Зборнік сцэнічных твораў (1918)/I/Пашыліся ў дурні
| ← Залёты | Пашыліся ў дурні Камэдыя Аўтар: Марка Крапіўніцкі 1918 год Арыгінальная назва: Пошились у дурні (1882) Пераклад: Напалеон Чарноцкі |
| Іншыя публікацыі гэтага твора: Пашыліся ў дурні. |
Прапануем да спампаваньня!
ПАШЫЛІСЯ ў ДУРНІ.
Жарцік у 3-х дзеях.
Пераклад з украінскае мовы (с папраукамі).
АСОБЫ:
МАКСІМ КУКСА — багаты мешчанін, мельнік, удавец.
ГАНУЛЯ — старшая дачка яго, гадоу 19.
СЬЦЕПАН ДРАУКО — багаты мешчанін, каваль, удавец.
ГРЫПІНА — старшая дачка яго, гадоу 18.
АНТОН — малады Куксау парабак.
ВАСІЛЬ — малады Драукоу парабак.
СКАКУНЕЦ — валасны пісар.
НІЧЫПАР — падарожны чалавек, гадоу 30.
ГОСЬЦІ, НАРОД.
Дзеецца у мястэчку.
._%D0%A1%D1%88%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BA_I.png){kind=small}
Дзея першая
правіць
ДЗЕЯ I.
У канцы вуліцы з абадвух бакоу плецяны плот, за плотам відны хаты, паветкі, сьвіронкі, хлявы. Пад плотам лаукі. З леваго боку — хата Куксы, с праваго — Драукі. За хатаю Куксы — млын вадзяны. За хатаю Драука — кузьня.
ЗЬЯВА I.
З млына выходзіць Кукса і Антон.
Кукса. Даглядай, даглядай, кажу табе, лепш як свайго вока!
Антон. Ды ужо-ж ні турбуйцеся, гаспадару, — я вам кажу, што ніхто вам так ні здалее дагадзіць, як я. Спадзевайцеся на мяне, як на каменную гору.
Кукса. Адно толькі таго ніяк я ні разьбяру: за што ты такую злосьць маеш да гэтаго бабскаго роду?
Антон. За што? Доуга казаць. Толькі то прауда, што абы згледзіу маладзіцу, або, хавай Божэ, дзеуку, то так мяне з душы верне, як муху глынуушы. А дачок вашых за тое самое цярпець ні магу, што вас, гаспадар, натта палюбіу; дык шкадую я вас затое, што вы з імі гэтулькі клопату маеце.
Кукса. Ох, прауда, што клопату!.. А ты-ж ні гневаешся на мяне, што я цябе ні раз ганяю?
Антон. Да хавай Божэ! Гаспадар мае право і спаць і гуляць, — на тое ен гаспадар; а парабак як дзень, так ноч павінен працаваць…
Кукса. Разумна, разумна мяркуеш!
Антон. З нашым братам, с парабкам, без лаянкі ні абойдзешся. Біць нас трэба, ды ішчэ ні абы як, бо мы дурні…
Кукса. Тры месяцы ты у мане служыш, я ужо цябе спадабау, як роднаго сына.
Антон. І я-ж скажу, што ні ведаю, ці любіу я свайго бацьку так, як вас люблю. (Пачакаўшы) Дауно ужо хочэцца папытаць вас, ведаю, што адну скажэце мне шчырую прауду: на вошта гэтыя самыя бабы на сьвет родзяцца?
Кукса. І то прауда — на што яны?
Антон. Здаецца без бабау лепш было-б жыць на сьвеце.
Кукса. Лепш. Але-ж, але!..
Антон. Так на што-ж яны патрэбны на сьвеце?
Кукса. Ні скажу, галубок, ні скажу. Колькі раз ужо і я мяркавау над гэтым… ведама, Бог так дау.
Антон. На пакусу.
Кукса. То-ж то і есьць — на пакусу.
Антон. Ось дзякую, што вы мне тое сказалі; а то я марочыуся, марочыуся. Цяпер вы мне губы разьвязалі. От, скажэм, хоць Аксана, суседава дзеука…
Кукса. А што-ж яна?
Антон. Пазаучора я бачыу, як вы вун там — за паветкаю шэпталіся з ею.
Кукса. (спалохаушыся). Што?!
Антон. Ды чуу, як вы ей казалі, што купіце на спадніцу моднаго пэркалю ды хустку…
Кукса. Чууў? (У бок). Папауся! (Да яго). Ты чуу? Глядзі-ж, ні прагаварыся суседу Драуку!.. Я хацеу яе пераняць да сябе на службу.
Антон. На што ужо вам мне галаву дурыць. Бачыце, я перад вамі выкладаю усю сваю душу, а вы… Я чуу, як вы ей казалі: «Выйдзі, яе сьцямнее, за млын».
Кукса. Ні казау!..
Антон. Ой, казалі, казалі…
Кукса. Даль-Бог-жа-ж, ні слова ні казау, каб за млын…
Антон. Ну, можэ мне толькі так пачулося. Аднак, я зараз такі тагды падумау: ці ні чорт-жа гэта пад дзявочаю адзежаю на пакусу вядзе майго гаспадара.
Кукса. А што думаеш? І то можэ быць.
Антон. Пайду-ж я, думаю сабе, да папа ды папрашу, ніхай адчытае майго гаспадара…
Кукса. Да папа! Ці ты здурэу?!
Антон. Я-ж ішчэ ні йшоу, толькі зьбірауся. Бо я-ж ведаю, што і папу ведама, што вы чэлавек багамольны ды баіцеся Бога.
Кукса. Але-ж, але… Сапрауды я такі. Ні йдзі ужо да папа, — лепш я сам прызнаюся на споведзі.
Антон. Ніхай-бы тая Аксана да мяне ліпла — ні дзівіуся-б, такі-ж я малады хлопец, але што-ж яна у вас спадабала?
Кукса. Пакуса, чортава пакуса.
Антон. Хіба-ж ні лысіну вашу?
Кукса. (Грозна). Што-о?
Антон. Я тое… я памыліуся. Хацеу сказаць, ці ні грошы вашы яе кусяць?
Кукса. Якія грошы?
Антон. А тыя-ж, што вы на том тыдні пераносілі за млын у паліваным глячку…
Кукса. Ні пераносіу!..
Антон. Шкода толькі, што я ні бачыу куды вы той глячок перахавалі.
Кукса. Ні бачыу?
Антон. Каб толькі бачыу, то зараз-бы узяу.
Кукса. Узяу-бы?
Антон. Чаго вы гэтак спалохаліся? Я-ж кажу, — узяу-бы, прынёс-бы да вас ды сказау: лепш хавайце, гаспадару, вашы капіталы.
Кукса. Ці прауда-ж?
Антон. З роду ні брэхау.
Кукса. (Прыгледаецца да яго). Даль-Бог-жа-ж ні разьбяру, што ты за чалавек?
Антон. Я? — сама прауда.
Кукса. Можэ быць, можэ… але-ж і бойкі да гутаркі.
Антон. Ого, я да гутаркі, як да варганау.
Кукса. Бачу, бачу. Музыкант. Хэ-хэ-хэ-хэ! А ну, глянь мне у вочы. (Антон глядзіць). Здаецца, што ты ні брэшэш. Ну! то я-ж вось пайду, а ты тут дагледай дзеучат.
Антон. Ды ужо-ж ні бойцеся — і вока ні сплюшчу. Можэ і рад быу-бы заплюшчыць, ды калі-ж бабы такое мне зрабілі, што на век мне сон аднялі.
Кукса. Ну, будзь здароу, пакуль што!
Антон. Слухайце, гаспадар!
Кукса. Чаго табе ішчэ?
Антон. Вы ужо, будзьце ласкавы, ні зачапляйце гэтай Аксаны, ніхай яна згарыць.
Кукса. Пакуса, проста нічыстая сіла! (Пайшоу).
ЗЬЯВА II-ая.
Антон ды Васіль (ідзе с кузьні).
Антон. Ну!
Васіль. Ні ну, ні тпру!
Антон. Кепскія твае паперы. Ну, а я свайго жэрабца трохі завуздау. Ось скора і закелзаю.
Васіль. А ведаеш, браток, што я прыдумау?
Антон. Кажы!
Васіль. Калі ужо дзело так стало, што німа куды, то трэба на хітрыкі кінуцца.
Антон. Дауно я тое ведаю ды так раблю. Бо на сьвеце больш бедных, як багатых на грошы і на гаспадарку, а бедных на розум то ішчэ больш. І тыя людзі, што у дастатках жывуць, то найбольш маюць такую дзіуную натуру: шагу ні ступіць без павадыра, а іншы то яшчэ гневаецца, чаму яго за нос ні водзіш.
Васіль. Як-жэ гэта так? — ні разьбяру…
Антон. Ось памяркуй сам. Скажэм і мой гаспадар: калі-б я ні запэуніу яго, што цярпець ні магу бабскаго роду, — ці ен-жа дау-бы мне сваіх дачок дагледаць?
Васіль. Прауду кажэ.
Антон. Дауней, бывала, ен з двара ні выйдзе, мучыцца бедны, ні засьне спакойна, ні есьць, ні пье… Усе яму здаецца, што яго дочкі за хлопцамі бегаюць… А цяпер ен безбоязна да людзей ідзе. Значыцца, я яго за нос вяду, а яму карысьць.
Васіль. Ну, і хітры-ж ты, шэльма!
Антон. А ты-ж казаў, што і сам на хітрыкі кінешся.
Васіль. Сваімі хітрасьцямі, мусіць, я сам сябе марочу. Мне, ці без Грыпіны жыць, ці галавою у праломку, то усе роуна — вось што я табе скажу, братка ты мой…
Антон. Яшчэ што задумау. Ніхай накладаюць на сябе рукі тыя, па ком будзе каму галасіць: а ніхай згіне ні сваею сьмерцью наш брат, бедната, то людзі адно скажуць: «Туды яму і дарога». І я-ж палюбіу Ганулю, а што зробіш? Трэба хітраваць: ні дасі рады пераскочыць, то лезь пад плот…
Васіль. Гэта я ад цябе што дзень чую. Толькі-ж кажу табе, што мне ужо ні чакаецца. Не, я ужо надумауся. От зараз мне трэба аднесьці работу у мястэчко, забягу там да пісара — ен мне сваяк, то такі-ж павінен раду даць. Я чуу, што мой гаспадар ці сягодня — ці заутра некаго з места чакае у сваты ца Грыпіны.
