Rodnyje zierniaty (1916)/II/Wosień/Jak raście žołud
| ← Zło nie zaŭsiody — zło | Jak raście žołud Навукова-папулярны артыкул Аўтар: Іван Гарбуноў-Пасадаў 1916 год Пераклад: Вацлаў Ластоўскі |
U starych duboch → |
Прапануем да спампаваньня!
Jak raście drewo.
Ot žołud. Ješče prošłaj wosieni jon skinuŭsia z duba, i ja padniaŭ jaho. Jaki jon hładki i bliskučy! Zwierchu u jaho ćwiordaja ćmienaja šałupina.
A ŭ siaredzinie bytcym dźwie paławiny arecha. Pałožym niekolki žałudoŭ u wilhkuju ziamlu tak, kab ziemla pakryła ich da paławiny, budziem časta paliwać i pahladzim, što wyjdzie.
Wy wiedajecie, što drewo wyrastaje z nasieńnia. Kali raskryć žołud, to jak bytcym tam i nie widać nijakaj raśliny. Atkul-že jana biarecca? U žałudu wy bačycie tolki ćwiordaje jadro. Jano lohka razłamywajecca na dźwie paławinki. Hetyje paławinki złučeny maleńkim huzkom s plončykam.
My pačali paliwać naš žołud, i jon pačaŭ razbuchać, rabicca ŭsio bolšym i bolšym. Woś ćwiordaja skurka na žaludu łopnuła, i praz sčełku wysunuŭsia čyrwanawaty rastočak-plončyk. Jon paciahnuŭsia ŭniz i šparka pačaŭ raści. Heto karaniok budučaho duba. Skora u wierch paciachnułosia cieńkaje kaliŭco s pučkom na wiersie.
U kancy plončyk daciahnuŭsia da ziamli, zalez u ziamlu i wypuściŭ s siabie cienieńkije, jak nitački, kareńčyki. Hetymi karenčykami jon staŭ ssać z ziamli strawu. U hety čas na kaliŭcu razwiarnuŭsia pučok, i z jaho wystawilisia dwa listočki. Jany saŭsim niepadobny da listoŭ wialikaho duba. Hetyje zialonyje listočki mohuć ciapier ciahnuć dla raśliny strawu s pawietra.
Čym-že karmiłasia maleńkaja raślinka, pakul kareń jaje ješče nie daciahnuŭsia da ziamli i nie razwiarnulisia pieršyje listočki? Da hetaho času raślinka ciahnuła strawu s tych toŭstych paławinak jadra, jakije my bačyli. Henyje paławinki, — heto zapasy strawy dla maleńkaj raślinki. Dub-maci pryhatawaŭ u ich strawu dla swajej dzietki, kab jana mahła žyć jej, pakul sama nia zdužaje dabywać sabie strawu. Pakul raślinka raście i wyciahaje z nasieńnia strawu, nasieńnie robicca ŭsio mienšaje, morščycca, a paśla i saŭsim adpadaje. Jano bolej nie patrebno maładzieńkaj raślincy: jana pražywaje ciapier swaimi siłami.
Pytańnia dla hutarak i piśmiennych rabot. Pasadzicie u ziamli niekolki zierniat bobu i pahladzicie, što budzie z imi. Pasadzicie zierniaty aŭsa, pšanicy i pahladzicie, jak jany buduć prarastać. Na što žołudu jaho ćwiordyje kažurki? Ci bačyli wy jakije bywajuć kwietki na laščynie? Razhladzicie dobra jadro arecha, ci nie znajdziecie plončyka? Jakije arechi zdarałosia wam jeści? Jakije arechi rastuć u nas? Sto było-b, kab plončyk, wyjšoŭšy z arecha, nie znajšoŭ ziamli?