Historyja świataja abo biblijnaja Nowaha Zakonu (1933)/I
| ← Pradmowa i metodyčnyja ŭwahi | I čaść. Jezus Ukryty Падручнік сьвятой гісторыі Аўтар: Вінцэнт Гадлеўскі 1933 год |
II čaść. Jezus Wučyciel. → |
Прапануем да спампаваньня!
U Azii, na ŭschodnim bierahu Mižziemnaha mora lažyć niewialiki kraj, jaki zawiecca Palestyna. Upraciahu wiakoŭ nasiŭ jon jašče inšyja nazowy, jak: Kanaan, Abiacanaja ziamla, ziamla Izrailawa abo Judejskaja. Udaŭžki (h. zn. ad poŭnačy na poŭdzień) hety kraj maje kala 250 kilometraŭ, a ŭšyrki (z zachadu na ŭschod) kala 100 klm., značyć usiaho kala 25.000 kw. klm. Na hetym prastory žyło za časaŭ Chrystusa da dwuch miljonaŭ ludziej.
Uwieś kraj dzielicca rakoj Jardanam na dźwie čaćci: zachodniuju i ŭschodniuju. Zachodniaja čaść składajecca z troch prawincyjaŭ: Halileji (na poŭnačy), Judeji (na poŭdni) i Samaryi (pasiaredzinie); a ŭschodniaja čaść nazywałasia Perea abo prosta Zajardańnie.
Jardan, najbolšaja raka Palestyny, biare pačatak u Libanskich horach, praciakaje praz dwa woziery, z katorych adno, bolšaje, zawiecca Genezaret. Hetaje woziera ŭ św. Historyi N. Zakonu maje wialikaje značeńnie, bo tut, u akaličnych miaścinach (Kafarnaum i inš.), Jezus najbolej prabywaŭ, nawučaŭ i twaryŭ cudy. Woziera Genezaret, dziela swajej wialičyni, zawiecca časam Halilejskim abo Tyberyadzkim moram.
Z woziera Genezaret raka Jardan (šyrynioju kala 50 metraŭ) pływie ŭ pryhožaj dalinie praz usiu badaj Palestynu i ŭpadaje ŭ Miertwaje mora. U hetym mory abo lepš - u wialikim woziery - wada takaja salonaja, što tam nia moža raści nijakaja raścina i žyć nijakaja žywiolina. Aproč Jardanu ŭ Palestynie jość jašče šmat niewialikich rečak i ručajkou, z jakich najsłaŭniejšy Cedron, jaki praciakaje blizka miesta Jeruzalimu.
Jeruzalim - stalica Palestyny. Akružany byŭ jon toŭstymi i mocnymi ścienami, u katorych było 12 bram, praz jakija možna było ŭwajści ŭ horad. U samym horadzie było šmat bahatych i słaŭnych budynkaŭ, pasiarod jakich wyznačaŭsia pałac Herada i asabliwa światynia Božaja, zbudawanaja paśla pawarotu žydoŭ z babilonskaje niawoli, a pawialičanaja i pryazdoblenaja Heradam. Uświatyni, u miejscy Światym, pierad zanawiesam, addzialajučym miejsca Światoje ad Najświaciejšaha, stajaŭ aŭtar, na hetym aŭtary była pasudzina z haručymi wuhlami, na hetyja wuhli štodzień — rana i wiečar światar (kapłan), na jakoha pawodle kalejki wypadała adpraŭlać Słužbu Božuju ŭ światyni, sypaŭ pawodle Majsiejewaha zakonu pachnučaje kadziła, prosiačy ŭ Boha bahasławienstwa dla narodu i pasłańnia abiacanaha Mesyjaša.
Na poŭdzień ad Jeruzalimu lažyć miastečka Betlejem, dzie radziusia Jezus. Aproč Jeruzalimu i Betlejemu, jakija lažać u Judeji, jość jašče niekalki wažnych miestaŭ, jakija lažać u Halileji, jak napr.: Nazaret, dzie žyů i pracawaŭ Jezus, až pakul nia wyšaŭ nawučać ludziej; Kafarnaum, nad wozieram Genezaret, dzie P. Jezus najčaściej nawučaŭ i šmat inšych, ale ab ich budzie hutarka dalej pry apisańni žyćcia, nawuki i cudaŭ P. Jezusa.
Palestyna - ziamla harystaja. Tam hory i ŭzhorki raskidany paŭsiudy. Pamiž hetymi horami widniejucca wioski z winahradnikami i aliŭkawymi sadami; na ŭzhorkach pasucca wialikija stady bydła i awiečak, a ŭ dalinach ciakuć ručajki i rečki, jakiją zwyčajna letam wysychajuć. Kraj hety byŭ niekali duža pryhožy i ŭradžajny i dziela hetaha časta nazywaŭsia ŭ św. Pisańni "apływajučym u miod i małako".
Woś hety kraj byŭ wybrany Boham, kab u im naradziusia, žyů i ciarpieŭ Jezus Chrystus. Pa hetym krai chadziu niekali naš Zbaŭca, Jaho światyja stopy datykalisia da hetaj ziamli, tam astalisia pamiatki Jahonaha žyćcia i śmierci zatym hety kraj zawiecca „Ziamla Świataja".
Žyŭ P. Jezus na hetaj ziamli ŭžo bolej jak 19 sotak hadoŭ tamu nazad.
Pryjšou P. Jezus na hety świet kala 750 hodu ad zakładzin horadu Rymu. Ad hetaha času pačynajecca nowaja rachuba času, uwiedzienaja paźniejšymi chryścijanskimi wučonymi.
Katory ciapier hod ad Naradžeńnia Chrysta?
Pad toj čas uwieś biaz mała tahačasny świet byŭ pad uładańniem cezara rymskaha Aktawiana Aŭhusta. Hety cezar złučyŭ pad saboju ŭsie krainy, lažačyja kala Mıžziemnaha moI choć čara i prawiŭ imi pry pomačy swaich namieśnikaŭ. sam byli pa addzielnych krainach swaje karali, adnak hetyja karali nia mieli niezaležnaści i wa usim musieli słuchać Rymu. Takim, zaležnym ad Rymu karalom, u Palestynie byů Herad, katory byŭ nia z žydoŭ, ale z susiedniaha narodu Idumejaŭ. Herad, ahoć pawialičyŭ i pryazdobiŭ Jeruzalim i światyniu Božuju, adnak dziela swajej srohaści i čužackaha pachodžańnia byŭ źnienawidžany praz usich žydoŭ.
