Aświeta (1936)/XXI

← XX. Daśledčyja adumysłowyja pracoŭni-majstroŭni

XXI. Instruktarskija kursy Публіцыстыка Аўтар: Станіслаў Грынкевіч 1936 год

Прапануем да спампаваньня!

XXI. Instruktarskija kursy.

Kožnaja z pamianionych halinaŭ aświetnaje pracy patrabuje adumysłoŭcaŭ. Prykładam, sprawa biblijatekaŭ, teatru, narodnych damoŭ i h. d. tady dobra pojdzie, kali jość na miescy adzinki, jakija wiedajuć z praktyki ci teoryi, jak uziacca za rabotu. Samatužnaja rabota astajecca zaŭsiody dziejnikam wielmi wažnym, paśpiech kožnaje sproby budzie bolšym, kali kala jaje buduć ludzi, što ŭmiecimuć na asnowiedzi padhatoŭki inšym pakazać naležny šlach.

Dziela hetaha woś jakha patrebnyja kursy instruktarskija. Instruktar nie aznačaje čaławieka, što maje hrošy ad dziaržaŭnaje ci samaŭradowaje ŭstanowy i aficyjalna źjaŭlajecca na wioscy, kab raskazać ci nawučyć narod ab „L.O.P.P“ ci niečym padobnym. Instruktar heta čaławiek, jaki maje naŭwiecie nawučyć niejkaje praktyčnaje častki žyćciowaha ŭmiectwa.

Patreba instruktaraŭ na wioscy wializarnaja. Usiudy jość hatowy hrunt, jość žywyja siły idejnaje i achwiarnaje moładzi, nažal, lišnie časta niama świedamaści šlachoŭ, na jakich možna realizawać mahčymaści pracy ŭ takich umowach, z jakimi sustrakajemsia kankretna.

Časta narakajem na biazdziejnaść intelihiencyi wiaskowaje. Nia treba zabywacca, što aświeta, zdabytaja adzinkami z wioski, ci ahułam kažučy, abmiažowanaja kolkaść wiedy, jakuju moža zdabyć čaławiek, nie daje jamu patentu na ŭsie zapatrebawańni z haliny kulturna-aświetnaje pracy. Henaja praca, jak kožnaja inšaja, patrabuje swaich adumysłoŭcaŭ. Treba nawučycca, treba pryhledzicca, jak rabić, treba parupicca ab fundamant, na jakim bazujecca nacyjanalnaja praca, kab pawiaści jaje planowa i metazhodna.

Skul uziać instruktaraŭ, chto ich nam daść?

Možam ich uziać z pamiž samych siabie. Tyja samyja adzinki z intelihiencyi wiaskowaje, taje moładzi, što tak horača adklikajecca na kožny klič, jaki idzie z centru — woś i buduć našymi instruktarskimi kadrami. Zadačaju siańnia istnujučych centralnych ustanowaŭ aświetnych budzie znajści sposaby ažyćciaŭleńnia henych patrebaŭ. Nia budu spyniacca nad praktyčnymi mahčymaściami realizacyi, heta sprawa, jakuju mohuć abhawaryć i wyrašyć paklikanyja dziela hetaha ludzi. Chacieŭ-by zatoje spynicca koratka nad najbolš nieadkładnymi halinami pracy, dzie instruktary byli-b patrebnyja.

Woźmiem biblijateku. Jak užo kazaŭ, mała mieć niekalki dziesiatkaŭ ci sotniaŭ knižak, mała taho, što treba spisać z ich kataloh, zawiaści šafu, nahladać za akuratnym kruhabieham knižki. Treba zaachwocić da knižki, treba dać čytaču takuju knižku, jakaja jamu najbolš padychodzić, treba zbudzić intelekt čytača, kab jon najlepš pieraapracawaŭ pračytanaje, kab umieŭ uziać z knižki toje ŭsieńka mahčymaje pryhožaje, karysnaje. Stanowišča biblijatekara wielmi adkaznaje, biblijatekaraŭ u pieršuju čarhu nam treba ŭzhadawać, padrychtawać da budučaje pracy. Biblijateka źjaŭlajecca najčaściej, ci prynamsia treba, kab tak było, što jana centr usiaje kulturna-aświetnaje pracy na wioscy. Z biblijateki praca razhorniecca na inšyja haliny aświety.

Adzin wielmi charakterny prykład možna znajści ŭ adumysłowaj litaratury ab roli biblijatekara. Jašče pierad wajnoju jšło zmahańnie Niamieččyny z tahačasnaju „mienšaściu“ polskaj na Šlonsku. Biblijatekaŭ niamieckich było šmat, byli jany bahaciejšyja knižkami, mieli za saboju apiryšča hrašowaje i da taho… administracyjnaje ŭ formie asabliwych „jazykowych zakonaŭ.“ Nia hledziačy na ŭsie henyja karysnyja ŭmowy dziela niemcaŭ, biblijateki ichnija zmahalisia za dušu kožnaha čytača wielmi chitrymi, chacia psycholohična dobra abasnawanymi sposabami. Dawali napierad čytaču knižku z adnymi tolki malunkami, paśla, zaachwociŭšy, padkidali jamu knižycy z malunkami i kryškaju tekstu.

