Збор твораў (Купала, 1925—1932)/IV/Галька
| ← Песьня аб паходзе Ігара | Галька Опэра Аўтар: Уладзімір Вольскі 1928 год Арыгінальная назва: Halka (1848) Пераклад: Янка Купала |
Прапануем да спампаваньня!
ГАЛЬКА
ОПЭРА Ў ЧАТЫРОХ ДЗЕЯХ
СЛОВЫ ЎЛАДЗІМЕРА ВОЛЬСКАГА
МУЗЫКА СТАНІСЛАВА МАНЮШКІ
Пераклад з польскае мовы
ACOБЫ:
|
СТОЛЬНІК ЗОФ‘Я — яго дачка ЯНУШ ДЗЕМБА — прыхлебнік стольніка
ГОСЬЦІ спаміж шляхты, вясельная дружына, сяляне, гаране, гаранкі, службіты і г. д. Рэч дзеецца ў ХVIII сталецьці. |
Акт I правіць
АКТ I
У горадзе ў доме стольніка.
|
Бакавая заля; у глыбі трое высокіх шкляных дзьвярэй, якія вядуць на агарод; з аднаго боку ад гледачоў відаць прыадчыненыя дзьверы да балёвай залі, з другога — стол, за якім бяседуюць госьці і смольнік. Дземба, клапочучы, напаўняе келіхі. З балёвай, ярка асьветленай залі іншыя госьці выходзяць парамі палёнэза і кружацца па залі.
|
|
СЦЭНА ПЕРШАЯ СТОЛЬНІК, ДЗЕМБА і ХОР ГАСЬЦЕЙ ДЗЕМБА Хай жывуць нам маладыя. То-ж бо лучацца кляйноты, ХОР Віват! Віват! маладыя! ДЗЕМБА З ХОРАМ Аж душа расьце, як глянуў, НЕКАЛЬКІ СПАМІЖ ГАСЬЦЕЙ І абое роўны станам СТОЛЬНІК Мілай брацьці дзякуй наша, ХОР Шчасьця вам! Дземба з хорам выходзяць, крычучы яшчэ: „Хай жыве“! СЦЭНА ДРУГАЯ СТОЛЬНІК, ЗОФ‘Я i ЯНУШ уваходзячы з залі ЯНУШ Багаславі, пане войча! ЗОФ‘Я Добраць ваша ў тым прычынай, Разам Багаславі, пане войча! СТОЛЬНІК Я даўно ўжо меўся ўдвойчы ЗОФ‘Я і ЯНУШ Багаславі, мілы войча! СТОЛЬНІК багаслаўляючы Хай-жа воля твая, божа, Чуваць за сцэнай сьпеў Як той ад віхру куст паламаны, ЗОФ‘Я Што там за сьпеў? Сьпеў за сцэнай Дзе ты, вяночак, дзе ты, руцяны, ЗОФ‘Я Гэткі жальбяны Сьпеў за сцэнай Усё забраў мне Янка, мой сокал, ЯНУШ зьбянтэжаны да Зоф‘і Знаць ня знаю… На бок Хто прынадзіў Сьпеў за сцэнай А я шукаю, шукаю вокал, СТОЛЬНІК Што за песьня ў маім садзе ЯНУШ На бок Голас Галькі! Як у чадзе, ЗОФ‘Я Яне мой, што гэта знача СТОЛЬНІК Гэта вельмі ўжо засьмела. Хоча ісьці ў сад. Ян яго стрымлівае. ЯНУШ узрушаны, да Зоф‘і
ЗОФ‘Я да сябе
Выходзіць з Зоф‘яй, якая з залюбаваньнем пазірае на Януша.