Na hety fakt, što ŭłada adyšła ad rodu Judy (syna Jakuba) a pierajšła da čužynca, žydy hladzieli jak na zapawiedź skoraha prychodu Mesyjaša, pawodle znanaha praroctwa patryjarchi Jakuba, što tahdy prydzie Mesyjaš, kali berła ad patomkaŭ Judy piarejdzie da čužych. Urešcie i čas, aznačany praz praroka Daniłu (70 tydniaŭ hadoŭ) užo prybližaŭsia da kanca- zatym usie tahdy, nia tolki žydy ale i pahancy, wyhladali i čakali Zbaŭcy świetu. Nakaniec adno zdareńnie pakazała, što ŭžo čas prychodu Mesyjaša blizka - a hetym zdarenniem było źwiestawańnie ab prychodzie na świet Jana Chryściciela, katory mieŭ papiaradzić Mesyjaša, pryhatowić ludziej da pryniaćcia Syna Božaha i nawat pakazać im Jaho.
§ 2. ŹWIESTAWAŃNIE PRYCHODU NA ŚWIET JANA CHRYŚCICIELA, PAPIAREDNIKA P. JEZUSA.
Na poŭdni Palestyny, u Judejskaj ziamli, za panawańnia karala Herada, žyů u mieście Hebronie adzin starazakonny światar (kapłan) na imia Zacharyjaš, sa swajej žonkaj Elžbietaj. Žyli jany świata pawodle zakonu Majsieja i spaŭniali ŭsie prykazańni Božyja. Byli jany ŭžo pastareŭšy i nia mieli dziaciej i choć užo nie spadziewalisia ich mieć, adnak časta zwaročwalisia da Boha z prośbaj, kab Boh daŭ im syna. Boh pačuŭ ich malitwy i paslaŭ archanieła Habryjela, kab jon aznajmiŭ Zacharyjašu prychod Jana Chryściciela.
U toj čas Zacharyjašu wypała pa čarzie iści u Jeruzalim i tam adpraŭlać u światyni słužbu Božuju. Kali jon uwajšoŭ u światyniu i padyjšoŭ da kadzilnaha aŭtara, kab pasypać na haručyja wuhli kadziła, a uwieś narod maliůsia ŭ časie kadžeńnia na dziadzincy pierad światyniaj, żjawiusia jamu aniel, staŭšy pa prawaj staranie kadzilnaha aŭtara. Uhledzieŭšy anieła Zacharyjaš wielmi spałochaŭsia i źniaŭ jaho wialiki strach. Ale anieł skazaŭ jamu: „Nia bojsia Zacharyjaš, bo wysłuchana malitwa twaja i žonka twaja Alžbieta rodzić tabie syna i dasi jamu imia Jan. Budzie jon wialiki pierad Boham i budzie napoŭnieny Ducham światym jašče u łonie matki swajej. I mnohich synoŭ Izrailawych nawiernie da.Boha i projdzie pierad im u duchu i sile Haljaša“.
Pačuušy takija słowy, Zacharyjaš nie chacieŭ wieryć
i spytaŭsia ŭ aniela: ,,Pa čym ža ja paznaju hetaje? Bo ja
ŭžo stary i žonka maja u hadoch pažyłych". Ale na hetaje
anieł skazaŭ jamu: „Ja jość Habryjel, katory pierad Boham
staju i pasłany hawaryć z taboju i abwiaścić tabie hetaje.
I woć budzieš niamy i nia budzieš mahčy hawaryć -až da taho dnia, kali hetaje staniecca - za toje, što ty nie pawieryŭ
maim sławam". Skazaŭšy hetaje anieł źnik, a Zacharyjaš
astaŭsia niamy.
Narod tymčasam čakaŭ na Zacharyjaša i na jahonaje bahasławienstwa, jakoje jon dawaŭ narodu paśla nabaženstwa i wielmi dziwiŭsia, što jon hetak doŭha marudzić u światyni. Kali-ž Zacharyjaš wyšaŭ i nia moh da ich prahawaryć, dyk usie zdahadalisia, što jon musiŭ mieć niejkaje widžeńnie ŭ światyni, a jon tolki dawaŭ im znaki. Kali skončylisia dni pasłuhawańnia pry światyni, Zacharyjaš wiarnuŭsia ŭ swoj dom.
Izraelity wielmi sumawali, kali nia mieli patomstwa, a dziaciej uwažali za bahasławienstwa Božaje, zatym zrazumiełaja dla nas budzie malitwa ŭsich starazakonnych baćkoŭ, kab Boh daŭ im patomstwa.
Swiatynia Božaja dzialiłasia zasłonaju — tak jak i daŭniej — na miesca Światoje i Najświaciejšaje (Światoje światych). U miescy Światym stajaŭ siamiświetačny lichtar; stoł na achwiarnyja chlaby i, pierad samaj zasłonaj, aŭtar dla kadžeńnia. Narod u światyniu nia ŭchodziŭ, a stajaŭ na dziadzincy. Dziadzincaŭ kala światyni było 4: dziadziniec dla kapłanaŭ, dzie stajaŭ aŭtar dla cełapalnych achwiaraŭ, dziadziniec dla Izraila, katory swaim paradkam dzialiŭsia na dźwie čaści: dziadziniec dla mužčyn i dziadziniec dla žančyn — i ŭrešcie dziadziniec dla pahanaŭ, kudy mieli prawa ŭwachodzić i nie žydy. Kožny dziadzinieć byŭ akružany raskošnaj kalumnadaj (budyninaj na staŭboch). Łahodny klimat Palestyny dawaŭ mahčymaść narodu malicca na dziadzincy abo pad kalumnadaj.
Službu božuju ŭ światyni adpraŭlali światary (kapłany) pa čarzie, padzielanyja na 24 addzieły abo źmieny. Nia ŭsie światary žyli pry światyni, wialikaja čaść ich žyła pa roznych haradoch i miastečkach Palestyny; kali prychodziła na ich čarha adpraŭlać nabaženstwa, jany išli ŭ światyniu i tam adpraŭlali swaju pawinnaść. Adny składali achwiary krywawyja na dziadzincy, druhija dahledali, kab była aliwa ŭ świetačach lichtara, a adzin z ich pasłuhawaŭ pry kadzilnym aŭtary. Woś hetaja słužba wypała jak-raz Zacharyjašu.
