Piosnki wieśniacze (1837—1846)/6/Szczególne wyrażenia i porównania

← Przysłowia do świąt zastosowane

Szczególne wyraz̓enia i porównania, mogące się uważać w części i za przysłowia. Слоўнік Аўтар: Ян Чачот 1846 год

Прапануем да спампаваньня!

Szczególne wyrażenia i porównania, mogące się uważać w części i za przysłowia.

1.  Ani hālera nie mā. Ani halerza niémasz! (Halerz był pieniądz bity w Polsce na podobieństwo bitych w Hali w Saxonii: denarii Halenses, denarów Halskich; tu został w wyraz̓eniu czasem uz̓ywanem, z̓e niéma czego ani trochy.)

2.  Ani uchom nie wiedziē. Ani uwaz̓a; ani dba. (kto niezwaz̓a na czyje przestrogi, lub roskazy.)

3.  Bresze jak sabaka, albo: jak suka (gdy o kobiecie.) Szczeka jak pies, albo: jak suka. (o oszczercach.)

4.  Byczōk treciaczōk. Byczek trzeciaczek; trzy lata mający. (o dziecięciu pieszczonem. Pospolicie dzieci włościan zostają przy piersi lat 2, a czasem 3.)

5.  Caca, lala, Baútrūś! Caca, lala, Bartek! (lala! noszony ptaszek! albo tez̓ o pieszczonem dziecku; mówi się ironicznie.)

6.  Chawajec ca jak sabaka ad much. Chowa się jak pies od much. (kiedy kto się kryje od roboty.)

7.  Choć jemū kolłna haławiē czeszy. Choć mu koł na głowie ciosaj. (o niepojętnym i krnąbrnym.)

8.  Choć zapalī, to nie treśnie. Choć zapal, to nie pęknie. (o niemoz̓ności dokazania czego przy niedostatku.)

9.  Chudy jak chruściēl. Chudy jak chrościel, (ptak, rallus.) O mizernym na ciele.

10.  Cwieciē jak mākoúka. Kwitnie jak mak. (o pięknej lub młodej; o mającej dobre z̓ycie za męz̓em.)

11.  Dzieciēj jak bobu. Dzieci jak bobu. (gdy wiele u kogo dzieci.)

12.  Hady úrady. Bardzo rzadko. Czasami. (mówi się o rzadkiem widywaniu się, lub otrzymywaniu czego od kogo.)

13.  Jak kūryca sakocze. Jak kura gdacze. (o wielomownej.)

14.  Jak u Boha za pāzuchoju. Jak u Boga za pazuchą; w zanadrzu. (o mającym troskliwą około siebie czyją opiekę i staranie; o zupelnem beśpieczeństwie.)

15.  Jak woúk mielknūú chwastōm. Jak wilk zamigotał ogonem. (gdy się kto, lub co, na chwilę ukazuje.)

16.  Kwokcze jak kūryca. Kwoka jak kura. (o zrzędnej, lub ubolewającej zawsze.)

17.  Lōsteczkami duszu wynimāć. Pieszczotkami duszę wyciągać. (o chytrym i zręcznym wymagaczu na ludziach, czego chce.)

18.  Miele jazykom, jak cielā chwastōm. Językiem miele, jak ogonem cielę. (o paplaczu.)

19.  Na katā paciahuszki, a na dziciā rastuszki. Na kota się pociąganie, a na dziecko wyrastanie. (z̓yczenie mamek i matek.)

2.  Nakryú sie, jak lisica chwastōm. Nakrył się, jak lis ogonem.

21.  Na us mataje. Na wąs mota. Na rozum bierze.

22.  Ni k Bohu, ni k ludziom; albo: Ni k siełū, ni k hōrodu. Ni do Boga, ni do ludzi; albo: Ni do wsi, ni do miasta. To samo, co: ni do tańca, ni do róz̓ańca.

23.  Ni wałā, ni kałā. Ani woła, ani koła. (o wielkiem ubóstwie.)

24.  Paciecha jak raz̓ōn. Pociecha jak roz̓en. (o złej pociesze z dzieci, lub czego.)

25.  Pałaz̓yć zuby na palicy. Połoz̓yć zęby na policy. (mówi się, gdy nié ma chleba.)

26.  Papōwyje oczy. Popowskie oczy. (o chciwych.)

27.  Paszlī úsie u kamysz. Pouciekali w łozę. (o ucieczce, lub ukryciu się jakich przeciwników. W jednem tem wyraz̓eniu uz̓ywa się ten wyraz tatarski, kamysz, znaczący trzcinę blotną, sitowie.)

28.  Pleścī kaszeli z łapciami. Pleść koszalki, kobiałki. (kiedy kto bredzi.)

29.  Płacze jak u dziwićwieczer. Placze jak przed ślubem. (o dziewczynie płaczącej, przyganiając płacz zbyteczny i niepotrzebny.)

30.  Pracuje jak czorny woł. Pracuje gdyby wół czarny.

31.  Pryszōú na niehō giz. Przyszedł nań giez. (giez, gzik (oestrus) owad podobny do bąka, który gdy latem na bydło napada; to nieźmiernie biega i gzi się. Stąd przenośnie owe wyraz̓enie uz̓ywa się o swawolnych.)

32.  Raspuścīú sie jak dziedōúskaja puha. Rospuścił się jak bicz dziadowski. (o pozwalającym sobie wiele, nie karnym.).

33.  Sam sabiē rad. Sam sobie rad. (o niegościnnych i sobkach, t. j. znajomszych w mowie naszej: egoistach.

34.  Siedzīć jak zajec u z̓ycie. Siedzi jak zając w z̓ycie. (kiedy się kto schroni od roboty.)

35.  Skrywīú sie jak sieredā na piātnicu. Skrzywił się jak środa na piątek. (przygrawka, (alluzia) do postu; mówi się o człowieku złego humoru, kwaśnym.)

36.  Szczebiecze jak saroka. Szczebioce gdyby sroka. (o wielomównych.)

37.  Wadzīć dziedy. Wodzić dziady; jest to drzemać przy robocie.

38.  Warōczajec ce jak miedźwiēdź. Rusza się jak niedźwiedź. (o nieruchawym.)

39.  Wysałāpiła się jak patarocza. Wystroiła się jak na dziwowisko. (o strojnisiach pragnących pierwszeństwa.)

40.  Zatakawaú sie jak ciecierūk. Zatokował się, jak cietrzew’. (gdy się, kto tak zagada, z̓e i nie słyszy, co doń mówią; albo zamarudzeni na rozmowie.)