СЦЭНА ТРЭЦЯЯ ЯНУШ адзін сумны і неспакойны Recitativo Скуль прыплялася сюды ня ў пору? Га! а можа сьлёзы гора Сьпеў Чаму мне ў хвілях самотных гэных, Чаму раптоўна душа забурліла, СЦЭНА ЧАЦЬВЕРТАЯ ЯНУШ, ГАЛЬКА ўваходзіць, ня бачачы яго спачатку. ГАЛЬКА Сьпеў Як той ад віхру куст паламаны, Усё забраў мне Янка, мой сокал, Дзе ты, ах, дзе ты, о, мой саколе, Адварочваецца, спасьцярогшы Януша, з крыкам радасьці бяжыць да яго і хапае за руку
О, пане! А я во бачу, к табе тулюся, ЯНУШ на бок Праклята хвіля! Ах, як тут лгаці? Да Галькi Здарма твой гэты плач, нараканьне! ГАЛЬКА з парывам О, мой саколе! сонца маё! ЯНУШ зьлёгка адсоўваецца Ах, супакойся ты, дзiцë! ГАЛЬКА паўтарае за ім радасна …Да нашых гор і знова нам ЯНУШ З кім прышла ты? ГАЛЬКА не зважаючы О, мой саколе! ЯНУШ З кім прышла ты? ГАЛЬКА не зважаючы, яшчэ радасьней О, маë сонца! ЯНУШ падганяючы Ідзі адсюль! Прыду я там! ГАЛЬКА О, пане, ЯНУШ Бяжы адсюль, прашу цябе! ГАЛЬКА Праўда? Ўжо мяне ня кінеш! ЯНУШ неспакойна Так! З табой не разлучуся, Прыціснуўшы яе да грудзей, выводзіць у сад, зачыняе ўсе трое дзьвярэй і задуманы йдзе ў залю. Госьці затрымліваюць яго ў дзьвярах.
СЦЭНА ПЯТАЯ ЯНУШ і ГОСЬЦІ АДНЫ З ГАСЬЦЕЙ Пане млоды! Што ў самдзеле?! ЯНУШ з прымусам Я ўжо вам служыць гатоў… ДРУГІЯ ГОСЬЦІ абступаюць яго, цішэй У чапцы радзіўся, пане, ЯНУШ задуманы, падаючы ім руку Дзякую, дзякую! НЕКАЛЬКІ З ГАСЬЦЕЙ Разьвялі тут віншаваньне, СЦЭНА ШОСТАЯ ТЫЯ-Ж і СТОЛЬНІК трымае Зоф‘ю пад руку. Дземба са срэбным жбанам і адзін з гасьцей, які трымае ў руках вялікі Зыгмунтаўскі келіх. У дзьвярах ад залі паказваецца некалькі жанчын.
ХОР з паклонамі да Стольніка Ой, спачыці, Стольнік, час! АДЗІН З ГАСЬЦЕЙ выпіўшы келіх, аддае яго Дзембе За гаспадара здароўе! ХОР Ой, спачыці, Стольнік, час! ДРУГІ З ГАСЬЦЕЙ да якога піў папярэдні І радні яго шляхотнай… СТОЛЬНІК узрушаны, пушчае руку Зоф‘і, кланяючыся ўсім ад сэрца шапкай
О, наймiльшыя панове! Са сьлязьмi I ўзяць к сэрцу захацелі, ЯНУШ i 3ОФ‘Я схіляюцца яму да ног Войча, любы! СТОЛЬНІК падымае іх Мая дочка, мае дзеці!.. Да гасьцей весялей Дык, панове, хто ахвотны — ХОР Вiват! Вiват! СТОЛЬНІК ахвоча А вы моладзь, хто мне верыць, ХОР Віват! Віват! ДЗЕМБА сьціха да Стольніка Пане Стольнік, то-ж у залі, СТОЛЬНІК Мой Дзямбочак, ачавіста! ДЗЕМБА ў дзьвярах залі З мазавецка! Рэж капэля! |
|
Чуваць з залі музыка, граючы мазурку; улятаюць танцуючыя пары. Дземба далей абходзіць з келіхам і са жбанам, які яму службіты час ад часу напаўняюць. Пасьля кожнага мосту чуваць „віват“. Стольнік з Зоф‘яй і некалькімі гасьцьмі — жанчынамі і мужчынамі — сядаюць. Януш за імі стаіць задуманы.
|
ЗАСЛОНА.