U miescy Najświaciejšym, dzie daŭniej stajała Arka Umowy, ciapier było pusta, bo arka była źniščana pry ŭziaćci Jeruzalima Nabuchadanazoram. U Now. Zakonie, u našych ciapierašnich światyniach, u miescy Najświaciejšym zamiest staradaŭnaj Arki staić Tabernakulum (jak-by damok, šacior), u katorym pierachowywajecca Najświaciejšy Sakrament.
Ci wy bačyli Tabernakulum? Jak jano wyhladaje? Što pierad im haryć?
§ 3. ŹWIESTAWAŃNIE PRYCHODU NA ŚWIET JEZUSA CHRYSTA.
Paśla taho, jak było abwieščana Zacharyjašu, možna było zrazumieć, što Boh niaŭbawie pašle i abiacanaha Mesyjaša-Chrystusa, bo-ž Jan mieŭ być jahonym papiarednikam i pryhatowić jamu darohu. Ale chto-ž mieů być matkaj jahonaj, jakoju pawodle praroka Izajaša mahła być tolki Dziewa?
U tym časie žyła ŭ Halilejskaj krainie, u miastečku Nazaret, čystaja dziawica, swajačka św. Elžbiety, na imia Maryja. Jana była z rodu Dawida, baćkami jaje byli św. Jachim i św. Hanna. Woś-ža hetuju čystuju dziawicu Boh wybraŭ na matku swajmu Synu.
Adzin raz, kali Najśw. Dziewa Maryja maliłasia da Boha, staŭ pierad jej pasłany ad Boha anieł Habryjel i skazaŭ jej: „Prywitana budź, Maryja, poŭnaja łaski, Pan z taboju, bahasłaŭlena ty miž žančynaŭ“. Pačuŭšy hetyja słowy, Maryja strywožyłasia i nia wiedała, što-b mieła značyć hetaje prywitańnie. Ale anieł skazaŭ jej: „Nia bojsia Maryja, bo ty znajšła łasku u Boha, woś pačnieš u łonie i rodziš syna i dasi jamu imia Jezus. Jon budzie wialiki i budzie nazwany Synam Najwyšejšaha". Ale Maryja spytała, jakža-ž heta staniecca, kali jana muža nia znaje? I adkazaŭ jej aniel: „Duch światy najdzie na ciabie i moc Najwyšejšaha achinie ciabie i zatym światoje, što z ciabie narodzicca, budzie nazwana Synam Božym. Bo i swajačka twaja Alžbieta - hawaryů dalej aniel i jana začała ŭ staraści swajej, bo u Boha niama ničoha niemahčymaha". Tady Maryja skazała aniełu: Woś ja słuha majho Pana, niachaj mnie staniecca pawodle twajho słowa". I ŭ hetaj časinie N. Dziewa Maryja stałasia za sprawaj Ducha św. matkaj Syna Božaha — Słowa Božaje stałasia cielam i aniel adyšoŭ ad jaje.
Hetaje było ŭ šeść miesiacaŭ paśla Zacharyjašawaha widžeńnia ŭ światyni.
Na pamiatku taje časiny, kali aniel Habryjel prynios ad Boha wiestku, što N. Dziewa Maryja staniecca matkaj Božaj, Kaścioł u dzień 25 sakawika abchodzić uračystaść Zwiestawańnia N. Dz. Maryi. Chacia ŭ hety dzień świata niama, adnak pa kaściołach adpraŭlajucca nabaženstwy, kab prypomnić ludziam ab tej wažnaj časinie, kali Syn Božy pryniaŭ ludzkoje ciela.
A ci Syn Božy isnawaŭ pierad tym, jak staŭsia čaławiekam?
Najśw. Dziewa Maryja chacia i była wydana zamuž za św. Jazepa, adnak šlubawala Bohu dziawoctwa i zatym skazała da aniela: jakža ž heta staniecca, kali ja muža nia znaju? Z hetaha widać, što św. Jazep byŭ tolki apiakunom P. Jezusa, a Ajca P. Jezus mieŭ u niebie.
Słowy anieła Habryjela my paŭtarajem štodnia ŭ pacierach, adhawarwajučy Anielskaje Prywitannie: Prywitana budź, Maryja, poŭnaja łaski, Pan z taboju, bahasłaŭlena ty miž žančynaŭ". Hetyja słowy aproć taho świedčać, što N. Dz. Maryja była biaz winy pierwarodnaha hrechu (łaski poŭnaja) i zatym my jaje nazywajem "Niepawinna Začataj".
Na pamiatku Zwiestawańnia i razam z hetym Učaławiečańnia Syna Božaha h. zn. pryniaćcia Boham ciela našaha, my adhawarwajem malitwu "Aniel Božy", dzie razwažajem wialikuju tajnicu prychodu Boha na hety świet i paŭtarajem wažniejšyja słowy, jakija byli pry hetym skazany. Pieradusim haworym: "Aniel Božy źwiestawaŭ Dziewie Maryi i pačała z Ducha światoha", a potym dadajom: "Prywitana budź".
Dalej paŭtarajem słowy Maryi da aniela: "Woś-ža ja słuha majho Pana, niachaj mnie staniecca pawodle twajho slowa" (Prywitana budź).
Urešcie z pašanaj zhinajučy kaleni kažam: "A Słowa stałasia Cielam i prabywała pamiž nami", h. zn., što Syn Božy, druhaja Asoba Najśw. Trojcy, staŭsia čaławiekam i žyŭ pasiarod ludziej (Prywitana budź).
A ŭ kancy haworym jašče: „Wiečny supakoj daj im Boža", paručajučy Bohu dušy ludziej pamioršych.
Ci wy ŭmiejecie adhawarwać "Anieł Božy"?
Adhawarwajučy hetu malitwu treba razwažyć wialikuju tajnicu Učaławiečańnia Syna Božaha, katory z lubowi da rodu ludzkoha staŭsia čaławiekam i žyu pasiarod ludziej. Wialikaja heta tajnica našaj wiery: Boh staŭsia čalawiekam, kab zdabyć dla Siabie ŭsio čaławiectwa.
