Rodnyje zierniaty (1916)/IV/Pieršyje kniazi na Biełarusi
| ← Ab našych pradziedach biełarusach | Pieršyje kniazi na Biełarusi Гістарычная праца Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1916 год |
Letapisny skaz ab pieršym kniaziu na Wilni → |
Прапануем да спампаваньня!
Pieršyje kniazi na Biełarusi.
Kali biełaruski narod utwaryŭ swaje kniaźstwy, akuratna niet wiedama, adnak heto stałosia wielmi daŭno, bo skandynaŭskije letapisi spaminajuć ab Połacku i połackim kniaziu ŭ VI stalećci pa Naradžeńni Chrysta. Pieršyje sławianskije letapiscy, haworučy ab našaj bačkaŭščynie ŭ IX wieku, kažuć, što ŭ nas byli tady swaje kniaźstwy i swaje kniazi, swaja asobnaja mowa, zwyčai i abyčai.
Pieršym peŭnym histaryčnym kniaziam u Połacku byŭ kniaź Rohwałod u X stalećci. My ab im wiedajem tolki toje, što jon mieŭ dwoch synoŭ i dačku Rohniedu, wielmi krasnuju kniazioŭnu. Rohniedu siłaj dabyŭ sabie za žonku kijeŭski kniaź Waładzimir, toj samy, što pieršy pryniaŭ chryścijanskuju wieru i chryściŭ kijeŭskuju Ruś. U Waładzimira i Rohniedy byli 4 syny i 2 dački. Imiony synoŭ; Iziasłaŭ, Jarasłaŭ, Mścisłaŭ i Ŭsiewałod.
Waładzimir wydzialiŭ Iziasławu i jaho patomstwu Połackaje kniaźstwo, katoraje tady abyjmało biezmała ŭsiu Biełaruś. Kali radziŭsia lziasłaŭ, niewiadoma, a pamior jon u Połacku ŭ 1001 hadu. Letapisi kažuć ab im, što jon — čeławiek cichi, spakojny i łaskawy, lubiŭ čytać światyje knihi, nie lubiŭ pustych zabaŭ i byŭ ciarpliwy.
Iziasłaŭ pakinuŭ pa sabie dwoch synoŭ: Bratysława i Ŭsiesława; hety apošni pamier u dwa hady paśla bački ŭ 1003 hadu.
Bratysłaŭ panawaŭ 43 hady, pamier u 1044 hadu. Jon byŭ kniaziam sprawiadliwym, ale i surowym, wioŭ niekolki udačnych wojen z łatyšami i ŭ 1021 h. z Wialikim Noŭharadam i Kijewam. Paśla śmierci Bratysława panawaŭ syn jaho Ŭsiesłaŭ.
Ŭsiesłaŭ zajmaje pačesnaje miejsco ŭ našaj historyi. Kali radziŭsia Ŭsiesłaŭ — niewiadoma; ale hety kniaź pakinuŭ ab sabie doŭhuju pamiać u našym narodzie. Zachawałasia lehienda, što radziŭsia Ŭsiesłaŭ ad «wołchwawańnia» (čaroŭ), dziela čaho ŭ jaho na haławie byŭ radzimy znak, mieŭšyj asabliwuju čaradziejskuju siłu. «Wołchwy» (znachary, čaradziei) nakazali jamu nasić na haławie pawiazku, prykrywajučuju hety znak. I papraŭdzi Ŭsiesłaŭ słyŭ niezwyčajnym čeławiekam. Byŭ kniaziam mudrym, adwažnym u wojnach i sprawiadliwym. Dziela hetaho nawat kniazi išli da jaho pa radu, a narod swoj jon mudra kirawaŭ i sudziŭ. Literaturny pamiatnik XII stalećcia hetak spaminaje ab našym kniaziu: «Kniaź Ŭsiesłaŭ ludziej sudziŭ, kniaziom harady paradkawaŭ». Nia hledziačy na ŭsiu Ŭsiesławawu mudraść, jamu wypało na dolu ciažkoje žyčcio. Tak złažylisia warunki, što pryšłosia jamu mnoha wojen wiaści, asabliwa s Kijeŭskimi kniaziami, katoryje chacieli pazbawić Biełaruś niezaležnaści. Pamier Ŭsiesłaŭ u 1101 hadu.