Акт II правіць
АКТ II
|
Прысады ў садзе. З правага боку відаць асьветленыя вокны ў доме Стольніка. У глыбі мур і фуртка. Галька ходзіць паміж дрэвамі. Ноч.
|
|
СЦЭНА ПЕРШАЯ ГАЛЬКА сама Recitativo О, як кленчыць-бы хацела ак Па хвілі, азіраючыся вокал А дзе-ж Ёнтак? Чуваць музыка з дому А тут ноч. Па хвілі весялей Ён пакіне іх, саколік, Сьпеў Каб мне раным-рана ўзьняцца над палянай, Ні я ў рэчцы быстрай плаваюча рыбка, Каб мне зоркай яснай ў скалах над крыніцай, А ні мне ў крыніцы блыскаці адлюднай, СЦЭНА ДРУГАЯ ГАЛЬКА, ЁНТАК шукае яе паміж дрэвамі. ЁНТАК Галька! Галька! ГАЛЬКА прыбягае да яго І што-ж мяне ты, бедную, зводзіў, З пэўнасьцю І вернецца ўжо, і не пакіне! ЁНТАК Бедна з сэрцайкам ты кволым! ГАЛЬКА Чуць не замерла на сьмерць яно так З лёгкім нараканьнем Ах, мой ты Ёнтак, і што-ж было так ЁНТАК крыху з насьмешкай Ха-ха-ха!.. ГАЛЬКА зьдзіўленая Сьмяешся ты? Зьбяжым адсюль! ЁНТАК Дык жыва прэч! — ГАЛЬКА азіраючыся неспакойна Так дзіўна ў гэтай шумнай мясьціне, ЁНТАК Дык пабяжым, калі жджэ нас Сьпеў І ты йшчэ верыш яму, дзяўчына, ГАЛЬКА Веру, веру я! ЁНТАК У любасьць ня вер панічову ГАЛЬКА Ёнтак, ты — злы! ЁНТАК Купіў, як нечысьць, ён тваю душу, Па хвілі Думаеш, што мы прышлі сюды, Паказваючы ёй асьветленыя вокны Там Янка — пан! Чуваць за сцэнай хор гасьцей. І абое роўны станам ГАЛЬКА непарушаная спачатку на голас хору, нарэшце, уцямлівае, зрываецца і ўдарае ў дзьверы. ГАЛЬКА што раз гвалтоўней удараючы ў зачыненыя дзьверы Пушчайце, гэй, хутчэй мяне! ЁНТАК адцягваючы яе Зьбяжым адсюль да хаткі! Пушчайце, гэй, хутчэй мяне! Да Ёнтка, молячы яго на каленях Да пана, да пана, ЁНТАК Ўбачаць цябе, СЦЭНА ТРЭЦЯЯ ТЫЯ-Ж, ХОР ГАСЬЦЕЙ, ХОР СЛУЖБІТАЎ са сьвятлом і ДЗЕМБА ХОР Што тут за крык, ДЗЕМБА Гэй, выгнаць іх! ХОР Прэч, гэй, прэч з забавы! СЦЭНА ЧАЦЬВЕРТАЯ ТЫЯ-Ж, ЯНУШ убягаючы. ЯНУШ дае знак рукой Што тут? Хор адступае ў глыб, Януш збліжаецца да Галькі. ЯНУШ сьціха Табе-ж казаў я, цябе-ж прасіў я…
ГАЛЬКА смутна на яго спазірае, хапаецца раптам з упрокам за галаву і моўчкі сядае на лаўцы. ЁНТАК выходзіць наперад сцэны, пакорна кланяецца Янушу Панок, — то я! ЯНУШ пазнаўшы яго, з прыдушаным гневам І скуль-жа ты вясьці пасьмеў На бок Пракляты хам! З гневам Бяры яе, хутчэй вядзі яе! ЁНТАК О, пане наш, мей літасьць ты! Цішэй А людзі людзьмі — кпяць і сьмяюцца там… Хвіля маўчаньня, раптам з насьмешлівай пакорай О, добры пане! Жудка з доляй ёй! СЦЭНА ПЯТАЯ ТЫЯ-Ж, НЕКАЛЬКІ ГАСЬЦЕЙ, СТОЛЬНІК і ЗОФ‘Я Януш бяжыць ім на спатканьне і кажа, што Галька вар'ятка. ГАЛЬКА звольна ўстаючы Сьпеў Паціхеньку, памаленьку
ЗОФ‘Я, СТОЛЬНІК, ДЗЕМБА і ХОР Дзіўна нейка дзеўка, ЁНТАК з папярэднімі Бедна, бедна дзеўка! ЗОФ‘Я ўважна прыглядаючыся да Януша, які неспакойна глядзіць на Гальку Выгнаць загадай! ЯНУШ Адварочваецца да Галькі і дае знак рукой Дзембе ДЗЕМБА да Галькі і Ёнтка Пашлі адсюль! ХОР Прэч адсюль з забавы, СТОЛЬНІК
ЗОФ‘Я на старане што раз пільней прыглядаецца да Януша
Галька з Ёнткам звольна адыходзяць. Абраз. ЗАСЛОНА. |
Акт III правіць
АКТ III
На вёсцы ў Януша.