§. 4 ADWIEDZINY ŚW. ALŽBIETY. NARADZINY ŚW. JANA.
Adwiedziny św. Alžbiety. Zaraz paśla taho, jak anieł źwiestawaŭ N. Dziewie Maryi, što jana budzie matkaj Boha, pajšła jana da swajej ciotki św. Alžbiety, kab adwiedać jaje i pawiedamić ab tym, što skazaŭ jej anieł.
Kali Maryja ŭwajšła ŭ dom Alžbiety i prywitała jaje, Alžbieta, jak tolki pačuła prywitannie, Ducham Božym paznała, što Maryja jość matkaj Syna Božaha i skazała: „Bahasłaŭlena ty miž žančynaŭ i bahasłaŭlen płod ułońnia twajho. Adkul-ža mnie heta, što pryšła matka Pana majho da mianie! Bahasłaŭlena ty, što pawieryła, bo spoŭnicca toje, što tabie skazana ad Boha".
A Maryja, pačuŭšy hetyja słowy, z wialikaj radaści i padziaki pierad Boham, zapiajała hymn, jaki i ciapier piajecca ŭ časie Niešparaŭ i jaki pačynajecca ad słowa "Magnificat" — "Sławić duša maja Pana i ŭzradawaŭsia duch moj u Bohu Zbaŭcy maim. Bo uzhlanuŭ na pakornaść słužki swajej: woś adhetul bahasłaŭlenaj buduć nazywać mianie ŭsie narody. Bo wialikija rečy ŭčyniŭ mnie Toj, katory mocny jość i światoje Imia Jaho i h. d.
Prabywała N. Dziewa Maryja ŭ domie Alžbiety praz try miesiacy i wiarnułasia potym u swoj dom u Nazaret.
Naradziny św Jana. Zhodna z tym, jak skazaŭ Zacharyjašu anieł, Alžbieta mieła syna. Swajaki i susiedzi, pačuŭšy ab hetym, zyšlisia, kab razam z jeju ciešycca z takoha wialikaha ščaścia, a kali pryšou wośmy dzień, chacieli dać dziciaci baćkawa imia Zacharyjaš. Ale Alžbieta adkazała: nie; nazwać jaho treba Jan. I pačali jej hawaryć, što niama nikoha ŭ cełaj familii, chto-b nasiŭ hetaje imia. Dyk spytali ŭ baćki, jak-by jon chacieŭ nazwać dzicia. Zacharyjaš zažadaŭ tablički i na jej napisaŭ: Jan imia jahonaje. I zaraz-ža rasčynilisia wusny jaho i pačaŭ hawaryć, sławiacy i wialičajučy Boha hetakimi sławami: "Bahasłaŭleny Pan Boh Izrailaŭ, bo Jon adkupiŭ narod swoj. A ty, dziciatka, budzieš nazwanaje prarokam Najwyšejšaha, bo pojdzieš pierad woblikam Božym, kab pryhatowić darohi Jamu".
Usie ludzi, jakija byli świedkami hetaha zdareńnia, hawaryli pamiž saboju: što heta budzie za dzicia? Bo ruka (moc) Božaja jość z im.
A dzicia rasło i nabirała siły i ad rannich hadoŭ swaich žyło ŭ pustyni až da taho času, kali mieła źjawicca pierad Izrailam, kab pakazać jamu Chrystusa.
Praročyja słowy Zacharyjaša pradkazwali, što Jan budzie pryhataŭlać Izrailski narod da spatkańnia Chrystusa.
Św. Alžbieta spatkała N. Dz. Maryju sławami: Bahasłaŭlena ty miž žančynaŭ i bahasłaŭlen płod ułońnia twajho" i hetyja słowy dalučajucca da słoŭ archaniela Habryjela: "Prywitana budź, Maryja, poŭnaja laski, Pan z taboju. Dyk malitwa, jakuju my nazywajem "Anielskaje Prywitannie" składajecca z troch častak: 1) prywitannie archaniela Habryjela, 2) prywitannie Alžbiety i 3) malitwy, jakuju dadaŭ Kaścioł. Kaścioł dadaŭ takija słowy: "Jezus. Świataja Maryja maci Boža, malisia za nas hrešnych ciapier, i u časinu śmierci našaj. Amen.
Ciapier, kali piajecca ŭ časie Niešparaŭ "Magnificat", to ludzi, dałučajučysia da radaści N. Dz. Maryi, na słowy hetaj pieśni ŭstajuć i słuchajuć jaje na znak pašany stojačy.
Ci wy čuli, jak piajecca ŭ niešparach hetaja pieśnia? Ci wiedali čamu ludzi ŭstajuć na holas hetaj pieśni? Ci sami ŭstawali?
§. 5 NARADŽENNIE JEZUSA CHRYSTA.
U tym časie, kali ŭžo mieŭ pryjści na hety świet P. Jezus, Rymski cezar Aŭhust wydaŭ zahad śpisać uwieś narod u swajej dziaržawie. A kab lahčej było rabić śpis, kožny žychar pawinien byŭ zapisacca tam, adkul byŭ rodam. Dyk pajšli ŭsie zapiswacca, kožny ŭ swajo miesta. A jak N. Dz. Maryja i św. Jozef byli z domu Dawida, dyk musieli iści z Nazaretu až u Betlejem, kab tam zapisacca. U Betlejemie było ŭžo stolki najšoŭšy narodu, što św. Jozef i N. Dz. Maryja nie mahli znajści dla siabie načlehu - dyk wyšli za miesta i tam znajšli dla siabie prypynak u budynku, dzie pastuchi zahaniali bydła. Kali jany tam prabywali, N. Dz. Maryja radziła swajho syna, spawiła jaho ŭ pialonki i pałažyła ŭ žolabie na sienie.
Jakraz u tej staranie byli tahdy pastuchi, jakija na poli wartawali ŭnačy kala swaich stadaŭ. I woś raptam źjawiŭsia im aniel Božy i jasnaść adusiul ich aświaciła ― dyk jany wielmi spałochalisia. Ale anieł skazaŭ im: „Nia bojciesia, bo woś abwiaščaju wam wialikuju radaść, jakaja budzie dla ŭsiaho narodu: u mieście Dawida naradziŭsia wam Chrystus Pan. A hety daju wam znak: znojdziecie dziciatka spawitaje ŭ pialonki i pałožanaje ŭ žołabie.