Pry Ŭsiesławie Połackaje kniaźstwo, nia hledziały na častyje wojny i napady worahoŭ, dajšło najwyšejšaho swajho rasćwietu. Paśla śmierci Ŭsiesława Połackaje kniažstwo nia mieło ŭžo nikoli tej mocy, jak za jaho žyćcia. Pryčyna hetaho była taja, što, abyčajem taho času, biełaruskuju ziamlu Ŭsiesłaŭ pamirajučy razdzialiŭ pamiž swajmi 6 synami: Rahwałodam, Dawidam, Barysam, Raścisławam, Hlebam i Ramanam.
U Połacku kniažyŭ Dawid, u Minsku — Hleb; jakije udzieły mieli druhije braty, niewiadoma.
Wialikakniazieŭskaj stalicaj byŭ Połacak, a pieršym paśla jaho kniaźstwam było Minskaje kniaźstwo.
U 1127 hadu ŭsia Kijeŭskaja i Uschodniaja Ruś pajšła pachodam suproć Biełarusi. Pryčynaj pachodu pasłužyło toje, što Biełaruskije kniazi nie chacieli pryznać nad saboj staršenstwa Kijewa i nie chacieli trymać za adno z usiej Ruśsiu. Worahi pryčynili mnoha škody ziamli Biełaruskaj: papalili harady mnohije, zabrali ŭ pałon mnoha narodu. Pałačanie, bačučy, što baćkaŭščуna ŭsia ŭ połymi i krywi, sklikali wieče i, paradziŭšysia, pastanawili zmianić u siabie kniazia; zamiest Dawida ŭziać sabie mienšaho brata Rahwałoda i prasić zhody. Zhoda była zroblena, i worahi wyjšli z Biełarusi. Ale, jak wyjšoŭ worah z Biełaruskaj ziamli, to i kniazi i narod pastanawili baranić swajej niezaležnaści i nia słuchać kijeŭskich kniazioŭ. Kali kijeŭski kniaź prysłaŭ u Połacak pasłoŭ swaich, zaprašajučy biełarusoŭ u pachod suproć połaŭcoŭ, to kijeŭskich pasłoŭ prahnali z naśmieškaj.
Za heta iznoŭ padniałasia ŭsia pałudniowaja i ŭschodniaja Ruś suproć biełarusoŭ. Zwajewali ŭsiu ziamlu Biełaruskuju, kniazioŭ zabrali ŭ palon i wywieźli ŭ Kijeŭ u 1130 h. Byli ŭziaty ŭ pałon: dwa syny Rohwałodawy, Wasił i Iwan, i try syny kniazia Ŭsiesława, Światasłaŭ, Dawid i Raścisłaŭ. Usich hetych połackich kniazioŭ s Kijewa na troch čoŭnach wywieźli ŭ Carhrad, u Hreciju.
Na połackim kniazieŭskim stale-pasadzie sieŭ kijeŭski kniaziewič. Ale nia doŭha dawiałosia siadzieć jamu; ŭ 1132 hadu pajawilisia iznoŭ na Biełarusi wyhnancy z Hrecii. Spierša pajawiŭsia syn Ŭsiesławoŭ, Wasilko, i pałačanie, prahnaŭšy nienawistnaho kijeŭca, pasadzili Wasilka na kniažym pasadzie ŭ Połacku. U 1140 hadu wiarnułosia ješče dwoje biełaruskich kniazioŭ z Hrecii. S pawarotam kniazioŭ, Bielaruś iznoŭ wyzwoliłasia s Kijeŭskaj niawoli.