Антон. І мой часта выгледае ды так сама з места.
Васіль. Пайду, бухну пісару проста у ногі, — ніхай абадвух вызваляе.
Антон. Якім спосабам?
Васіль. Гэта ужо ен ведае. (Пашоу).
Антон. А мо і сапрауды пісар што і прыдумае! Чуу я, што пісары на гэткія штукі майстры вялікія. Чаму-ж гэта Ганулі да гэтай пары німа? Казала: «Як толькі бацька з двара, то зараз выбегу». (Бачыць — ідзе Гануля). Ідзі, Гануля, ні бойся! Вун ужо дзе бацька, ледзьве згледзіш. Пашоу па людзях за мліво грошы сысківаць, то можэ і забавіцца.
ЗЬЯВА III-ая.
Гануля і Антон.
Гануля. Ох, усю мяне трасе!
Антон. Бог ведае, чаго ты баішся!
Гануля. Як чаго? Доля наша ліхая і пагаварыць даволі німа як!
Антон. Што-ж зробіш, калі твой усе гне на тое, каб да яго дачок сваталіся купцы.
Гануля. Ох, беда мая цяжкая! «Аддам, кажэ, цябе хоць за старога ды беззубаго, абы грошы меу».
Антон. То-ж то і есьць! Кажы што хочэш, а такі грошы вялікая рэч. А ты паслухай бацькі ды ідзі хоць за чорта лысага.
Гануля. Бог с табою, Антон, чаму ты гэтак гаворыш? Хіба гневаешся на мяне за нешта, ды цераз тое крыўдзіш. Ці я цябе у чым ашукала?
Антон. А можэ не? Што-ж ты з мяне зьдзекі строіш, ці як? От і учора — цалюсеньку ноч прахадзіу за млыном, а ты ні прышла. А я цягауся, як дурны. Блізка да сьвету блукауся ды сьпевау. (Пачакаўшы). Ну, Гануля, — надумалася ты на тое, што я табе казау?
Гануля. Па-просту скажу бацьку: аддайце мяне за Антона.
Антон. Калі-ж гэта будзе?
Гануля. Як толькі ухаплю такую мінуціну, што ен ні сярдзіты…
Антон. Але!.. як раз на маленькаго Юрья, як рак сьвісьне.
Гануля. Такі-ж часам ен бывае вельмі добры.
Антон. На Міколу ды ніколі!
Гануля. Я яму проста скажу, што як разлучыць мяне с табою, то жыва ні буду.
Антон. Будзеш жыва!
Гануля. Ох, як ты уражаіва гаворыш!
Антон. Аднак я баюся даць бабе веру. Німа майму сэрцу супакою.
Гануля. (Глянула на бок). А, ліхо-ж на мяне, бацька ужо варочаецца.
Антон. Ці праўда-ж? (Глянуў і ен). Але-ж. Але! Нясе яго ліхо. Слухай, Гануля, ідзем на прапалую!.. Не?.. Чаго-ж маучыш? Ты-ж бачыш, што мае сэрцо агнем гарыць. Ну, як сабе хочэш, а толькі слухай: хоць там сабе і сьмерць, а каб ты мне сягоння была за млынам!..
Гануля. Мой ты саколік, буду, хоць там сьмерць мая! (Разышліся).
ЗЬЯВА IV-ая.
Кукса (выходзіць засмучаны ды сядае на лауўцы). Замарыуся. Ні так ад хадзьбы, як ад тых думак, ад таго клопату. Куды ні пойдзеш, так думка верне ногі да хаты. Ох, ох! Ні паможэ, мілы Божэ, ні васкова сьвечка! На якое гэта ліхо я жаніуся? За якія гэта грахі пакарау мяне Бог? Ну, ніхай сабе, скажэм, адна дачка, ніхай-бы і дзьве… Ешчэ і тры — сяк-так! А то — аж пяць. Гануля, Тацяна, Аксіння, Аугіння, яшчэ і Еука. Ну, як ты дасі ім рады? Гэта-ж ні тое, што часамі трапіцца у млыне, паламаецца — ці кулак, ці што якое: секануу раз, другі — ды настроіу, а тут бядуй што дзень, што момэнт…
Антон (з варот). Гаспадар! Ужо Гаурылаво жыто змалолося; чые цяпер засыпаць: жыдоускае, ці дзяково?
Кукса. Сып жыдоускае. З жыда бардзей грошы сышчэш, а да дзяка папаходзіш (Антон пашоу, Кукса аглянууся). Як гэта Антон падсьцярог, што я пераховывау грошы? Добра, што я пазьней ішчэ раз перахавау (зноу аглянууся). Сколькі-ж гэта у мяне ішчэ бракуе да пяці тысяч? Цяпер зыскау 47 рублеу, у малой скрыні пад замком 634, а у глячку 4000.
Антон (з варот). А як зьмялю жыдоускае, тагды чые засыпаць?
Кукса (хавае грошы). Чые сабе хочэш! (Антон пашоу). Не, мусіць, тагды палічу грошы, як спаць лягу; німа лепшай пары лічыць грошы, як у ночы, — ніхто ні перашкодзіць (пачакаушы). От старшая дачка, Гануля, ужо саусім пасьпела, да хлацоу аж гарыць… А за ею ужо і меньшая здымаецца у гару, як тая канапелька. А сватоу, як на злосьць, як німа, так німа. Ужо-ж, як той кажэ, аддау-бы хоць за вала, абы залатыя рогі. Каб-жа-ж гэта да Антонавай уроды ды грошы хоць рублеу с пяцьсот, ды конікау пар са тры, ды зямелькі… От і быу-бы зяць. Ці такі дапрауды Антон гэтак бабау цярпець ні можэ? А як гэта ен падсьцярог мяне з Аксаною? Здаецца, так ужо сьцярогся — а такі-ж падгледзіу. Мусіць ні дарма чэлавек двое вачэй мае. Аднак я думаю, што на бабу і двух мала; такое-ж ужо праклятое зелле, што за ім і у чатыры ні патрапіш.
Гануля (з двара). Тата! А дзе мукі узяць на зацірку, ці у млыне, ці?..
Кукса. А табе рупіць у млын? Цьфу! усе забываю, што у мяне Антон служыць; ну, з гэтым кепскія жарты!.. (гукае). Ідзі у млын, ніхай Антон возьме шуплік з якога там купецкаго лантуха. Ідзі, ідзі ды пацалуй яго! (рагочэ).
Гануля. Чаму-ж гэтак? Пацалуйцеся сабе з ім самі, калі ен вам гэтак да спадобы (пашла).
Кукса (сьмяецца). Мусіць ужо некалі зарабіла ад яго!
ЗЬЯВА V-ая.
Кукса ды Драуко.
Драуко. (Крычыць на сваім двары). І слухаць ні хочу! Ведаю, у якія грыбы пойдзеш! Сядзі мне у хаце! (прыслуховаецца). Што-о?.. Ну, ну! ты у мяне пагаворыш! Што? таеі ідзеш?! То і ні варочайся у двор!
Кукса. Чаго гэта мой сусед гэтак расхадзіуся?
Драуко. (Выходзіць). Вось, пакарау мяне Бог. Ні у дзень, ні у ночы і вока ні заплюшчы, — так і сьцеражы, як той сабака.
Кукса. Добраго дня вам, суседзе!
Драуко. Ды ужо-ж мусіць, пакуль буду — добраго дня ні пабачу.
Кукса. А што-ж вам такое трапілося?
Драуко. Адчапіцеся вы ад мяне! Раз-по-раз ліпніце да мяне, як смала да падошвы, што дзень лезеце мне у вочы… Здаецца і так добра ведаеце мой клопат.
Кукса. А! гэта вы усе аб тым!
Драуко. Ні ужо-ж аб сім! Вось у вас ад пяцех гэтаго самаго клопату повен мех, а у мяне-ж іх аж сем… Я ужо ні раз казау, ніхай бы лепш у мяне кавадло на дзесяць кускоу трэснуло, як гэтак што дня гыркацца.
Кукса. А ніхай-бы мне што дзень латакі трэшчалі, застаукі засмактывало!
Драуко. А вам што?
Кукса. Я што? Ці то-ж ні ведаеце?
Драуко. У вас-жа усяго пяць.
Кукса. Такі-ж і пяць!
Драуко. Такі-ж ні сем!
Кукса. Але-ж пяць, кажу!
Драуко. Але-ж і ні сем, кажу. Гапка, Макрына, Грыпіна, Параска, Тацюха, Насьцюха, ішчэ і Хімка.
Кукса. Гануля, Тацяна, Аксіння, Аугіння, яшчэ і Еука. Яно пэўне…
Драуко. То-ж то бо і есьць.
Кукса. Такі-ж і пяцех, кажу, у губу ні возьмеш.
Драуко. Але-ж, і сем па абаранку усем… Хоць злажы на воз, прыцісьні жэрдкаю ды вязі на кірмаш. От, гэтакаго ражна табе-б у бок!
Кукса. У галаве у дзесяць ступ таучэ.
Драуко. Ніхай-бы таукло, а тут, перазлаваушы, сэрцо перагарэло, яе жэрства.
Кукса. Ці ні хочэце панюхаць сьвежэнькай? (Падае табакерку).
Драуко. Добра ужо я чхаю і без табакі. (Нюхае). Я-ж кажу: ніхай-бы была адна…
Кукса. Ну, ішчэ і дзьве німа ніц.
Драуко. Калі і тры, то ішчэ поубяды.
Кукса. Тры — то ішчэ сяк-так.
Драуко. Але-ж ні сем!
Кукса. Але-ж і ні пяць!
Драуко. Але-ж ні… Ачхе! (Чхае).
Кукса. На здароуечко!
Драуко. Дзякуй! Моцная табака. У каго куплялі?
Кукса. У Сьвірыды.
Драуко. У таго, што чатыры дачкі мае?
Кукса. Але-ж. С крышталам. Крыштал з разьбітых шклянак таучэ ды падбауляе у табаку, каб… каб шчыпало у носе…
Драуко. От штукар чалавек, трэба да усяго розумам дайсьці! А як-жа у вас новае верацяно?
Кукса. Чыркае сяк-так.
Драуко. Чыркае?