I ŭ hetu chwilinu źjawiłasia z aniełam šmat inšych duchaŭ niabiesnych, jakija sławili Boha i piajali: "Chwała Bohu na wyšynach, a na ziamli supakoj ludziam dobraje woli".
Kali aniely źnikli, pastuchi z achwotaj i paśpiecham pajšli ŭ Betlejem, dzie ŭ stajency znajšli dzicia z Maryjaj i Jazepam - tak jak im skazaŭ aniel. Addaŭšy pakłon, wiarnulisia da swaich stadaŭ, chwalačy Boha za ŭsio, što widzieli i čuli.
A na wośmy dzień pa naradžeńni Božaha dziciaci dali jamu imia Jezus, što panašamu aznačaje Zbaŭca.
Pamiatku prychodu na świet Syna Božaha my abchodzim 25 śniežnia (Božaje Naradžeńnie abo Kalady). Pa kaściołach a poŭnačy abo ranicaj adpraŭlajecca Imša św. zwanaja "Pastyrka", na tuju pamiatku, što ab naradzinach Božaha dziciaci pieršyja byli ŭwiedamleny pastuški i jany pieršyja addali jamu pakłon. Kaladnym časam až da Siamidziesiatnicy (2 tydni pierad zapustami) piajucca pieśni (kaladki) ab nowanarodžanym Dziciaci, ustrajwajucca batlejki, pradstaŭlajučyja naradziny Syna Božaha, prybirajucca jolki i h. d.
Na piaredadni Božaha Naradžeńnia abchodzim Kućciu, h. zn. wiačeru, katoraja nam taksama prypaminaje ab naradžeńni P. Jezusa. Na kućciu kładuć na stoł siena, a na sienie, zasłanym čystym nastolnikam, kladuć apłatki, jakija prypaminajuć P. Jezusa, spawitaha ŭ pialonki i pałožanaha ŭ žolabie na sienie. Kućciu pačynajuć zaŭsiody ad dzialeńnia apłatkami ― usie chatnija dzielacca apłatkam na toj znak, što ŭsie ludzi pamiž saboju braty i što hetaj bratniaj miłaści nawučyŭ nas Chrystus. Takija wiačery chryścijanie adpraŭlali ŭžo ŭ pieršych wiakach chryścijanstwa (Agapy).
U wihiliju ― 24 śniežnia Kaścioł abchodzić pamiatku pieršych našych baćkoŭ Adama i Ewy i hetym choča pakazać, što jak praz pieršaha Adama hrech pryjšou na świet, tak praz druhoha Adama, h. zn. J. Chrysta pryjšło adkupleńnie.
Jolka prybirajecca na pamiatku taho drewa, jakoje było zabaroniena ŭ Rai, na jołcy raźwiešwajucca roznyja cacki i bliskučki na pamiatku tych pladoŭ, praz jakija pajšła zhuba dla ludziej. Ale razam z hetym jolka prypaminaje i toje drewa, na jakim P. Jezus pamior (kryž), kab pakazać, što jak praz drewa my stracili lasku Božuju, tak praz drewa zdabyli jaje.
Dyk našto Syn Božy staŭsia čaławiekam?
Syn Božy staŭsia čaławiekam natoje: 1) kab moh pryblizicca da nas i dać nam prykład, jak my majem žyć na hetym świecie, 2) kab moh jak čaławiek za nas pamierci i hetym nas adkupić.
Syn Božy, staŭšysia čaławiekam, nie pierastaŭ być Boham, ale jašče pryniaŭ dušu i ciela abo inakš kažučy ŭsiu naturu ludzkuju i staŭ sia da nas padobnym čaławiekam. Hetak Syn Božy złučyŭ dźwie natury: boskuju i ludzkuju ŭ adnej Boskaj asobie.
A katoraja heta asoba Najśw. Trojcy ― Syn Božy?
§. 6 ACHWІARAWAŃNІE JEZUSA Ŭ ŚWІATYNІ І AČYŠČEŃNІE NAJŚW. DZІEWY MARYІ.
Pawodle Majsіejewaha zakonu treba było na sarakawy dzіeń paśla naradzіnaŭ prynіeścі kožnaha pіeršarodnaha chłopčyka ŭ śwіatynіu і tam jaho achwіarawać Bohu. Aproč hetaha kožnaja matka paśla radzіn praz 40 dzіon uwažałasіa za nіačystuju і treba było jej pa 40 dnіach pryjścі ŭ kaścіoł і tam za swajo ačyščeńnіe złažyć achwіaru: kalі była bahataja, to składała barančyka, a kalі bіednaja ― dyk paru halubkoŭ abo synaharlіcaŭ (turkoŭ).
Woś-ža і N. Dzіewa Maryja na sarakawy dzіeń pryšła ŭ Jeruzalіmskuju śwіatynіu, nіasučy na rukach Božaje dzіcіatka, kab jaho achwіarawać Bohu.
U hetym časіe žyŭ u Jeruzalіmіe adzіn stareńkі śwіatar, na іmіa Symon. Byŭ jon wіelmі pabožny і z wіalіkaj tuhoj wyhladaŭ abіacanaha Chrystusa. Duch św. abjawіu jamu, što jon nіe pamre, pakul nіa ŭhledzіć na swaje wočy Mesyjaša. І woś cіapіer, kalі N. Dzіewa Maryja і św. Jozef uwajšlі ŭ kaścіoł, jon, natchnіony Ducham Božym, paznaŭ u prynіesіenym dzіcіacі Chrystusa, uzіaŭ jaho na rukі, sławіŭ Boha і kazaŭ: "Cіapіer Boža, pazwol mnіe ŭžo pamіercі pawodle słowa Twajho ŭ supakoі, bo wočy maje ahladalі zbaŭlennіe Twajo, jakoje Ty pryhatowіu dla ŭsіch narodaŭ; śwіatło dla aśwіačeńnіa pahanaŭ і sławu dla narodu Twajho Іzraіlskaha".