Паміж другім і трэцім актам праходзіць месяц.
|
Гарыстая і скалістая вясковая аколіца; вечарам на захадзе сонца. З аднаго боку гледачоў высунуты рог карчмы, каля якой сядзяць на лаве некалькі гараняў і гаранак; некалькі сядзіць на горах і скалах. Іншыя ўваходзяць з другога боку. Чуваць здалёку няшпорны (на вячэрню) звон.
|
|
СЦЭНА ПЕРШАЯ ХОР СЯЛЯН Па вячэрні у нядзелю, МОЛАДЗЬ Вось паніч з сваёй багданкай СТАРЫЯ Хоць там будзе ў іх гулянка, УСЕ Ой, за намі сьледам гора! Па хвілі Дык вясёлы, дык ахвочы СЦЭНА ДРУГАЯ ТЫЯ-Ж і НЕКАЛЬКІ СЯЛЯНАК СЯЛЯНКІ Паніч добры! ён бяз думы СТАРЫЯ Ой, дзяўчаткі, ой, кабеткі! СЯЛЯНКІ Бо паніч даброці рэдкай… СТАРЫЯ О, прыкладны, добры ў слове, МОЛАДЗЬ у глыбі сцэны Дык ахвочы УСЕ Сонца гасьне, блізка к ночы — НЕКАЛЬКІ седзячых на горах Во з другой ідзе ўжо вёскі СЦЭНА ТРЭЦЯЯ ТЫЯ-Ж, прыбываюць ГАРАНЕ, ГАРАНКі і розныя СЯЛЯНЕ ПРЫБЫЛЫЯ Хай-жа будзе пахвалёны! МЯСЦОВЫЯ На векі! Пры вітаньні частуюцца гарэлкай. Горскія танцы з малым дадаткам кракоўскіх. Скончыўшы, мыя, што прыбылі, расходзяцца, мясцовыя застаюцца.
СЦЭНА ЧАЦЬВЕРТАЯ ТЫЯ-Ж, ЁНТАК паволі зыходзіць з гор з ГАЛЬКАЙ ГАЛЬКА Зірнеце, што там? ЁНТАК Няхай будзе пахвалёны! XOP На векі! ЁНТАК Дай бог радасьць вам! XOP То-ж Галька! ЁНТАК Так—яна! XOP Скуль-жа, Ёнтак, ты прыходзіш, ЁНТАК Ў паніча быў я у месьце. ГАЛЬКА звар‘яцелая Ў паніча была я ў месьце. Сьпеў На маю бяду, нядолю ХОР Як зьмянілась, як змарнела, ЁНТАК От, звычайна, панскі хлам! ГАЛЬКА Ён душы з ёй не спаганіў, ХОР Скажы нам, Ёнтак, як было там? ЁНТАК Прышлі туды мы у заручын часе, ХОР з жахам Сказаў за браму прагнаць, як псоў! Хвіля маўчаньня. ГАЛЬКА Зноў мне зьявіўся, туманіш зноў, ХОР Так яно для дзяўчатаў, ЁНТАК Вось не задоўга паны на шлюб ХОР Гляньце! Ўзьляцеў груган над гарою, ГАЛЬКА скончыўшы песеньку З галубкі труп. ХОР Ня ты, нябога, зграшыла срога, ЁНТАК усходзячы на скалу Вось і едуць! ХОР Ужо едуць! Ідуць у горы. ЗАСЛОНА. |
Акт IV правіць
АКТ IV
У горадзе ў доме стольніка.
