мары,
Гэта толькі лятуценне,
А не бой за вызваленне.

Згуртаваўшы сілы разам,
Трэба ўсім паўстаць, адразу.
B тады ўжо скінуць з карку
Ўсе маёнткі, ўсе фальваркі,
Паскідаць у жар вагранкі
Ўсіх паноў і ўсіх падпанкаў.

5

Вышаў Грышка, як пабіты,
Чуў сябе несамавіта.
Дуты, злосны, чырванее:
— Я ніяк не разумею:
Ці-; палякаў біць не можна?
Нашых ворагаў? не можна?

Што такое?.. Лёг на ложак,
Злосць кіпіць, дасада, сорам.
А ляжаў ля Грышкі поруч
Гэтак сама камандзір
Пагранічнік Казімір.
Не сцярпеў, не мог стрываць,
Каб змаўчаць, не расказаць:
— Меркаваў дабро зрабіць,
А пачнуць смяяцца, кпіць.
Думаў, будзе мне падзяка,
Што пайшоў супроць палякаў, —
Так ад сэрца Грышка шчыра
Прызнаваўся Казіміру.
— Бачыш, справа ў нас такая,
Падрасцеш, дык сам пазнаеш,
У палякаў ёсць паны
І ў беларусаў ёсць яны,
А найбольш, калі знаць хочаш,
Ёсць і там, і там рабочых.
А рабочыя з панамі
Век не могуць быць братамі.

Зараз Польшча ў завірусе,
І ў Заходняй Беларусі
Нарастае бура, гром —
Смерць раз‘юшаным паном.
Думаў ты спаткаць падзяку,
Што пайшоў супроць палякаў?
Я — паляк, чырвонаармеец,
І чым горшы за цябе я?
І падумай дружа-браце,
Я твой вораг ці прыяцель?

Грышка хмурым стаў. А жвава
Беглі думкі. Ён здзіўлёны:
— Што такое? Ў чым тут справа?
Біць палякаў — забарона?
Дык на што стаіць застава?
Што такое? Ў чым тут справа?..