Кукса. Ага, чыркае. А я ужо, суседзе, часам думаю сабе: ці ні стаяць нашы хаты на такім грунце, што ен гэтакі урадлівы на гэты бабскі род. (З Драуковаго двара чутно сабакі гаукаюць).
Драуко (шпарка падбегае да свайго плота ды загледае у двор). Сабакі загрызуцца. Ось ужо і Васіль вярнууся (гукае). Ідзі-ж, ідзі да кузьні, німа чаго там пераміргівацца.
Кукса. Ці і ен-жа туды?
Драуко. Не, цяпер ужо ні уважаю, а перш трохі стрэляу… Толькі мая Грыпіна да яго…
Кукса. Гарыць?
Драуко. Полымем гарыць.
Кукса. Гэтак і мая Гануля да Антона, толькі ні на такога папала.
Драуко. Ні давайце веры.
Кукса. Бабау цярпець ні можэ.
Драуко. А я-ж вам кажу: ні давайце веры. От, за Васіля, то гатоу галаву на кавадле палажыць. Ніхай-то адно катора дзяучына заверне у кузьню, — так ен зараз жалезнаго ражня нагрэе ды проста у вочы і суне.
Кукса. Ні давайце веры.
Драуко. Што вы ведаеце!
Кукса. Кажу, ні давайце веры!
Драуко. Разскавывайце сабе, калі хочэце.
Кукса. Ох-хо-хо! За што на маю галаву такая бяда звалілася! Яна патаукла маю душу, як пшаніцу у ступе, на крупы падзерла мае сэрцо.
Драуко. Ніхай-бы сабе дзерла, — то ішчэ поу-бяды… А тут як абцугамі сьціснуло табе душу ды пілуе, як сталь тупым напільнікам… (Чутно на дварэ рагочуць). Далі-Бог, Грыпіна ужо некуды выкрадаецца! Дзе-б мне кала папасьці? Пачэкай-жа, я табе дам грыбы (вырвау калок с плоту ды бяжыць у двор).
Кукса. Ці ні пайсьці мне у млын, заснуць крышку?
Антон (згледзіушы Куксу, крычыць на Ганулю). Пашла! пашла вон з млына! Німа табе тут работы!..
Кукса. Ай, удалы Антон! (да Ганулі). Пацалуй яго, Гануля, то у яго зараз злосьць адыйдзе. (Рагочэ).
Антон. Калі вы, гаспадару, гэтак яе будзеце падучываць, то я зараз рашчоту папрашу. (Кукса, сьмяючыся, ідзе за млын).
ЗЬЯВА VI-ая.
Гануля.
Гануля. Ну, і хітры-ж Антон! Так лоука выдае што сярдуе, нібы-то сапрауды цярпець мяне ні можэ… А ужо як ен мяне любіць! як кахае! — то і ні ведаю, ці патрапіць які іншы парабак гэтак дзеуку любіць. І цалуе, ды прыгартае, ды шчабечэ… Так тагды на сэрцы люба, так весяла… (ідзе у хату).
ЗЬЯВА VII-ая.
Драуко і Грыпіна.
Грыпіна (ідучы цераз вуліцу). Я-ж вам кажу, што зараз вярнуся.
Драуко. А я табе кажу, варочайся! Варочайся мне зараз, бо ногі паперабіваю.
Грыпіна. А я вам кажу — такі ні вярнуся. (Пашла).
Драуко. Ах, ты хвароба! (кідае палку ды пападае у Скакунца).
ЗЬЯВА VIII-ая.
Драуко і Скакунец.
Скакунец (падняушы палку). А што будзе, як я гэты самы дакумэнт прэдстаулю міравому?
Драуко. Выбачайце, я-ж ні сумысьля!
Скакунец. Што мне з вашаго: «выбачайце»? Вы маей асобе маглі гэтаю асобай ногі паперабіваць!
Драуко. Выбачайце, будзьце ласкавы!
Скакунец. Ізноу: «Выбачайце». Дзіуны народ!
Драуко. А чаго-ж вам яшчэ?
Скакунец. Ні даводзючы да асобы міравога судздзі, кажу вашай асобе заплаціць маей асобе рубель. На гэта даю вам тры дні. Гэта адна стацця, а другая: маю да вас ліст з места.
Драуко. Ліст? Давайце бардзей! (у бок). Пэуне з места ад Сымонкі.
Скакунец (гукае у двор Куксы). Гэй! хто там? Скажыце гаспадару, што я маю да яго ліст з места!
ЗЬЯВА IX-ая.
Кукса, Драуко і Скакунец.
Кукса (шпарка ідзе з млына). Кажэце, ліст да мяне? (у бок). Пэуне нейкі прыяцель хлопца у сваты раіць.
Драуко. Давайце бардзей, бо часу ні маю!
Скакунец. Ніколі ні трэба хапацца. Хто хапаецца, той толькі дзело псуе, — так і у пісанні паказывае: хто сьпяшыць, той людзей сьмяшыць… От як, прыяцелі мае дарагія!
Кукса. Давайце-ж бардзей, будзьце ласкавы!
Скакунец. Што?
Кукса. Ведама што — ліст!
Скакунец. Які?
Драуко. А які бо чалавек! Тут поуна галава клопату…
Кукса. У галаве ажно гудзе, як у млыне.
Скакунец. Слухайце, я вам разскажу адну казку. Ехау адзін пан цераз вузенькі масток, а яму крычыць поупанок: «зьвярні»! Крычыць другі раз. Той маучыць. Паупанок бачыць, што кепска рада, ды ужо просіць па-ціху: «Чалавеча добры, зьвярні, будзь ласкау»! А чалавек яму тады і прыпомніў: «А дзе ваша — «здароу»?
Кукса і Драуко. Хіба-ж мы з вамі ні паздароукаліся?
Скакунец. Спраука паказывае, што не.
Драуко (падае руку). То будзьце-ж здаровы!
Кукса (гэтак сама). Добры-ж вам дзень!
Скакунец (сьціскае рукі). Добраго здароуечка. Як жывеце?..
Драуко. Так сабе — па-маленьку!
Кукса. Па-маленьку: то скокам, то бокам.
Скакунец. Ну, дзякаваць Богу! Што-ж у вас чуваць?
Драуко і Кукса. От, ізноу пачалі! Бардзей хаця!
Скакунец. Чаго вы да мяне прысталі?
Драуко і Кукса. А гдзе-ж тыя лісты?
Скакунец. Лісты там, дзе быць павінны — на дзераве.
Драуко. Ды ні лісты — пісьмы.
Скакунец. Ага, пісьмы! У воласьці.
Драуко. Трэба-ж было зразу так сказаць (да Куксы). Пабяжымо, суседзе!
Кукса. А што-ж, пакульгаем!
Скакунец. Воласьць зачынена.
Драуко і Кукса. А у каго-ж ключ?
Скакунец. А у каго-ж ен павінен быць па закону? Закон паказывае: «Печаць у старшыны, бляха у соцкаго, кніга у зборшчыка, а ключ у пісара». Пісар — ключ да усякіх спрау.
Драуко і Кукса. Так адчынеце-ж.
Скакунец. Адчыніць ні штука, калі-б ні заржаулена…
Драуко. Лоем памазаць…
Кукса. Альбо аліваю. Аліваю ішчэ лепш.
Скакунец. Ні турбуйцеся. Я усе свае інтарэсы і без вас знаю.
Кукса і Драуко. Ну?!
Скакунец. Ні нукайце, ні павязе… А папробуйце сьцебануць, то яшчэ стане брыкацца.
Драуко і Кукса. Галаву дурыце, дый годзе!
Скакунец. Скажыце мне, дарагія мае прыяцелі: як вы зьбіраецеся у дарогу, ці каней трэба дагледзіць?
Драуко. Хто-ж гэтаго ні ведае?
Кукса. Ні дагледзіушы, ні паедзеш!
Скакунец. І аброку даеце?
Драуко. Як ні дасі ауса — ні паедзеш, ні пабяжыць.
Кукса. Німа чаго казаць — прыстануць.
Скакунец. Значыцца — тпрру!..
Драуко і Кукса. А няужо-ж — тпрру.
Скакунец. От вам і уся хвізыка. Дагадаліся?
Драуко і Кукса. Не!..
Скакунец. Так слухайце-ж, я вам расталкую ўсе па парадку.
Драуко і Кукса. А лісты нашы як?
Скакунец. Цяпер я пайду да дому, паабедаю ды лягу адпачыць.
Драуко. Што гэта вам замарудзілося? На зьдзекі нам, ці як?
Кукса. Нічагусінька ні разьбяру.
Скакунец. Аднак, будзьце здаровенькі. Заутра, калі ні забуду, то прынясу вам лісты.
Драуко і Кукса. Такі да заутра чакаць?
Скакунец (узіраецца на іх). Бач, якія ні хітрыя! Ну, як віджу, з вамі ні далека заедзеш: ці вы такія дапрауды, ці дурняу строіце? Ці-ж такі саусім вы ні дагадаліся?
Драуко. Я не, — я саусім ні дагадлівы!
Кукса. А мне пажуйце ды у губы улажыце, я і тагды ні дагадаюся. Хіба скажэце: «еш»! А не, то так і буду стаяць разявіушы губу.
Скакунец. Ці прауда-ж?
Драуко. А так, так! Ен у нас такі!
Скакунец. Значыцца, гаварыць па-просту?
Драуко і Кукса. А ужо-ж! Лепш па-просту.
Скакунец. Як проста, так проста. Заплаціце мне, то і лісты зараз будуць.
Драуко. Трэба-ж было казаць адразу!
Кукса. А то зьвярнулі німа ведама куды — на каней ды на авес.
Драуко. Ды на неку хвізыку.
Скакунец. Таксу маю ведаеце?
Драуко і Кукса. Якая-ж яна?
Скакунец. Перш была па пятаку, цяпер па двадцадцэ. Бо цяпер усе падаражэло.
Кукса (у бок). От, чортаво насенне! (дастау с кішэні грошы). Наце вам!
Скакунец. А вам ліст!
Драуко. Наце і мае (дае грошы).
Скакунец (дае ліст). А вось і вам!
Кукса (адышоушыся трохі, мане пальцам пісара). На гадзіначку!
Драуко (мане да сябе). На мамэнцік!
Скакунец. Чаго?
Кукса. Будзьце ласкавы!..
Драуко. Калі ласка!..