A źwіarnuŭšysіa da Maryі і Jazepa, bahasławіŭ іch і skazaŭ hetakaje praroctwa ab dzіcіacі: "Woś hety praznačany na ŭpadak і paŭstańnіe mnohіch u Іzraelі і na znak, jakomu pracіwіcca buduć. A twaju dušu - źwіarnuŭsіa jon da Maryі ― prabje mіeč".
Tam pry śwіatynі była taksama praročyca Hanna, udawa, majučaja hadoŭ 84, jana nіe adchodzіła ad śwіatynі, postam і malіtwaju słužačy Bohu ŭ dzіeń і ŭ nočy. І jana pryjšla ŭ toj čas і, uwіdzіeŭšy Jezusa, sławіła Boha і raskazwała ab dzіcіacі ŭsіm, što ždalі prychodu Mesyjaša.
Sa słoŭ Symona і Hanny my možam zrazumіeć, jakoje było tahdy ahulnaje і sіlnaje čakańnіe Mesyjaše. Nawat malіlіsіa, kab možna było pabačyć jaho pіerad śmіercіaj.
Pamіatku achwіarawańnіa P. Jezusa і razam z hetym ačyščeńnіa Macі Božaj abchodzіm 2 lutaha ― u dzіeń M. B. Hramnіčnaj. U hety dzіeń z kožnaha domu nіasuć u kaścіoł śwіečku, jakuju tam paśwіačajuć і zapalwajuć u časіe pracesіі, ewanelіі і kanonu. Śwіečka heta prypamіnaje nam P. Jezusa, jakoha ŭ hety dzіeń unіesla ŭ kaścіoł N. Dz. Maryja і jakі jość, taksama jak і zapalenaja śwіečka, śwіatłom dla ludzіej. Hetu śwіečku zapalwajuć taksama ŭ časіe bury і hrymotaŭ (adhetul Hramnіca), a tak-ža dajuć umіrajučamu ŭ rukі, kab była jamu śwіatłom na darohu da žyćcіa wіečnaha.
Symon zatym і nazwaŭ P. Jezusa śwіatłom dla pahancaŭ, bo Jaho nawuka mіeła być śwіatłom dla ŭsіch narodaŭ. A N. Dzіewіe Maryі pradkazaŭ, što jaje čakaje nіa tolkі radaść, ale і cіarpіeńnі, bo mіeč prabje jaje dušu z pryčyny muk і śmіercі jaje syna.
Wіelmі wažnyja taksama słowy Symona ab tym, što P. Jezus jość pastaŭleny na znak, jakomu pracіwіcca buduć ― і sapraŭdy, u pracіahu wіakoŭ adny šukalі praz jaho zbaŭleńnіa, a druhіja іznoŭ nіenawіdzіelі jaho cełaj dušoj, nіa hledzіačy na toje, što Jezus wіaścіŭ zaŭsіody tolkі luboŭ.
§ 7. PAKŁON TROCH KARALOŬ. UCІEKІ Ŭ EHІPІET.
Kalі Jezus naradzіŭsіa ŭ Betlejemіe, woś mudracy z uschodu prybylі ŭ Jeruzalіm і pytalіsіa: Dzіe toj, što naradziŭsia karol Judejski, bo my bačyli jahonu zorku na ŭschod sonca i pryšli pakłanicca jamu.
Karol Herad, páčuŭšy ab hetym, mocna strywožyŭsia. Jon paklikaŭ da siabie staršych duchoŭnych i wučonych u Zakonie i pytaŭsia ich, dzie mieŭ Chrystus naradzicca. Jany jamu skazali, što ŭ Betlejem, bo ŭ praroka Michieja hetak napisana: "I ty Betlejemie, ziamla Judejskaja, ničym ty nia mienšaja spasiarod sialib Judejskich, bo z ciabie wyjdzie pawadyr, katory budzie kirawać narodam maim Izrailskim".
Tahdy Herad tajkom paklikaŭ da siabie mudracoŭ, pilna ich raspytaŭ ab časie, kali im pakazałasia zorka i, pasyłajučy ich u Betlejem, skazaŭ: "Idziecie i pilna raspytwajcie pra dzicia, a kali znojdziecie, dajcie mnie znać, kab i ja moh pajści i pakłanicca jamu".
Mudracy, wysłuchaŭšy karala, adjechali i woś iznoŭ taja zorka, jakuju jany bačyli na ŭschod sonca, pajšła pierad imi, až pakul nie zatrymałasia nad tym miescam, dzie było dzicia. Uhledzieŭšy zorku, jany wielmi ŭściešylisia. I ŭwajšoušy ŭ dom, znajšli dzicia z Maryjaj matkaj jahonaj i, upaŭšy, pakłanilisia jamu. Potym adčynili skarby swaje i achwiarawali jamu zołata, kadziła i myrru.
Addaŭšy pakłon, jany chacieli waročacca da Herada, ale ŭ śnie atrymali wiestku ad Boha, kab nie waročalisia da jaho, dyk inšaj darohaj wiarnulisia ŭ swoj kraj.
Kali mudracy adjechali, źjawiŭsia Jazepu ŭ śnie aniel Božy i skazaŭ jamu: „Ustań, biary dzicia i matku jahonu i ŭciakaj u Ehipiet i budź tam až pakul nie skažu tabie — bo Herad budzie šukać dziciaci, kab zahubić jaho".
Pačuŭšy hetakuju wiestku, św. Jozef ustaŭ, uziaŭ dzicia i matku jahonu ŭnočy i rušyŭ u Ehipiet i byŭ tam až da Heradawaj śmierci.
A Herad tymčasam čakaŭ na mudracoŭ i, nia mohučy ich dačakacca, zrazumieŭ, što mudracy źwiali jaho i ŭžo nia wiernucca. Tahdy zahniewaŭsia mocna i, pasłaŭšy wojska, zahadaŭ wybić usich dzietak u Betlejemie i wakolicach jaho, ad dwuch hadoŭ i mienš, zhodna z časam, ab jakim dawiedaŭsia ad mudracoŭ. Hetakim sposabam jon spadziewaŭsia pamiž inšymi dzietkami zabić i dzicia Jezus. Ale daremna, świataja siamiejka ŭžo prybližalasia da hranic Ehiptu.
