Biełaruski Kalendar Swajak na 1919 hod/Wasil Ciapinski
| ← Reformacki ruch na Biełarusi | Wasil Ciapinski Навукова-папулярны артыкул Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1918 год |
Francišk Skaryna → |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Вялікі патрыёт Васіль Цяпінскі. |
Прапануем да спампаваньня!
Wasil Ciapinski.
U XVI stalećci Biełaruś pierežywała razam z Zachodniaj Eŭropaj reformaciju. Tahočasnyje biełaruskije wyšejšyje stany: kniazi i wialmožnyje mahnaty, jeździučy zahranicu dziela ašwiety i „poleroŭnasci“ prywazili attul „nawinki“. Nawinkami zwali tady nowyje dumki ab wiery, nowyje sekty. I ŭsio bliskučaje panstwo: i Pany Rady karaleŭskije — senatary, i kniazi, i bajary zajmalisia paznańniem pisma światoha i budawańniem nowych wier. Na sejmach i zjezdach bolej hawaryli ab nawucy Kalwina i Lutra, čym ab patrebach abarony krajowaj i patrebach dzieržaŭnych.
Mała hetaho: uwieś naš hramadzianski wierch razdzialiŭsia na „hrekoŭ“, „rymlan“, „kalwinistoŭ“, „unijatou“ i inšych, — dy zatračywaŭ pačućcie narodnaj sučelnaści i jednaści. U adnej siamji bywało pa try wiery: dzied — „hrek“, syn — „kalwinist“, unuk „katalik“. Adnym słowam, twaryłosia u nas rožnawiercoŭ niepamiarna mnoha, dy niepamierna zaŭziatych adny proci adnych, i kožny ciahnuŭ supolnuju ajčyznu ŭ swoj bok.
U hetkije sumnyje časy, ŭ hłuchim zakutku Połaččyny, skromny šlachcič, ale haračy patryot, Wasil Ciapinski, „bačučy upadak ajčyzny miłaj“, baleŭ dušoj nad hetym. A najbolej nad tym, što kniazi i bajary i šlachta, honiučysia za zahraničnynimi nawinkami, adychodzili ad rodnaho narodu, rodnych zwyčajoŭ i mowy. Baleŭ tamu, što heto wiało jaho miłuju ajčyznu da upadku, da cialesnaho i duchowaho rabstwa, a panoŭ, naturalnych pawodyroŭ narodu, da adstupnictwa, da šukańnia baćkaŭščyny za miežami swajej staronki.
I Ciapinski samatuham zadumaŭ zrabić wialikuju sprawu: wydać Piśmo Swiatoje dobraj biełaruskaj mowaj, kab, čytajučy Słowo Božaje ŭ rodnaj mowie, sercy atpaŭšych synoŭ zwiertalisia da rodnaho narodu i ŭ złučnaści z im budawali, a nie rujnawali, swaju ajčyznu. Da čytańnia Piśma Swiatoha ŭ rodnaj mowie, Ciapinski prywiazywaŭ wialikaje značeńnie. Z hetymi dumkami pierakładaje jon nanowa, na biełaruskuju mowu, Bibliju i pačynaje drukawać jaje ŭ swajej „ubohaj drukarni“. I pierekład i drukawańnie Biblii było, samo saboj, nie pad siłu adnamu čeławieku. I, mabyć, śmierć spyniła jaho bohamiłuju rabotu, bo da nas dajšła tolki častka jaho Biblii.
Da Biblii swajej Ciapinski napisaŭ pradmowu. U pradmowie jon serdečnymi sławami apawiedaje, što jaho prymusiło ŭziacca za pracu i jak treba ratawać, na jaho dumku, miłuju ajčyznu.
Pierš napierš, kab uniknuć razbićcia narodu biełaruskaho na roznyje nacii, Ciapinski prasiŭ tahočasnych panou „trymacisia jazyka swajho pryrožonaho“, dy kab jany — wučylisia hramaty biełaruskaj, zakładali škoły biełaruskije dla narodu, — „dziela miłaści a Ajčyzny našaj“ dziela taho, što „wočy narodu paspalitaho na was zawždy zwiernuty“, što narod hety „nieumiejetny i utrapleny“… „Kali, — kazaŭ Ciapinski, — u was ješče da narodu hetaho zastałosia kolki-niebudź ulitawańnia“, zakładajcie škoły dla jaho, ale nie takije „jako ciapier… na wiečny ŭstyd u čužoj mowie, a ŭ swajej pryrožonaj biełaruskaj mowie, aby otčyzna waša da kanca nia zhinuła i wy z jeju, bo kali praz waš ratunak budzie wydźwihniena, — i wy z jej razam wydźwihnieny budziecie“…
I duchawienstwo maliŭ Ciapinski, kab „dziela wiečnaj zapłaty sabie ad Boha i dziela bojaźni suda sprawiadliwaho Božaho“ nawučało narod biełaruski ŭ mowie jaho pryrožonaj.
A što dalej było?
A dalej stałosia toje, što prawidzieŭ Ciapinski: ad razdziełu na wiery, panstwo biełaruskaje pierajšło da razdziełu na narodnaści, warahawało miž saboj, a narod astaŭsia ŭ zaniedbańni, „ničyjej ułasnaściu“, katoru ŭsiaki može sabie pryswoić…
A što z ajčyznaj?
Ajčyzna biełaruskaja dla mnohich i mnohich synoŭ jaje stałasia čužynaj, bo wočy ich adwiernuty ŭ inšy, čužy bok…