Скакунец. І тут такса даражэйшая, за прачытанне — двадцатка, за адпісанне — саракоука. (Голас з двара Драуковаго). «Тата, бардзей, да вас нечаго паламар прышоу»!
Драуко. Ото-ж, дзякуй Богу! Той мне без грошай прачытае (пашоу у свой двор).
Скакунец. Грыуня с кішані выляцела.
Кукса. Вось суседу шанцуе, — ен усе дарма дастане… Будзьце ласкавы!..
Скакунец. Ну!
Кукса. Прачытайце, што тут надрапана. На плату сойдземся.
Скакунец (выцягнуу руку). Па таксе!
Кукса. Ні турбуйцеся. Цяпер дробных німа. Заутра.
Скакунец. Не! дзякую… Мне ужо ад вашых заутракау жывот падвяло.
Кукса. А, доля-ж мая ліхая! Ось, хоць самі памацайце, нічагусенькі у кішані німа.
Скакунец (хочэ узяць за кішэнь). Можна?
Кукса. І ні сорам гэта вам лезьці у чужую кішэню?
Скакунец (засовае руку у кішэнь). 3 вашаго сагласу (выняу грошы). Бачыце, от і намацаў як раз двадцатку!
Кукса (у бок). Каб цябе намацало! (Да яго). Такі-ж ні дарма, мусіць, кажуць, што часам чалавек і сам ні ведае, у якой кішані у яго чорт сядзіць.
Скакунец. Прауда. (Раскрыушы ліст, чытае). «Прыяцелю мой дарагі і шаноуны пане!..
Кукса. Дзякуй за шанпову! Мяне такі, дзякуй табе, людзі шануюць.
Скакунец (далей чытае). «Шаноуны пане!»…
Кукса. Аж двойчы пашанавау мяне. Такі натта нейкі добры чалавечак пішэ.
Скакунец. А вы ні перапыняйце, слухайце гатоваго. Зараз яно пойдзе дажлей… «Шаноўны пане. Выбачайце, што так доуга ні адпісывау вам аб вашых дзелах, аб жаніху…
Кукса (азіраецца). Чытайце, будзьце ласкавы, ціхінька, — я-ж ні глухі.
Скакунец (чытае). «… аб жаніху, дзеля гэтаго, што ні меу часу».
Кукса. А мо і запрауды ні было калі. Канечне, трэба выбачаць.
Скакунец. Я, мусіць, зьдзяру з вас у двойчы проці павышанай цаны.
Кукса. За вошта?
Скакунец. За тое, што многа гаворыце.
Кукса. Маучу, ужо маучу.
Скакунец (чытае). «… Ну, аднак цяпер пасылаю вам дарагую вестачку: на гэтым тыдні, калі ні ў суботу, ужо ні іначэй у нядзелю»…
Кукса. Сягодня-ж субота!
Скакунец. Даль-Бог, я палезу да вас у кішэнь (чытае). «… У нядзелю прыедзе малец, жонкі маей сваяк, на агледзіны да вас. Хоць ен ужо у гадох і чалавек ні паказны, але з грашмі. Пастарайцеся толькі прыняць яго па людзку, — дачка ваша Ганна, знайдзе сабе шчасьце, — а каханне само знойдзецца».
Кукса. Каб то-ж Бог дау!
Скакунец. Але-ж язык у вас сьвербячы!
Кукса. Маучу, ужо маучу.
Скакунец (чытае). «…Можэ яму здумаецца падстроіцца убогім, ды адзенецца ен ні па багатаму, то вы ні зважайцэ ца гэтае».
Кукса (скрозь зубы). Каб то-ж дау Бог!
Скакунец. Ні ужо-ж твайго языка нічым ні можна стрымаць? (Чытае). «…Жычу вам ад шчыраго сэрца добра вяселле згуляць ды нас ні забываць. Мая рада — ні зацягіваць дзела, — у той-жа дзень і зьвенчаць».
Кукса. Амэн! Даль-Бог, зараз ось і да папа зьбегаю ды старгуюся. (У бок). Вось Богу дзякаваць — прычакау. (Да яго). І вас прашу на вяселле, будзьце ласкавы!
Скакунец. Дзякуем за чэсьць. Так як-жа, ці-ж вы ураз думаеце іх зьвеньчаць?
Кукса. А што-ж тут доуга адкладываць?
Скакунец. От, лісту канец. А ад каго ен, вы дагадайцеся.
Кукса. Ад Сымонкі з места.
Скакунец. Так і тут стаіць! «Ад Сымона з места». Ну, бывайце здаровы! (Пашоу).
Кукса (хавае ліст). Ну, я вам скажу, шо за гэтакі куцы ліст ні варта было двадцаткі даць.
Скакунец. Ні вялікі кажуць дукат, ды даражэнькі. За тое-ж і зяця багатаго прыдбаеце…
Кукса. Ну, скажыце, будзьце ласкавы!.. Ці гэта-ж мне мая дачка абрыдзела? Думаеце, легка з ею разлучыцца! (Ідучы к хаце). Дзякуй табе, Божэ! Так і чую, як мне на сэрцу палягчэло; а на душы так неяк весяла стало, мауляу вада вясною у латаках прыбывае. Каб толькі-ж поп згодзіуся заутра іх зьвенчаць. Нехай хоць 25 рублеу загне — дам. (Пашоу).
Скакунец. Варта будзе даць знаць Васілю, што наша хвізыка, здаецца, кіпіць.
ЗЬЯВА X-ая.
Драуко і Скакунец.
Драуко (сам да сябе). Я такі зараз дагадауся, што гэта ад Сымонкі. Поп для мяне ласку мае, то ен мне іх заутра зьвенчае. Паламар кажэ, што можна хоць і сягоння зьвенчаць, абы дакумэнты былі у парадку. (Да пісара). А, вы ішчэ тут?
Скакунец. Чакаю, што вы зробіце з рублем на згоду.
Драуко. А які-ж чалавек! Аднак я дабрэйшы ад вас.
Скакунец. Цікавасьць!
Драуко. Прашу заутра да мяне на вяселле.
Скакунец. Дзякуй. Гэта адно, а аб рублі — вам тры дні падумаць. Бывайце здаровы!
Драуко. Толькі-ж вы суседу ні гу-гу! (Пісар пашоу). Сягодня, або заўтра жаніх павінен быць. Дзякуй Сымонку. Пішэ, каб заутра зьвенчаць. Падскочыць трэба зараз да папа.
ЗЬЯВА XI-ая.
Кукса (ідучы с свайго двара, ні бачучы Драука, ціха пяе).
|
І па хаце тне-тне, |
Драуко (пабачыушы Куксу і сабе так сама).
|
І па хаце тупу-тупу, |
Кукса (угледзіушы Драука). Чаго гэта, суседзе, вы так усьцешыліся?
Драуко. А вы якое ліхо падымаеце, што ажно танцуеце?
Кукса. Ці-ж я танцавау? Я-ж толькі зямлю утоптывау, — бачыце ось нейкі чорт падаубау. Пэуне дзеці у бабкі гулялі.
Драуко. А мне здалося, што вы танцуеце; паддам, думаю сабе, суседу ахвоты.
Кукса. Ды ці нам-жа аб танцах? аб збавенні душы хіба думаць.
Драуко. Ці ні на вячэрню зьбіраліся?
Кукса. Але-ж!
Драуко. У якую цэркву?
Кукса. Да Спаса. Казау і каня запрагаць…
Драуко. А я іду да Прачыстае. Ох, грахі, грахі мае цяжкія!
Кукса. То-ж і есьць, што грахі. Здаецца і жывем па Божаму, і у цэркву ходзім, і посьцім, як трэба… Ці і вы у панядзелак?
Драуко. А як-жа, ужо трэці год!
Кукса. А я шосты… А для таго пад старасьць так і чуеш, колькі за плячыма грэху набралося. Як посьле добрае зімы вады у ставе.
Драуко. Але-ж, так і чуеш, як цябе гне да зямлі, — як добры лантух з вуглем.
Кукса. От, часам, казюльку маленькую наступіш нагою ды раздушыш ні сумысьле, — а і гэта грэх (дае панюхаць). І гэтае зелле, кажуць, грэх ужываць…
Драуко (нюхае). Няужо-ж. Я чуу ад аднаго дзяка, што, кажэ, на том сьвеце нічыстая сіла, заміж гэтае брыды, будзе табе у ноздры чэмяр запіхаць…
Кукса. Мне адзін маскалік разсказывау: ен, значыцца, быу ужо двойчы на Ахвонскай гары, — ды, кажэ, і што… кажэ — грахі нашы… дый годзе!
Драуко. Будзьце здаровы, пакуль што!
Кукса. Ідзіце здаровы! Можэ вас чым пакрыудзіу сягодня, то выбачайце!
Драуко. І мне даруйце!
Кукса. Бог даруе! (пацалаваліся ды разышліся па хатах).
ЗЬЯВА I.
Васіль (рагочэ, учапіушыся за бокі). Бачыу, бачыу, як нашы гаспадары чуць ні паварьяцелі з радасьці?
Антон. Ад чаго-ж гэта?
Васіль. Пазьней, пазьней разскажу. От так штука!
Антон. Ой, ці ні параніуся ты цешыцца. Аднак, пакуль што, цяпер нам воля (гукае). Гануля! Бардзей сюды! Гукай на Грыпіну!
Васіль. Грыпінка, рыбачка мая, ідзі борздзенька!
Гануля (выбегшы). Чаго гэта бацька так рана у цэркву паехау, ішчэ на вячэрню ні званілі?
Грыпіна (прыбегла). Чаму гэта сягодня так рана работу кінулі?
Васіль. Ох, якія-ж вы, дзеучаты, цікавыя!
Антон. Старым Богу маліцца, маладым гуляць. Цяпер нам воля!..
Заслона.
Дзея другая
правіць
ДЗЕЯ ДРУГАЯ.
Рэчка за млыном. Вербы, лозы. Ноч.
ЗЬЯВА I-ая.
Грыпіна, а трохі шчэкаушы, Васіль.
