Biełaruski Kalendar Swajak na 1919 hod/Biełaruś i Litwa
| ← Sielanskije „respubliki“ kanca XVIII st. u Biełarusi i Litwie | Biełaruś i Litwa Навукова-папулярны артыкул Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1918 год |
Pryčyny zaniepadu biełaruskaho adradžeńnia ŭ XIX stalećci → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Беларусь і Літва (Ластоўскі). |
Прапануем да спампаваньня!
Biełaruś i Litwa.
Stasunki Biełarusi z Litwoj siahajuć wielmi daŭnych časoŭ. Adzin piśmiennik XI wieka, kanonik Adam Bremenski, u swajej kronicy kaže, što ŭ pahanskije ješče časy biełarusy družna žyli z litwinami: mieli supolnych bahoŭ i jeździli adny da adnych na pakłanieńnie swaim światyniam. I nie dziŭno, bo i Litwiny i Biełarusy wyznawali adnu supolnuju pahanskuju, kryŭskuju wieru, mieli supolnaho staršaho nad usimi swaimi duchoŭnikami — Krywe-Krywejtu. Mieli supolnych bahoŭ: Piaruna, Kaladu i inš.
Dobryje stasunki miž biełarusami i litwinami nie papsawalisia i ŭ tyje časy kali biełarusy pryniali chryścijanstwo. Tym bolej, što chryścijanstwo na Biełarusi nie adrazu ŭmacawałosia, a doŭhi čas našy pradziedy malilisia ješče i chryścijanskamu Bohu i bahom pahanskim. Nawat imiony dzieciam dawali dwa: adno — pahanskaje, druhoje — chryścijanskaje. Hetak my bačym, što kniazi Połackije majuć pa dwa imiony, a paźniej i kniazi litoŭskije.
Dobryje stasunki pattrymliwalisia ješče i supolnymi palityčnymi interesami. Biełaruś z najdaŭniejšych časoŭ na žyćcio i śmierć wiadzie baraćbu za swaju niezaležnaść at Kijeŭska-Ruskich kniazioŭ, a Litwa at Prusii i Palakoů. I ot u XI i XII wieku ů družynach połackich kniazioŭ my bačym zaŭsiody najomnaje litoŭskaje wojsko. Litwiny razam z biełarusami, asabliwa pałačanami, chodziać pat Kijeŭ i Noŭharad.
U XIII wieku, kali na bierahoch Bałtyckaho mora pajawiŭsia Kryžacki zakon i pačaŭ cisnuć Litwu i Pałačan ad mora, supolnyje sprawy chutka zjednali hetyje dwa narody pad supolnaj wialikakniažeckaj linijej. Na pahraničy ziamiel litoŭska-biełaruskich pačynajuć zasnowywacca supolnyje dla dwoch narodaŭ stalicy: Nawahrudak, Troki, Wilnia. Kaliž u 1240 hadu na ůschodniuju i pałudniowuju Ruś napali tatary i asłabili jaje, to ŭ karotkim časie pad ŭłaściu Hiedymina paŭstaje nowaja wialikaja i silnaja dzieržawa —Litoŭska-Biełaruskaja. Dzieržawa heta abyjmaje ŭsie litoŭskije, ŭsie biełaruskije i čaść ukrainskich ziamiel. Kniažy dwor, dzieržaŭny ład i hramatnaść u hetym kniaźstwie biełaruskije, nie nakinutyje prymusam, a z dobraj woli pryniatyje litoŭskim narodam.
Wialikije Kniazi hetaj dzieržawy nasili tytuł: „Wialiki Kniaź Litoŭska-Ruski“. Bo „Ruśsiu“ tady nazywali Ukrainu i Biełaruś, a Maskoňskaje kniaźstwo tady tak i nazywałosia Maskoŭskim i było jano niewialičkaje. Mnoha sot let paźniej kniaźstwo Maskoŭskaje stało zwacca hasudarstwam Russkim, a paśla — Rasiejskim.
Hetak sama, jak u pahanskije časy supolnaja kryŭskaja wiera złučała ŭ adno Biełaruś z Litwoj, tak u XII stalećci supolnaja dzieržawa złučyła biełarusaŭ z litwinami pad adnym najmieńniem Litwy. Ot čamu samyje dalokije na ŭschodzie i poŭnačy Biełaruskije ziemli dahetul nazywajuć ješče Litwoj, choć tam nikoli nie žyli litwiny, a z wiakoŭ wiečnych žyli i žywuć Biełarusy.