|
Позны вечар. Пляц абсаджаны вербамі. З аднаю боку ад гледачоў драўляная вясковая каплічка з магілкамі, з другога — відаць частку двара, далей вясковыя хаты. У глыбі горы і скалы, паміж якіх уецца рэчка.
|
|
СЦЭНА ПЕРШАЯ ЁНТАК адзін зыходзіць з гары Recitavio Няшчасна Галька! Гвалтам тут прэцца, — Як яго з жонкай тут пабача, Па хвілі Каб яе там сутрымалі, СЦЭНА ДРУГАЯ ЁНТАК і ДУДАР ў глыбі сцэны ўсходзіць на гару і пачынае весела йграць.
ЁНТАК Гэй, дудару! Скуль-жа ўраз ДУДАР Павітаць трэ‘ шлюб, вашэце! ЁНТАК ківаючы рукою Яшчэ час! Неяк лепей разумеці, ДУДАР зьмяняе песеньку, пытаючы Нашым ладам? ЁНТАК О, так, браце! Сьпеў Ой, шуміць лес на гор шчыце, СЦЭНА ТРЭЦЯЯ ТЫЯ і ГАЛЬКА шыбка зьбягае з гор, вырываючыся ад гаран і гаранак, што яе стрымліваюць.
ЁНТАК да яе, жыва Ах, выйдзі, Галька! Паслухай мяне! ГАЛЬКА ўпарта Не! ЁНТАК хочучы яе вывесьці Я так не пазволю. ГАЛЬКА вырываецца ад яго і сядае на камень
Мяне ўбачыш, мой саколе! Дудар падае знак, што вясельнікі прыбліжаюцца; усе сяляне сыходзяцца на сцэну.
СЦЭНА ЧАЦЬВЕРТАЯ ТЫЯ-Ж і ДЗЕМБА ДЗЕМБА Добра, што тут грамадою!.. ХОР Прывітаем галасіста СЦЭНА ПЯТАЯ Тыя-ж, СТОЛЬНІК, ЯНУШ, ЗОФ‘Я уваходзячы па чарзе ДРУЖКІ і ДРУЖБІТЫ Цямнее СТОЛЬНІК ўваходзячы Добры дзень вам, мае людзі! ХОР Дзякуй, дзякуй, ягамосьцю! ЯНУШ уваходзячы Як здароўе, як жывеце? ХОР Дзякуй, дзякуй, панічок, вам! ЯНУШ спасьцярогшы Гальку, на бок Моцны божа! Яна тут! ЗОФ‘Я уваходзячы з дружкамі Як жывецца? КАБЕТЫ Дзякуй, дзякуй вам, паненка, ДЗЕМБА да сялян Што? Ці вам зраслася губа УСЕ Прывітайма-ж, бо вясельле! ЗОФ‘Я спасьцерагаючы Гальку Што за такая бледна дзяўчына? ХОР Бледна дзяўчына? ЗОФ‘Я І з тварам смутным, маўклівым? ХОР І з тварам смутным, маўклівым. ЯНУШ на бок Ці-ж яе йшчэ не пазнала!
ЯНУШ на бок Ах, каб яе не пазнала! ЁНТАК на бок Пазнала, пэўна пазнала. ЯНУШ на бок Ах, каб яе не пазнала! ХОР Пазнала, ўсё-ткі пазнала, ГАЛЬКА Над маім горам зьлітуйся, божа, УСЕ апроч Януша Голас вар‘яткі кліча да бога, ЗОФ‘Я да Януша Ц помніш? Бачыла яе. ЯНУШ зьбянтэжаны О, так, так, маё каханьне! ГАЛЬКА Янка! Янка! ЯНУШ на бок болесна Страшна бог караць умее Па хвілі Зоф‘я мо‘ не зразумее — ГАЛЬКА Галубок сеў на магіле. ЗОФ‘Я Што цябе так жаль, асіліў? ЯНУШ падганяючы, перабівае Ах, ідзема да касьцёла! ЗОФ‘Я тулячыся су плачом да бацькі
Войча! Смутак нечаканы СТОЛЬНІК узрушаны Тваім сэрцам муж абраны — З вясельнай дружынай, апрача, Дзембы, з усьпёртай галавой на плячо бацькі, Зоф‘я з Янушам уваходзяць у касьцёл. СЦЭНА ШОСТАЯ ГАЛЬКА, ЁНТАК, ДЗЕМБА і ХОР праводзячы маладых і дружыну.