Грыпіна (вышла ды узіраецца). «Ледзьве прычакала, каб бацька заснуу. Чаго гэтакі вяселы ен з вячэрні вярнууся, трохі ні скачэ? «Злажы, кажэ, заутра на сябе найлепшую адзежу ды спадзевайся да нас гасьцей». Якіх? пытаю. «Сама пабачыш». Ды доуга ішчэ аб нечым загаварывау, толькі я нічагусенька ні разьбяру. Усе нейкія жарты строіць, аж мне абрыдзеу. Ледзьве-ледзьве лег спаць. Я такі, каб запэуніцца, што сьпіць запрауды, узяла саломку, ды паказытала яго па твары, а ен і вусам ні маргне; храпе… Чаму-ж гэта ні Антона, ні Ганулі німа, ды Васіль нейдзе прападае? (Села на пяньку ды гукае). Гу-у, Гануля, гу-у! Што-ж гэта, запрауды, ніхто ні йдзе? Аднэй як-бы трохі боязна сядзець. Гу-гу-гу! Ды што-ж гэта, запрауды, Васіля так доуга німа? А мо дзе-небуць прытаіуся ды чакае ад мяне знаку. Дзіуны хлопец. «Як часам, кажэ, ні адазвуся на твой голас, то так і ведай — гэта значыць, што нехта за намі узіраецца; тады мяукні, як кошка, а я зараз яулюся»… А ну-ну, чы адазвецца? (Мяукае). Мяу-мяу-мяу! (Паслухаушы). Не, нічутно!
Васіль. Мяу-мяу-мяу!
Грыпіна. О, адклікаецца.
Васіль (крадзецца пад рэчку). Я тут, Грыпіна. Іду да цябе, мая ты рыбачка, мая уцеха, мае ты ясно сонейко.
Грыпіна. Запраўды? Мусіць такое ясное, што аж у вачах цямнее. Табе усе толькі абы цалавацца ды галубіцца; а таго ні ведае, што заутра, мусіць, нейкае ліхо мяне чэкае. Казала-ж табе я колькі раз, — уцекайма ды зьвенчаймося па ціхіньку. А ты усе: «Баюся, ды баюся»!
Васіль. Заутра нас можэ ні ліхо, а шчасьлівая доля чэкае. Заутра, як той кажэ, — на двое бабка варажыла.
Грыпіна. Што? Што? Як?
Васіль. А так, што я такую машыну падстроіу, што твой бацька с Куксаю з радасьці ледзьве ні падурэді.
Грыпіна. Якую машыну?
Васіль. А што, цікава? А ты-ж ні раз дакучала, што я палахлівы ды ні дагадлівы; а ну, ніхай хто дагадлівы такую штуку выдумае!
Грыпіна. Так як-жа, кажы бардзей?
Васіль. Рупіць? А я ні скажу!
Грыпіна. Скажы, а я пацалую!
Васіль. Ага! Цяпер уже і «пацалую». А ты ж усе казала, што я палахлівы ды нідагадлівы.
Грыпіна. Ну, на тое, каб каму галаву адурыць, вялікай адвагі ні трэба.
Васіль. Але, разсказывай. А штука будзе, так штука! (сьмяецца).
Грыпіна. Чаго-ж ты так рагочэш?
Васіль. Як чаго? Гэта ужо мне ведаць. Абы толькі канец такі, як пачатак, тады і ты, пэуне, мая будзеш!
Грыпіна. Чаму так, твая буду?..
Васіль (спалохаушыся). Як? Дык жа-ж ты…
Грыпіна. Бажылася, што пайду. Так што-ж?.. А цяпер вот ні хачу! Ні хачу ды годзе!
Васіль (аж дух яму заняло). Так ты мяне…
Грыпіна. А ну, заплач! Чаму-ж ні плачэш?
Васіль. Так ты вось як? Ешчэ хочэш, каб я заплакау! Ні дажджэш!.. Бадай-жэ цябе!..
Грыпіна. А далей што? Чаго-ж ты замоук?
Васіль. Не, маучаць ні буду. Будзь-жа ты прок… Не, праклінаць цябе я ні хачу. Што с таго праклінання? Ну, любіла, пакуль любілося. Бывай здарова, Грыпіна! Толькі-ж ты мяне бачыла!
Грыпіна (хапае за руку). Куды-ж ты?
Васіль. Ні бойся, ні кінуся у рэчку, ды на галіне ні павешуся! А табе можэ таго хацелося? Ідзі-ж ад мяне, здрадніца! (шыбка пашоу).
Грыпіна. Васіль, Васілек! Пачакай-жа, вярніся! Яшчэ можэ і запрауды у рэчку кінецца, або на галіне павісьне. (Даганяе).
ЗЬЯВА II-ая.
Драуко (выбегае с калом). Чуу я, чуу! сваімі вушамі, што яны тут вось гаманілі. На тое, што гэта Антон з маею Грыпінаю, я гатоу жменю жарствы глынуць… Ну, каб то-ж мне іх злавіць… (пашоу).
ЗЬЯВА III-ая.
Антон (здалек пяючы, посьле перастае). Што гэта значыцца, што Ганулі дагэтуль німа? Ужо ні рана ды агні пагасілі, а яе німа ды німа. (Выняу дудку ды грае жаласьліва). Нешта і дудка мая храпе. Сусім голасу німа. Ну, ніхай-жа яна толькі сягоння ні выйдзе! Забью. Даль-Бог забью! Так задам, як ішчэ ей ні сьнілося. Я ні пагляджу на цябе, што ты багатырская дачка. Пачакай ішчэ над бедным зьдзекі строіць. Хоць бедны, а задасьць табе такога чосу… Ведае-ж, шэльма, што люблю яе, як душу. Знае, што прападау, прападаю за ею, як… А мо ішчэ стары ні сьпіць? Што гэта такое, якая прычына, ні разьбяру… (Грае вяселую). Нібы то нешта варушыцца. (Узіраецца). Яна, даль-Бог яна! (Прысеу за кустам).
ЗЬЯВА IV.
Антон і Гануля.
Антон. Дзе-ж ты прападала? Я так дауно цябе чакаю.
Гануля. Калі-ж бацька да гэтай пары ні сьпіць. Ты вельмі злавау, што я так доуга забавілася?
Антон. Цяпер усе адышло.
Гануля. (сьмяецца). А вельмі-ж кіпело?
Антон. Як у пекле…
ЗЬЯВА V.
Яны-ж ды Грыпіна з Васілем.
Грыпіна. (Падкраушыся да іх). А-псік!
Гануля. А Божухна!
Антон. Гэта Грыпіна дурэе.
Грыпіна. (Цягне Васіля за руку). Людзі добрыя, гляньце адно на яго. (Рагочэ). Ці вы яго такога бачылі калі?
Антон. Што с табой, Васіль, робіцца?
Грыпіна. Гэта яны, бачыце, гневаюцца за тое, што я з імі пажартавала… Ды ужо засьмеяуся. (Песьціць яго). Засьмеяуся, кажу.
Васіль. А што-ж с таго будзе? (Усьміхаецца).
Грыпіна. Такі па-моему вышло.
Васіль. Цешся!
Антон з Гануляй. Як-жа гэта у вас было?
Васіль. Эт, ведама — авечка кручаная…
Грыпіна. (Рагочэ). А такі па-моему вышло, такі разсказау мне усе чыста.
Васіль. Будзе некалі і на маей вуліцы сьвято.
Грыпіна. Яшчэ пачакаеш. (Чутно шэлест).
Антон. Ціха! (Узіраецца). Стойце! нешта крадзецца каля рэчкі.
Гануля. А доля-ж мая, доля!.. Можэ бацька?!
Грыпіна. А я ні баюся, ніхай сабе і бацька.
Антон. Уцекайце, дзеучата, у кусты! А ты, Васіль, сюды. (Дзеучата хаваюцца). Калі гэта мой, або твой гаспадар, то трэба яму бокі памяць.
Васіль. Не, уцекаймо лепш і мы!
Антон. Дурны! Чаго ты баішся? Пасуньма шапкі на вочы, то ні пазнае, ды задамо добра… Прыляж! (Воддалек прыляглі).
ЗЬЯВА VI-ая.
Яны-ж і Нічыпар.
Нічыпар (прыгледаецца). Куды-ж гэта я забрауся? Ці ні мара гэта мяне водзіць? Такі я бачу, што нешта усе мне дарогу перабегае, нібы-то кот, або заяц… І куды тая дарога дзелася? (Узіраецца). Ніхай-бы пьяны напіуся, а то усяго дзьве чаркі с кумам Пятром, ледзьве стало сонейко заходзіць… Нейкая рэчка блізка, ці што? Дзядзькіна жонка казала мне некалі, што як заблуджуся, то перавярні бардзей сарочку кауняром назад. То зараз выведзе на дарогу.
Антон. Гэта нешта ні з нашых.
Васіль. Нешта с чужога боку.
Нічыпар. Ні многа-ж і выпіу… Адно дзьве чаркі сербануу, глузды так забіло, што нічога ні разьбяру. Ужо-ж мусіць і поунач блізка, а я усе блукаюся. Ось, нешта пакацілося куртатае ды чорнае…
Антон з Васілем (запыняюць яму дарогу). А хто тут?
Нічыпар. Браткі, галубочкі, ні чапайце мяне, даль-Бог я ні злодзей!
Антон. Хто ты такі? Прызнавайся зараз!
Нічыпар. А хто-ж яго ведае? — я сам цяпер ні ведаю, хто я?
Антон. А скуль-жэ ты?
Нічыпар. Скуль я? Але-ж — скуль я — з Ясюкавіч.
Васіль. З якіх Ясюкавіч?
Нічыпар. З якіх Ясюкавіч? З нашых, з гэтых самых Ясюкавіч.
Антон. Гэта с тых, што каля Равуцкаго?
Нічыпар. Ну, але, с тых.
Антон. Чаго-ж гэта цябе ажно сюды, за пятнадцаць верст, занясло!
Нічыпар. Бачыце? пятнадцаць верст! От, мара праклятая, куды занесла!
Васіль. Якая мара? Ды ці пры сваем ты розуме?
Нічыпар. Мара. Такое чорненькае, так перад табою і коціцца.
Антон. А ты ні зварьяцеу часам?
Нічыпар. На гэта я пэунасьці ні маю. Выпіу, бачыце, с кумам Пятром дзьве чаркі ды пашоу, ледзьве ішчэ сонейко стало заходзіць…
Антон з Васілем. Гэта мы ужо чулі. А далей што?
Нічыпар. Ну — але. Значыць, выпіу я дзьве чаркі с кумам Пятром. Ды быу ішчэ у карчме той, што два годы таму… ось, як яго… Ну! што у Сьцепана, Семкава зяця… хата яго каля самае грэблі…
Антон. Ды ці ні канакрад ты часам, што гэтак блутаеш?