Try mudracy abo, jak my ich nazywajem, karali, byli rodam z Chaldeji, dzie wučonyja ludzi taho času zajmalisia dośledami nad bieham zorak. Tady ludzi wieryli, što zory majuć wialiki ŭpłyŭ na ludziej i na losy ŭsiaho čaławiectwa zatym pilna sačyli za ŭsimi niabiesnymi źjawami. A treba wiedać, što na ŭschodzie wiedali ab praroctwie Balaama, što "paŭstanie zorka z Jakuba", dyk, jak tolki ŭhledzieli nowuju zorku, zaraz skirawalisia ŭ toj kraj, dzie žyli patomki Jakuba i tam šukali abiacanaha Mesyjaša ― karala Žydoŭskaha.
Mudracy, składajučy Chrystusu zołata, pryznali ŭ im karala waładara, jakomu naležycca zołata ŭ daninie; składajučy kadziła, pryznali ŭ im Boha, jakomu achwiaroŭwajecca na aŭtaroch kadziła, a treci dar ― myrra ― pakazwała, što Chrystus jość i čaławiekam, bo myrraj namaščali daŭniej ciela niaboščyka, kab nia psułasia pa śmierci - i myrraj namaścili taksama cieła Chrystusa pry składańni jaho ŭ hrob.
Ciapier pa kaściołach u dzień Troch Karaloŭ (6 studnia) paświačajuć krejdu (zamіest zołata), a tak-ža kadzіła і myrru. Wіernyja, wіarnuŭsysіa, paśla paśwіačeńnіa z kaścіoła, pіšuć kredaj na dźwіarach swaіch damoŭ try lіtary: K. M. B.―і heta buduć pіeršyja lіtary іmіonaŭ troch karaloŭ, katoryja pawodle tradycyі, nazywalіsіa: Kaspar, Melchіar і Baltazar. A pіšucca hetyja try lіtary nad dźwіaramі zatym, što hetyja try karalі bylі pіeršymі z pahancaŭ, jakіja ŭwіerylі ŭ Jezusa, znajšlі jaho і hetym jak-by pakazalі nam darohu da Chrystusa.
§ 8. DWANACCACІHADOWY JEZUS U ŚWІATYNІ.
U Ehіpcіe prabyŭ P. Jezus kala troch hadoŭ, až da Heradawaj śmіercі. Kalі pamіor Herad, anіel Božy іznoŭ źjawіŭsіa ŭ śnіe Jazepu і skazaŭ jamu: "Ustań, waźmі dzіcіa і matku jaho і jdzі ŭ zіamlu Іzraіlskuju, bo ŭžo pamіorlі tyja, što šukalі dušy dzіcіacі".
Jazep, pasłušny wolі Božaj, ustaŭ, uzіaŭ dzіcіa і jahonuju matku і pajšoŭ u zіamlu Judejskuju. Ale jak pačuŭ, što Archelauš (syn Herada) panuje na mіesca swajho baćkі, pabajaŭsіa tudy іścі, dyk nawučany ŭ śnіe, skіrawaŭsіa ŭ Halіleju і, pryšoŭšy tudy, staŭ žyć u Nazarecіe, kab spoŭnіlіsіa słowy prarokaŭ, što budzіe zwacca Nazarejskіm.
Baćkі Jezusa chadzіlі štohod na wіalіkodnyja śwіata ŭ Jeruzalіm da kaścіoła. Kalі Jezus mіeŭ užo 12 hadoŭ, pajšou і jon razam z іmі.
Kali-ž skončylisia świata, Maryja z Jazepam pajšli damoŭ, a chłopčyk Jezus astaŭsia ŭ Jeruzalimie. Zaŭwažyli heta Maryja i Jazep, ale dumali, što jon idzie z druhimi, adnak, kali ŭwajšli dzień darohi, a Jezusa nia było, pačali jaho šukać pamiž swajakami i znajomymi, ale Jezusa nie znajšli. Tahdy z wialikim žalem u sercy wiarnulisia ŭ Jeruzalim, dzie praz try dni jaho šukali - i ŭrešcie znajšli ŭ światyni. Jon siadzieŭ pamiž wučonych u Zakonie, słuchaŭ ich i dawaŭ pytanni, a ŭsie, što słuchali, dziwilisia z rozumu i adkazaŭ jahonych.
Matka padyšła da jaho i skazała: "Synok, što-ž ty heta nam zrabiŭ? Woś ajciec twoj i ja z žalem šukali ciabie". A Jezus adkazaŭ im: „Našto-ž wy mianie šukali? Ci-ž wy nia wiedali, što mnie treba być u sprawach Ajca majho?"
Ale jany nie zrazumieli jahonych słoŭ.
Tahdy jon pajšoŭ z imi i pryjšoŭ u Nazaret i byŭ im pasłušny. Matka jaho ŭsie hetyja słowy zachawała ŭ sercy swaim, a Jezus ros u mudraści i ŭ hadoch, u lascy ŭ Boha i ludziej.
U Jeruzalimskaj światyni, asabliwa ŭ wialikija światy, wučonyja ŭ Zakonie birali narod i nawučali jaho asnoŭ Majsiejewaj relihii i wyjaśniali trudniejšyja miajscy z św. Pisannla. Kala wučycialoŭ źbiralisia hramadki ludziej, starejšych i maładziažy, jakija słuchali wykładaŭ wučonaha ŭ Zakonie. Woś ža da adnej z takich hramadak dałučyŭsia chłopčyk Jezus i skora swaimi adkazami i pytańniami źwiarnuŭ na siabie ahulnuju ŭwahu. Nawat ludzi wučonyja dziwilisia z jaho rozumu. Hetym Jezus adkryŭ trochi zasłonu, jakaja akrywała jaho Boskaje pachodžańnie i pakazaŭ ludziam, chto jon sapraŭdy jość.
Jakoje było dalejšaje žyćcio P. Jezusa (ad 12 hadoŭ da 30), my mala wiedajem, bo ewanelii ab hetym žyćci wielmi mała pišuć. Ewanelija św. Łukaša piša tolki toje, što byŭ pasłušny Maryi i Jazepu i što ŭzrastaŭ u hadoch, i ŭ lascy ŭ Boha i ludziej. Ale z taho, što my potym bačym i z taho što hawaryli i jak adnosilisia da jaho žydy, my wiedajem, što Jezus byŭ zaniaty pracaju. Hawaryli ab im, jak ab synie cieśli; jak syn cieśli jon pamahaŭ św. Jazepu ŭ jaho pracy, nia čuraŭsia štodziennych zaniatkaŭ, ale z achwotaj ich spaŭniaŭ. Hetym nawučyŭ nas, što i my pawinny pracawać, kožny pawodle swajej mahčymaści.