ХОР Дай вам бог даўгія леты ЁНТАК на бок І напасьці. ДЗЕМБА Хто абазваўся там? ХОР Ніхто! ДЗЕМБА Дык во далей, жыва нам!.. ХОР Запяема вам вясёла. Усе, апроч Галькі і Ёнтка, уваходзяць у касьцёл.
ГАЛЬКА і ЁНТАК Што раз цямней. ГАЛЬКА Ой, вясёла, ой, вясёла! ЁНТАК Дык во, бачыла, во чула! ГАЛЬКА прытомней Дзе мой сокал? Янка дзе? ЁНТАК паказвае на касьцёл Глядзі — там! ГАЛЬКА гледзячы Ах! Вяртаецца, валіцца на зямлю. Ёнтак становіцца блізка каля касьцельных дзьвярэй.
ЁНТАК да Галькі Ля аўтара сталі разам! ГАЛЬКА Шкода Янкі, і такая ЁНТАК не зважаючы Цяпер персьцень ён ёй даў, ГАЛЬКА Ой, каб ты, мой Ёнтак, знаў, ЁНТАК Ўжо! Ўжо! Убягае ў касьцёл. ГАЛЬКА Ўжо! Хоча бегчы, у гэту хвілю чуваць песьня, якая яе стрымлівае.
СЦЭНА ВОСЬМАЯ ГАЛЬКА сама Што раз цямней. Песьня з касьцёла. Войча з неба, божа, пане! ГАЛЬКА зрываючыся раптам Га! Дзіцятка наша А маці тут, а бацька там! О, мой салоўка! А сэрца дзе? ты, Янка, дзе? Бяжыць ашалеўшы, зьбірае хвораст і салому, якія рассыпаны па пляцу, зрывае некалькі вербавых галінак і запальвае ад лямпы перад касьцёлам.
ХОР з касьцёла Божа моцны, сьвяты божа! ГАЛЬКА Га! Кідае запалены лук хворасту ў раку, які з сыкам гасьне, а сама су плачом валіцца на калені. Месяц асьвятляе блакіт.
Божа моцны, літасьць мей! Па хвілі, адкінуўшы злосьць Ці-ж мне забіці — хапіла-б змогі Бяжыць у горы і з крыкам кідаецца ў раку.
СЦЭНА ДЗЕВЯТАЯ ЁНТАК і ўсе іншыя, што ўвайшлі былі ў касьцёл, апрача ДЗЕМБЫ і некалькіх дружбаў, выбягаюць.
ЁНТАК не пабачыўшы Галькі, бяжыць неспакойны з некалькімі гаранамі на скалы
Галька! Галька! Божа! ХОР Oжо запозна, ўжо запозна! ЯНУШ, СТОЛЬНІК і ЗОФ‘Я Хто ўтапіўся? ЁНТАК змучаны, задыхаўшыся, уносячы труп Галькі з распушчанымі валасамі
Галька! ЯНУШ з праразьлівым крыкам
Галька! Узьбягае на скалы над ракой і кідаецца ў ваду.
СЦЭНА ДЗЕСЯТАЯ ТЫЯ-Ж і ДЗЕМБА з некалькімі дружбамі цяпер толькі выходзяць з касьцёла.
ДЗЕМБА да люду Надышоў цяпер во час ХОР сумна Запяем яе ўвакола. Відаць на чаўне на рацэ мёртвую Гальку, пры ёй Ёнтак падае руку Янушу, які з вады ўзьбіраецца на човен.
Абраз. ЗАСЛОНА. |