Васіль. Бог ведае, што ты, Антон, гаворыш. Паузірайся-ж на яго: ці ен да канакрада падобен?
Антон. Ен так. Запрауды можэ варьят.
Нічыпар. Гэткае самое здарэнне мне было летась на Вялікдзень… Так сама выпіу я дзьве чаркі с кумам Пятром…
Васіль. А ведаеш што, Антон? Гэта-ж як раз будзе такі чалавек, як я табе казау, які нам патрэбен. Ні ен нікога тут ні знае, ні яго ніхто.
Антон. А ты што думау? Прауда! От, будзе камэдыя, так камэдыя!
Нічыпар. Мо вам трэба на што ліхое, то шукайце сабе другога.
Васіль. Ды не! Мы ні такія людзі, каб вас на ліхое падмауляць.
Антон. Дзеучата! Хадзеце сюды, годзе вам хавацца.
Гануля і Грыпіна (прышлі). Хто гэта?
Васіль. Ні узірайцеся, посьля пазнаеце! Чалавек с чужога боку.
Нічыпар (да дзеучат). Як гэта вышоу такі нейкі інтэрас, то і ні разьбяру?.. Вось дзіво! Ніхай-бы, скажам, пьяні быу, ці што такое, а то уважайце адно: выпіу усяго дзьве чаркі с кумам Пятром, — толькі ішчэ сонейко заходзіло…
Антон. Хадзем адгэтуль, бо тут ні безпэчна — ды там ужо аб усім паталкуем.
Нічыпар. Гісторыя ды годзе… Ну, хай-бы пьяны быу…
Гануля (да Антона). Да вы нам толкам кажыце, што гэта вы задумалі?
Антон. Ніхай цябе парупіць!.. Хадзем тымчасам!
Нічыпар. Кажу-ж вам толкам: выпіу я с кумам Пятром… (Антон, Нічыпар ды Гануля пашлі).
ЗЬЯВА VII-ая.
Грыпіна ды Васіль.
Васіль. От, ты усе казала, што я баязлівы ды благі, а ты бачыш, — от, ужо работа у нас кіпіць.
Грыпіна. Цаца, цаца! Давай, я цябе па галоуцы пагладжу!
Васіль. Цюцьку пагладзь, а я чалавек!
Грыпіна. А ты-ж мой цюцька! (Рагочэ; пашлі).
ЗЬЯВА VIII-ая.
Драуко (ідзе сагнуушыся с калом). Каб мне малатка у руцэ ні утрымаць, каб мне пяткі да касы ні прыварыць, каб мне крэсіва ні загартаваць, — калі я ізноу ні бачыу сваімі вачымі от гэтаго Антона с суседавай Гануляй. Таго самаго Антона, што аб ім Кукса кажэ, нібы то ен бабскаго роду цярпець ні можэ. Добра ні церпіць! За тое-ж пасьмяюся я с суседа! Ведама бо, што гэта ні Васіль; Васіль пашоу да брата, яшчэ з вечара папрасіуся. Каб тож-ж мне іх злавіць, — узяу-бы Антона за чупрыну, Ганулю за касу ды прывеу-бы да суседа, ніхай цешыцца. Ціха, нехта ідзе… (Прысеу).
ЗЬЯВА IX-ая.
Кукса і Драуко.
Кукса. (Ідучы напевае). «Ой, ні шумі луг ды дуброва»… Ні сьпіцца нешта. Каб то-ж скарэй развіднелося! Ніяк ні прычэкаю таго ранка. Як-бы так, што ноч на небі затамавало, трымае яе на мейсцы, як ваду за застаукамі. Антон у млыне зачыніуся, — гукау, гукау, стукау, — ні хочэ адчыняць. Трэба тыкеля даведацца да майго гаршчэчка, ці ні хапіу Антон грошай…
Драуко. (Кідаецца на яго с калом). Ага! папауся!
Кукса. Стой! Хто гэта?
Драуко. Гэта вы, суседзе?
Кукса. А якога-ж чорта вам ішчэ трэба? Бадай вас, ледзьве мяне калом ні угрэу.
Драуко. Я-ж адно жартавау. Хацеу вас напалохаць.
Кукса. Добрыя-б былі жарты, каб пацягнуу цераз плечы.
Драуко. Чаго гэта вам цягацца каля рэчкі?
Кукса. А вам чаго?
Драуко. От, так сабе… Прысьнілося, бачыце мне, нібыто нехта крадзецца да кузьні, — я гэта прачнууся, ды бардзей на двор. Ну, а далей, падумау сабе, — калі ужо устау, то трэба абыйсьці кругом двара дзеля усякаго прыпадку…
Кукса. А кол-жа дзе зачапілі?
Драуко. Па дарозі… так адно дзеля усякаго прыпадку.
Кукса. Відаць, у вас шмат грошай заховано, цераз тое і сьніцца ніведама што.
Драуко. Іскры ды жарству вам у вочы! Скуль у меня грошы? От у вас хіба, ажно скрыні ад грошай трэшчаць.
Кукса. А бадай вас… Пяць дачок маючы, чорта лысаго захаваеш…
Драуко. Так у вас-жа адно пяць, а у мяне сем.
Кукса. Але-ж і пяць, кажу…
Драуко. У вас-жа скора паменьшае.
Кукса. (У бок). Скуль гэта ен даведауся аб сватох?
Драуко. Такі ваш Антон запрауды бабскаго роду цярпець ні можэ?
Кукса. А што? я вам казау…
Драуко. Бачу, бачу! (Рагочэ).
Кукса. Чаго-ж гэта вы рагочэце? (Драуко рагочэ). Ось я вас аблаю проці нядзелі. Баязнь Божу паказваеце, а лезеце у калатню.
Драуко. Гэта я так жартую. (Памаучалі).
Кукса. Вельмі хораша у вячерні дзякі пелі.
Драуко. У Прачыстае пякней пяюць. Там адзін басісты, калі зараве, то так здаецца ажно у галаве табе раве ды воласы дыбам становяцца…
Кукса. Ведама, народ на усе выхітрованы.
Драуко. Ці ні хочэце панюхаць? (Памаучау). Заутра, кажуць, вяселле у некаго будзе.
Кукса (у бок). Ось ізноу! Ад каго гэта яму даведацца?..
Драуко. Чуу я, што і вас клікаць муць.
Кукса (у бок). Ніяк ні разьбяру. (Да яго). Да каго клікаць муць? Ці вы са сну, ці як гаворыце? Я чуу, што нібы-то вас клікаць муць, — ні мяне.
Драуко (у бок). Што гэта ен таучэ? Ад каго яму ведаць?
Кукса (у бок). Ці ні пісар яму шапнуу?
Драуко. Ну, калі вы ужо аб тым даведаліся, то просімо, будзьце ласкавы.
Кукса. Вас, ні мяне. Да ховай Божэ! Ведама па-уседзку, паклічэмо і вас.
Драуко. Як-жа гэта вы?..
Кукса. На зьдзекі.
Драуко. Каторы з нас сьпіць?
Кукса. Ні ведаю.
Драуко. Каторы з нас здурэу?
Кукса. Ні ведаю.
Драуко. Цьфу!
Кукса. А вам двойчы: цьфу, цьфу!
Драуко. От лепш папросімо адзін аднаго да сябе ды ляжэм спаць, а заутра відней будзе, што у каго. (За Куксаю Васіль чхае). На здароуечко!
Кукса. Дзякуй! толькі-ж гэта ні я чхнуу, бо я ішчэ ні панюхау, то с чаго-ж мне чхаць?
Драуко. Ці прауда-ж? А мне здалося…
Кукса. Такі зауседы вам нешта здаецца. Так, кажэце, да заутра? (За Драукам нехта чхае). На здароуечка!
Драуко. Ой, што гэта?
Кукса. Што?
Драуко. У мяне за плячыма нешта так чхнухо, што ажно семсот сьвечак у вачах паказалося…
Кукса. Бачыце, я-ж вам казау ні раз, што гэта мейсцо ні пэунае.
Драуко. Хто вам казау? (Чутно нешта сьвішчэ, рохкае па-сьвіначаму, брэшэ, гамоніць).
Кукса. О! О! Чуеце? (Абодва с перэпалохам уцекаюць). Уцекаймо! Куды? Туды!
ЗЬЯВА X-ая.
Выбегаюць: Антон, Васіль, Гануля і Грыпіна.
|
Пяюць: |
Заслона.
Дзея трэццяя
правіць
ДЗЕЯ ТРЭЦЦЯЯ.
Усе гэтак сама, як у першай дзеі. Дзень.
ЗЬЯВА I.
Драуко.
Драуко. (Адзін. Стаіць на плоце ды узіраецца на гору, на трахт). Што гэта мае быць, што да гэтае пары маладога німа? Ужо і людзі пачалі зьбірацца на вяселле, а яго німа, ды німа. Ось нешта курыць!.. Тройка, ці пара коней. Здаецца тройка… Але, тройка!.. Ды коні нічога… Ага, сьпешаецца. Ворчыковыя у скочку ідуць. Добрыя каненяты. А ен, здаецца, у сівой сьвітцэ. Ці то можа сурдут такі? А толькі, што у сінім. Не, здаецца, у чорнай бурцы. Пэуне бурку накінуу, каб ні запыліцца… О, ужо блізенька…
ЗЬЯВА II.
Кукса і Драуко.
Кукса. (Выйшоу з двара ды, ні бачучы Драука, улазіць на плот). Бяда дый годзе! Гасьцей поуна на двары ды у хаці, — а маладога да гэтае пары ні відно, німа ды німа. І хто іх, гэтых гасьцей, насклікау? І сваты, і кумы мае, і кумы братнія, і кумавы сваякі. Гэтулькі пабілося, што і ні пералічыш. І пытаць брыдка, ад каго даведаліся… (Узіраецца на гору).
Драуко. Вось дзіво! Гэта-ж і ні коні, а нехта нібы-то целя гоне…
Кукса. (Узіраецца). Нехта сьвінню гоне, мусіць на торг. (Угледзіушы Драука). Чаго-ж гэта вас аж на плот выперло, як на дзіво?
Драуко. А вы чаго там целепаецеся, як тое пудзіло?
Кукса. А… гэта дзеці казалі, нібы-то недзе гарыць.