Małoje dzicia zadawolicca pieralistywańniem abrazkoŭ, darosłaja ci darastajučaja adzinka biazumoŭna zachoča pacikawicca pračytać, ab čym haworycca z nahody henych malunkaŭ, dyk woś čytač mižwolna, nia dumajučy zusim, pačynaje što raz macniej być źwiazanym z knižkaju, prywykaje čytać…

Ale! Čytača treba nawučyć daražyć knižkaju. Chto-ž jaho nawučyć i zaachwocić? Rabicimuć heta arhanizacyi kulturnyja, kab skirawać uzdojm siańniašni da ŭsiaho rodnaha. Heta adnak nia dziela ŭsich. Zapišucca da arhanizacyjaŭ najbolš dziejnyja i świadomyja adzinki. Aprača ich staić masa, jakuju treba padrychtawać da pracy kulturnaje, u jakoje treba wyklikać patrebu rodnaha słowa, treba ich byccam „paradnić“ z tym, što sapraŭdy dziela ich najwažniejšaje, a čaho tolki jany nie ŭjaŭlajuć.

I woś tutaka pole dziejnaści biblijatekara. Možna pracawać samawukam, najčaściej inakš i niemahčyma. A lepš było-b, paśpiech byŭ-by wialikšy, kali-b mieli my biblijatekaraŭ z padrychtoŭkaju, kali-b henyja ludzi nawučylisia sposabaŭ i šlachoŭ, na jakich možna chučej zrealizawać swaje imknieńni.

∗
∗     ∗

Na kursach biblijatekarskich možna šmat čaho jašče bolš nawučycca, jak tolki sprawy kiraŭnictwa knižnicaju. Možna było-b pawiaści infarmacyjny kurs ab kooperacyi, ab teatralnaj staranie pracy i h. d. chaj woźmiem tolki adnu takuju niazwyčajna wažnuju halinu, patrebnuju i wielmi wažnuju na wioscy, jak pažarnictwa ci žyćcio samaŭradawaje.

Nia možna zabywacca ab tym, što hramadzkaja praca heta praca „źwierch“ normy. Hramadzka aktyŭny čaławiek, zamiesta taho, kab adpačywać paśla swaje narmalnaje pracy, paśla štodziennaha chodańnia, biarecca supolna z inšymi achwiarnymi ludźmi za aświetu, za ekanamičnyja prablemy. Niemahčyma kłaści zašmat abawiazkaŭ na adzinku, kab jana dziela hetaha mieła mienš času na swaje patreby.

Zrazumieła, što čym bolš zacikaŭlenych na miascoch ludziej, čym bolš świedamych i napraktykowanych adzinak u kulturnaj pracy na wioscy, dyk tym lepš dziela ŭsich. Zwažajučy na heta j dumajučy ab wyšej spamianionych zaŭwahach, kab zališnie nie adciahiwać ludziej ad ich štodziennaje pracy, treba imknucca da taho, kab pa mahčymaści było jaknajbolš kursaŭ z paasobnych halinaŭ kulturnaje pracy.

Jano wielmi nia lohka naładzić hetkaju pracu na kursach. Na darohu treba hrošaŭ, na charčawańnie hrošaŭ, kali-b na‘t centralnyja instytucyi i naładzili kursy z adumysłoŭcami-lektaramii h. d. Adnak heta nastolki nieadkładnaja patreba, što para pačać dumać ab joj, para šukać tych šlachoŭ, jakija ŭsiožtaki, dumaju, znajści možna da ich realizacyi.

Niama, jak kažuć, biazwychadnaje sytuacyi, jość tolki ludzi, jakija nia ŭmiejuć jak śled uziacca za rabotu. Z metaju zdabyć sabie henych ludziej, z metaju ich uzhadawać, treba naładzić kursy. Chaj, skažam, budzie ŭ adnym pawiecie niekalki zdolnych režyseraŭ teatralnych, jakija ŭmiecimuć jak śled pastawić swaju pracu, dyk henyja ludzi razwarušać najbolš hłuchija wioski, wykličuć zacikaŭleńnie…

∗
∗     ∗

Na asnowiedzi hutarak z paasobnymi ludźmi ŭ roznych pawietach Zachodniaje Biełarusi dajšoŭ ja da wywadu, što kursy adumysłowyja zusim u nas mahčymyja. Hrunt dziela ich u nas jość, patrebu ich nadta wostra bačać usie tyja adzinki, jakija prabawali naładzić šyrejšuju pracu na wioscy.

Technična-hrašowaja starana kursaŭ zusim nie takaja ŭžo bieznadziejnaja. Pracharčawacca možna tym, što kursant prywiazie z saboju z chaty. Pamieškańnie, lektaraŭ chaj daść centralnaja aświetnaja arhanizacyja, prykładam Biełaruski Instytut Haspadarki i Kultury. Astajecca jašče sprawa hrašej na darohu. Chaj kožny hurtok kulturna-aświetny, kožnaja ŭstanowa biełaruskaja, kožnaja adzinka, u mahčymaści jakoje heta budzie, dy chaj usie pamohuć uzhadawać kadry kulturnych pracaŭnikoŭ na wioscy. Akančalna moładź sama chaj parupicca razdabyć tyja niekalki załatowak patrebnyja z nahody kursaŭ. Kursy heta mahčymaść pahladzieć wialiki horad, heta mahčymaść paznajomicca z rawieśnikami, sa starejšym hramadzianstwam z centru, heta mahčymaść pahladzieć na žyćcio biełaruskaje ad starany šyrejšych planaŭ, a nia tolki ad starany ich skromnaje realizacyi. Na kursach pawialičycie swoj kruhazor, pahlaniecie świet šyrejšy. Na kursach nawučycca kožny nia tolki ŭ suwiazi z temaju, dziela jakoje pryjechaŭ, a šmat bolš, nojdzie asnowiedź ahulnuju, patrebnuju pry kožnaj hramadzkaj i nacyjanalnaj biełaruskaj rabocie.

Kaniec.