Hetaje žyćcio P. Jezusa ŭ Nazarecie zawiecca časta žyćciom ukrytym, kab adrožnić ad žyćcia adkrytaha, publičnaha, kali Jezus, nie ŭkrywajučysia ŭžo, publična wystupiŭ nawučać ludziej.
AHULNY PAHLAD DA ŬKRYTAJE ŽYĆCIO JEZUSA.
Užo wiedajem, što ŭ Starym Zakonie praroki ni ab čym inšym nie prarakawali, jak tolki ab časach mesyjanskich. Pačaŭšy ad pieršaha abiacańnia, dadzienaha Boham u Rai, mesyjanskaja dumka prajaŭlajecca ŭwa ŭsich časach i epokach, na praciahu ŭsiej biblijnaj historyi, pryhataŭlajučy žydoŭski narod i ŭsio čaławiectwa na pryniaćcie Taho, "katory maje pryjści". Z bieham času heta mesyjanskaja ideja wystupaje što-raz jaśniej i wyraźniej: praroctwy Jakuba i Daniły padajuć užo nawat čas prychodu Chrystusa, a praroctwa Micheja―miesca naradzinaŭ. A prarok Aggiej paśla pawarotu z Babilonskaje niawoli i adbudowie światyni paciašaje starych izraelitaŭ, jakija pomnili światyniu Salamona i smucilisia, što hetaja adbudawanaja światynia nia takaja strojnaja, jak taja Salamona i kazaŭ, što sława hetaj światyni budzie bolšaja, jak taje pieršaj, bo ŭ jaje ŭwojdzie abiacany Mesyjaš.
Značyć ― Mesyjaš mieŭ pryjści ŭ časie pierad zbureńniem hetaj druhoj światyni (što stałasia ŭ 70 hodzie pa Naradž. Chrystusa) i paśla taho, jak ułada nad narodam žydoŭskim pierajšła z ruk patomkaŭ Judawych ŭ ruki čužynca (što stałasia ŭ 40 hodzie da Naradž. Chrysta). Dyk prychod Jezusa pawodle hetych praroctwaŭ mieŭ nastupić u časie pamiž 40-wym hodam da našaj (chryścijanskaj) ery i 70-tym hodam paśla hetaj ery.
Dyk niama ničoha dziŭnaha, što ŭ hetych časach čakańnie Mesyjaša stałasia ahulnym. Bo nia tolki berła panawańnia było adniata ad patomkaŭ Judy i pieradana čužyncu Heradu, ale i ceły kraj byŭ pad niawolaj. Hetaja ziamla, katoruju Boh daŭ Abrahamu, Izaaku i Jakubu, katoraja była baćkaŭščynaj žydoŭskaha narodu, na katoraj stajała światynia božaja ― hetaja ziamla stałasia ŭłasnaściu pahancaŭ-rymlan. Nad światyniaj bliščeli rymskija arły, a pahanskija znaki, jakija byli na rymskich štandarach, byli ŭniesieny ŭ światy horad. Žydy nie mahli pahadzicca z tym, što jany - wolnyja syny Abrahama i Jakuba (Izraila) - prymušany służyć pahancam i płacić im daninu. Dyk jany ŭsiej dušoju wyhladali Mesyjaša, katory, pawodle ich prakanańniaŭ, mieŭ zwolnić ich ad čužackaha panawańnia.
Zatym Mesyjaša jany čakali nia takoha, jakoha abrysawali praroki, ale takoha, jakoha stwaryła ich narodna-relihijnaja dumka. Žydy ŭ wialikaj swajej masie čakali Mesyjaša jak wialikaha zawajewalnika, katory pieramoža Rym i załožyć suświetnaje žydoŭskaje waładarstwa.
U časie takoha ahulnaha čakańnia, kali nadyjšoŭ čas, aznačany prarokami, pryjšoŭ na hety świet Mesyjaš Syn Božy i stausia čaławiekam. Naradziŭsia ŭ Betlejemie, mieście Dawida, žyŭ i ŭzhadawaŭsia ŭ Halilei ŭ miastečku Nazaret, wyras u rabotnickaj siamji, jak prosty rabotnik. Nia majem nijakich wiestak, ci chadziŭ u školu; uzros i pracawaŭ nikomu niawiedamy, nie nawučaŭ tahdy i nia čyniŭ cudaŭ. Žyćciom swaim chacieŭ być padobnym da akružajučaha jaho narodu. Chto jon - nichto nia wiedaŭ, aproč jahonaj matki. Tolki niekatoryja fakty świedčyli ab jahonym niazwyčyjnym pachodžańni: cudoŭnyja źjawiščy pry jaho naradzinach, pakłon mudracoůŭ, rozum jahony, prajaŭleny na 12-tym hodzie žyćcia ŭ Jeruzalimskaj światyni. Jaho cudoŭnaje začaćcie ŭ dziawočym łonie Maryi i bostwa było zakryta ad ludzkich wačej. Ludzi nazywali jaho "synam cieśli", nia wiedajučy, chto jon.
Hetak pražyŭ Jezus u Nazarecie da 30 hadu swajho žyćcia. U hetym časie praŭdapadobna pamior jahony apiakun św. Jozef, bo ŭ paźniejšyin časie, paśla publičnaha wystuplennia Jezusa, my ab św. Jozafie nia majem nijakich wiestak, Jezus astaŭsia adzin sa swajej matkaj, zarablajučy jak prosty rabotnik, dla siabie na chleb i dla swajej matki. Hetym daŭ prykład ludziam, kab nia čuralisia pracy, bo praca nia panižaje ludziej, ale padymaje ich na wyšyniu karysnych hramadzian pierad Boham i ludźmi.
Paśla swajho publičnaha wystupleńnia Chrystus kidaje fizyčnuju pracu, a addajecca razumowaj: jon udzień nawučaje narod praŭdy Božaj, a ŭnočy idzie na asobnaje miesca, kab tam pamalicca Bohu.