Драуко. Узьлезьце тыкеле на хату, мо’ відней будзе.
Кукса. А калі-б і на комін узлез, то вам што за клопат?
Драуко. Узлезьце, узлезьце ды ішчэ бражджотку у рукі вазьміце… Склікайце людзей на гвалт.
Кукса. А вы вазьміце веху ды махайце!
Драуко. Ні лезьце у вочы, як тая аса!
Кукса. Дык мяне-ж ні чапайце!
Драуко. Які чорт вас чапау?
Кукса. Ось той, што гаворыць!
Драуко. Вы б хоць лысіну накрылі, — блішчыць на сонцы, як бляха у соцкаго…
Кукса. Хоць-бы калтуны свае расчэсалі, а то верабьі падумаюць, што кудзеля, ды на гняздо абсмыкаюць.
Васіль. (З двара). Гаспадар! Некі чужы чалавек да вас ідзе.
Драуко. (Саскочыушы с плоту). Ці прауда-ж? Дзякуй табе, Божа! Як-жа гэта я яго перагледзіу? (Пабег на свой двор).
ЗЬЯВА III-ая.
Антон і Кукса.
Антон (выбег з двара). Гаспадар! Некі чэлавек, ці хлопец заехау на кватэру да Гіршы, скінуу сваю адзежу, надзеу неку старую, папытауся, дзе ваша хата, ды ідзе ужо сюды.
Кукса. Ці прауда-ж? Ты яго бачыу?
Антон. Няужо-ж не! Сваімі вачыма бачыу. Іду я гэта з мястэчка праз заездны дом, бачу — што за дзіво? Некі чалавек распрануу пекную адзежу ды надзевае старую. Я давай цікаваць, — чую: пытае, «Дзе Куксава хата?».
Кукса. Дзякую-ж табе, што дау знаць, Антон. Палюбіу я цябе, Антось, даль-Бог, палюбіу! Пабудзь у мяне ішчэ гадоу са два, або са тры, — і грошэй заслужыш ні мала, а, тым часам, можэ і твае сэрцо да дзеучат паверне, то пасватаешся да маей Тацяны. Тым часам і яна падрасьце, у людзі выйдзе.
Антон. Калі гэтак, то ужо лепш Ганулю за мне аддайце.
Кукса. Ганулю? Адаў-бы-б і Ганулю, калі-ж… (Азірнуушыся, паціху). Гэта-ж гэты у сваты да Ганулі прыехау.
Антон. У сваты? Ну, калі адно выдасьце за яго Ганулю, то скажыце — будзь здароу і Антону, і млыну свайму, і гаспадарцы.
Кукса. Што? Як?
Антон. А так, што спалю!
Кукса (у бок). От як! (да яго). Так ты гэтак бабау цярпець ні можэш?!
Антон. Ні цярпеу, ні цярпеу, а ось раптоуне ізноу мяне да бабау павярнуло.
Кукса. Павярнуло? Бог с табою! Ты… Ты… А як-жа-ж ты мяне напалохау! (Шпарка ідзе у двор). От табе і дагледзіу, абадвома вачыма гледзючы. (Пашлі).
ЗЬЯВА IV-ая.
Нічыпар (вышоушы з-за хаты). Пабачымо тыкеля, што з гэтаго выйдзе. Як давядзецца мне добрым хлопцам у прыгодзі памагчы. Дзякуй ім, і пачаставалі і грошай абецаліся даць аж дзесяць рублеу…
ЗЬЯВА V-ая.
Драуко (выбегаючы с свайго двара). Будзьце ласкавы! (хапае яго за рукі ды цягне да сябе).
Нічыпар. Чаго гэта вы да мяне прычапіліся?
Драуко. Гэта-ж вы ад Сымона! А я зараз дагадауся.
Нічыпар. Чаго-ж гэта дагадаліся?
Драуко. Будзьце ласкавы зьбірацца.
Нічыпар. А куды-ж мне так сьпяшацца?
Драуко. У маю гасподу.
Нічыпар. У вашу гасподу?
Драуко. Ужо, як трэба, усе гатова.
Нічыпар. Я ні кончу дзела ад аднаго слова.
Драуко. Я ужо с папом згадзіуся.
Нічыпар. То ягомасьць пасьпяшыуся.
Драуко. Адно толькі слово ды марш да венца. Мы давядзем дзело зразу да канца.
Нічыпар. Пасьпеем, пасьпеем!
Драуко. Перакусілі-б мала-веле.
Нічыпар. Я ужо пад’еу, як на вяселлі.
Драуко. Яшчэ-бы зьелі буракоу, зьелі кашы…
Нічыпар. Ні ем я буракоу, ні ем я кашы.
Драуко. Хадзем, ні баумося! — у цэркву пара.
Нічыпар. Значыцца, паеушы — з Богам са двара?
Драуко. А чаго-ж тут адкладаць?
Нічыпар. Мо-б да заутра пачакаць?.. Пасьпеем.
Драуко. Калі пасьпеем? як пасьпеем?
Нічыпар. А вы хто такі будзеце?
Драуко. Драуко.
Нічыпар. Ці бачыш! Якое дзіунае прозьвішчо.
Драуко. Так ад бацькоу асталося… Ну, хадзем-жа у хату.
Нічыпар. Не, вынесьце сюды добрую чарку горэлкі, я выпью дзеля сьмеласьці.
Драуко. Сюды? Ну, што зробіш! (У бок). От штукар! (Пабег на двор).
Нічыпар. Хаця-б мне ні забыцца, аб чым гэта мы с хлопцамі угаварыліся…
Антон і Васіль (са сваіх двароу). Нічыпар! дзяржыся!
Нічыпар. Яшчэ дзяржуся!
Драуко (выбегае). Выпівайце ды закусывайце! А я для таго зразу дагадауся, што вы ад Сымонкі.
Нічыпар. Дагадауся?
Драуко. Ну, хадзем-жа у хату, бо ужо ні рана, хоць і да венца.
Нічыпар. Добрая гарэлка, і закуска добрая, дарма, што ні на галодны зуб (есьць).
Драуко. На здароуечко!
Нічыпар. І кілбаса добрая!
Драуко. А вы яшчэ ні бачылі маей Грыпіны?
Нічыпар. Гм…
Драуко. Такая акуратная дзяучына, як ангельскія абцугі.
Нічыпар. Ці прауда? А ну, давайце ішчэ па другой!
Драуко. Пійце ды трэба борздзенька давадзіць дзело.
Нічыпар. Дзіуное здарэнне трапілося мне учора: адно дзьве чарачкі выпіу с кумам Пятром, толькі што сонейко пачало заходзіць… Прауда, я і забыуся, што вам гэтаго ні трэба ведаць…
Драуко. Што? Як?!
Нічыпар. Ні… як. Ось цяпер нібы то падмацавауся. Ну, калі рабіць, так рабіць, — што далей?
Драуко. А што-ж далей?
Нічыпар. Давайце яшчэ і дзеуку сюды!
Драуко. Як сюды?
Нічыпар. Перад мае вочы. Тут мы агледзіны зробім.
Драуко. Гэта-ж людзі сьмеяцца будуць.
Нічыпар. А я у хату ні пайду, пакуль сьмеласьці ні набяруся.
Драуко (у бок). От штукар! Ну, і штукары-ж гэтыя панічы з места! (Пабег у двор).
Нічыпар. Аднак гарэлка здорава у галаву бье.
Антон і Васіль (з двара). Нічыпар! Дзяржыся!
Нічыпар. Яшчэ дзяржуся!
ЗЬЯВА VI-ая.
Нічыпар і Кукса.
Кукса (вышоушы з-за плоту). Куды-ж гэта ен дзеуся? Бегаю, шукаю, шукаю, — німа. [Згледзіушы Нічыпара]. Гэта-ж мусіць ен! От так штукар. [Да яго]. Будзьце ласкавы у хату. Вы ад Сымона?
Нічыпар. Можэ і так! А вы хто такі?
Кукса. Кукса.
Нічыпар. На катору ногу?
Кукса. Ды не, гэта бачыце, прозьвішчо, хвамілія мая.
Нічыпар. Ну, то як здаровы?
Кукса. Прашу пакорна!
Нічыпар. Натта праворна.
Кукса. Дауно вас жду.
Нічыпар. У хату ні пайду.
Кукса. Годзе ужо вам дурыць, трэба да венца пасьпяшыць.
Нічыпар. Ніколі ні варта сьпяшыць, каб людзей ні сьмяшыць.
Кукса. Як-жа гэта будзе? У мяне усе гатова. Скажыце-ж, зрабіце ласку, і вы свае слово.
Нічыпар. Легка сказаці — цяжка зрабіці.
Кукса. Я зразу раблю.
Нічыпар. Я так ні люблю.
Кукса. Думаць і вам трэба скарэй.
Нічыпар. Ні будзеш за сябе мудрэй.
Кукса. Годзе ужо вам сьмяшыці, пара з дзелам нам сьпяшыці.
Нічыпар. Даль-Бог у мяне ні да сьмеху!.. Здауся людзям на пацеху…
Кукса. Годзі, годзі, сынку! Скідай стару сьвітку, яна тут ні у прыгодзі; пасьмяшыу, дый годзі!
Нічыпар. Учыню вашу волю, калі так прысталі. Толькі-ж глядзіце, каб ні шкадавалі.
Кукса. Годзі ужо табе дзівы строіць… Кажу табе, што я дауно дагадауся.
Нічыпар. Дагадауся! Толькі мусіць да гары нагамі?
Кукса. Як да гары нагамі?
Нічыпар. Воунаю наверх.
Кукса. Што ты гаворыш?
Нічыпар. «Здароу, кажэ, Ісаю»! — «Да чаек чэкаю». — «А ці жыу, здароу»? — «Чатыры нашоу». — «Што ты, дурню, гаворыш»? — «Так, старое ні зловіш».
Кукса. Што кажэш?
Нічыпар. Куркулю — муркулю. Разьбяры, што я кажу.
Кукса. Ды мой панічык, які-ж с цябе штукар!
Нічыпар (доуга узіраецца на яго). Дзеуку сюды давайце.
Кукса. Як?
Нічыпар. Ні гневаць мяне, а рабіць, як прыказано! Ну, жыва, борздзенька! Дзеуку сюды ды добру чарку гарэлкі!
Кукса. Ото-ж сьмяхун! Пабачымо, што з гэтаго будзе! (Пабег).
Нічыпар. Ось так іх паганяць, як жэрабцоу на лінцы.
Антон і Васіль (з двара). Нічыпар! дзяржыся!
Нічыпар. Ох-ох-ох! Яшчэ дзяржуся!
ЗЬЯВА VII-ая.
Драуко (цягне Грыпіну). Хочэш, каб за кудлы цябе пацягнуу?
Грыпіна. Пушчайце-ж, я і сама пайду (вырываецца ды ідзе да Нічыпара). Вы хацелі на мяне паузірацца? Узірайцеся.
Кукса (цягне Ганулю). Ідзі, ідзі, німа там чаго баяцца!
Гануля (ледзьве стрымвае сьмех). Ох, дык я-ж саромяюся!
Кукса. Дык чаго-ж ты, дурненькая! Яно толькі с пачатку трошкі, як той казау, ні тое ні сее (падае Нічыпару гарэлку ды згледзіу Драука з дачкою). А гэта што такое?
Нічыпар (да Ганулі). Дазвольце на вас паузірацца.
Драуко (да Нічыпара). На вошта гэты лысы чорт прывалок сюды сваю сьлюнявую?
Кукса (Нічыпару). На вошта мой сусед прыпер сюды сваю рабую?
Нічыпар (да дзеучат). Дазвольце мне паузірацца вам у зубы.
Дзеучата. На што-ж гэта?
Драуко (Грыпіні, сьмяючыся). Развзяві яму губу.
Грыпіна. Ні хочу!
Кукса (да Ганулі). Пакажы ужо яму зубы!
Гануля. Ні пакажу ні за што!
Кукса. Глянь, ось я свае пакажу, што-ж тут за дзіво?!
Драуко. Бачыш, я свае вышчыру. Ніхай глядзіць.
Нічыпар. Як я бачу, то з вамі шмат цэрамоніі.
Драуко (да Грыпіны). Развзявіся, будзь ласкава.
Кукса (да Ганулі). Пакажы, зрабі ласку.
Драуко (да Грыпіны зазлаваушы). Развзявіся, кажу табе!
Кукса Шаблон:Sfinealler. Пакажы, кажу табе! [Дзеучаты на уцекі. З двара начынаюць гукаць: „Сваце! Калі-ж мы вашаго маладога пабачымо?“]
Драуко і Кукса [да сваіх двароу]. Зараз!
Драуко (у бок). Пэуне, што Сымон да абадвух нас аднаго у сваты прыслау.
Кукса (у бок). Пэуне гэты малады заблудзіуся.
Драуко. Потым будзеце узірацца, цяпер канчаймо.
Кукса. Потым будзеце глядзець, хоць кожнаго дня. Толькі давадзіце дзело да канца.
Нічыпар. Я ужо скончыу.
Кукса. Вам можэ здаецца, што сусед мой то гэта я, а я — то гэта мой сусед?
Драуко. Пэуне вы думаеце, што я — то гэта мой сусед, а мой сусед — то гэта я.
Нічыпар. Не, я нічога ні думаю.
Кукса. Ну?
Драуко. Ну?
Нічыпар. Тпру! Ды годзі-ж вам мяне церабіць, як цыган кабылу! Усе роуна я ніяк ні разьбяру, аб чым гэта у нас гутарка была.
ЗЬЯВА VIII-ая.
Тыя самыя, Васіль ды Антон.
Васіль (да Драукі). Гаспадар! поп прыслау, каб барздзей ехаць, бо, кажэ, цэркау зачыне.
Антон (да Куксы). Ужо і музыкі прышлі — пытаюць, ці зачынаць іграць.
Кукса і Драуко (у бок). От табе і на! Трэба ісьці на прапалую (да Нічыпара). Ну, катору-ж?
Нічыпар. Яно добра-б было абедзьве узяць.
Драуко. Як абедзьве?
Кукса. Хіба-ж можна з двума разам?
Нічыпар. У турак можна хоць с трыма.
Драуко. І я гэта чуу.
Кукса. Там можна.
Нічыпар. А у нас ні можна, бо я ужо жанаты.
Кукса і Драуко. Жанаты?! Як жанаты? Ты хто-ж такі?
Нічыпар. Ніхто.
Кукса і Драуко. А што-ж цяпер?
Нічыпар. А цяпер — дзякуй вам за хлеб за соль ды за ласку. Будзьце здаровы!
Кукса і Драуко. Чэкайце-ж. Як-жа гэта?
Нічыпар. Ну, і доўга-ж у вас торг ідзе! Як вала, або каня купляючы.
Кукса. Выходзіць, што я самахоць сябе абшыу.
Драуко. Выходзіць, што я сам сябе пашыу.
Кукса. Каго-ж цяпер лаяць, каго біць? Дайце мне яго, я яму усе валасы выскубу!
Драуко. Дайце мне яго, я яго разарву!
Кукса. Такі-ж ужо гэтак ні будзе, а ось як! А цяпер я дагадауся (да Драукі). Гэта вы можэ сумысьля гэтаку хвізыку пад мяне падвялі, каб мне перад усім народам сораму нарабіць?..
Драуко. А хіба-ж гэта ні вы паклікалі мне повен двор гасьцей? Як я цяпер гляну людзям у вочы?
Кукса. Пачэкайце цешыцца, ні дажджэце! Антон! Кліч зараз сюды Ганулю. (Антон пабег ды хутка вядзе Ганулю). Ого-го! Яшчэ той на сьвет ні нарадзіуся, што з мяне будзе зьдзекі строіць.
Драуко. Так і я ні дам вам плеваць сабе у кашу. (Гукае на свой двор). Грыпіна, цягні сюды Васіля!
Антон і Гануля. Мы тут!
Кукса. Антон! Я памыліуся. Гэта ен да суседа у сваты прыехау. А я ужо дауно надумауся Ганулю за цябе аддаць, — бяры яе! Ось як у нас!
Гануля (кідаецца да яго). А татачка, а галубок родненькі!
Кукса (да Антона). Я хацеу адно крышку цябе паманежыць. Ну, кланяйся гаспадару у ногі за такую чэсьць.
Драуко (крычыць). Грыпіна! Сюды бардзей!
Кукса (да Антона). Чаго-ж ты стау, як пень?
Антон. А за вошта-ж я вам кланяцца буду?
Кукса. Горды! От за гэта само ты мне да упадобы. І я гэтакі самы горды. Толькі-ж, як закон кажэ, то і я пакланюся.
Антон. Хіба-ж што закон. Закон мушу споуніць. (Бярэ Ганулю за руку). Блогаславіце нас, тата, на чэсны шлюб!
Васіль і Грыпіна. Мы тут!
Драуко. Барздзей мне у ногі!
Васіль. Я гатоу! (Кланяецца).
Драуко (да Куксы). Гляньце, суседзе, ось як у нас!
Кукса. Бачу. Вочы у мяне ні вылезлі.
Драуко (дачцэ). А ты?
Грыпіна. Галава ні гнецца.
Драуко. Бач, якое зеляйко! Прауда, я рад, што выпхну цябе з двара, меньш клопату будзе… А усе-ж бацьку пакланіцца трэба, бо гэтак закон наказвае.
Грыпіна. Хіба што закон… (Кланяецца з Васілем).
Кукса. Божэ вас блогаславі!
Драуко. Божэ вас блогаславі!
Васіль. Цяпер вы на мне хоць усе клешчы пабійце, слова вам у папярок ні скажу.
Драуко. За гэта я цябе палюбіў, што ты такі пакорны. Я ужо трое клешчау на табе пабіу, а ты усе карышся…
Кукса. Суседзе! Цяпер толькі чатыры.
Драуко. А у мяне толькі шэсьць.
Драуко і Кукса (гукаюць). Людзі добрыя, будзьце ласкавы сюды! Вітайце нашых мададых.
Нічыпар. От і дзякуй Богу!
Кукса і Драуко (да яго). То гэта вас Сымон ні прысылау?
Нічыпар. Не!
Кукса і Драуко. Хто-ж вы такі?
Нічыпар. Я-ж кажу — так сабе, ніхто.
Драуко. Чаго-ж ты лезеш у вочы?
Кукса. Шоу-бы ты сабе вон са двара, ды і годзе!
Нічыпар. І пайду!
Кукса. А мо ішчэ жаніх прыедзе?
Драуко. Можэ ішчэ жаніха пачакаць можна?
ЗЬЯВА IX-ая.
Тыя самыя ды пісар Скакунец.
Скакунец. Німа чаго чакаць, ні прыедзе.
Кукса і Драуко. Як?
Скакунец. А так. Бо гэта ж я лісты да вас напісау, от гэтаю рукою.
Кукса і Драуко. Каб вас чэрці пабралі!
Гануля (да Куксы). Годзі, татачка, ужо гневацца. Мусіць гэтак Бог хацеу.
Грыпіна. Тата, ні падымайце гоману, бо адракуся ад блогаслаулення.
Скакунец. Паслухайце мяне дурнога, то можэ і вам Бог розуму падбавіць… У той час, калі ішчэ людзям прауду казалі у вочы, ні было ні неба, ні зямлі, а стаяу толькі адзін плецены плот. Я адзін, мае дарагія, прауда, тады быу…
Кукса. Гэта вы ужо ізноу нудоту зацягнеце. Я паблогаславіу, — значыцца, слова ужо ні зламаю.
Драуко. А можэ падвядзіце пад нас такую хвізыку, што вочы горлам палезуць. Блогаслауленне дау, значыцца — амэн!
Скакунец. Калі так, то другая рэч: ура! ура! ура!
Драуко. Суседзе, ці ні пагодзіцца нам пры радасьці ды згуляць два вяселлі у адзін кошт?
Кукса [падае руку]. А што-ж? (Цалуюцца). Вы ужо пеучых згодзілі, а я — музыку. (Паціху). Пашыліся у дурні абодва — трэба ужо маучаць.
Драуко. Перамудравалі.
Кукса. Гэй, прыданкі! Адзевайце маладых ды гатуйце іх з Богам да венца. Дружачкі, а ну! гукнеце вясельную! Дайце знаць сьвету Божаму нашу радасьць.
Драуко. Просімо дарагіх гасьцей славіць нашых маладых вясельнаю песьняй.
|
Хор. |
[Кукса з Драуком цешацца ды паказываюць на пальцах адзін аднаму, што ужо ні пяць — а чатыры, ні сем — а шэсьць.
Заслона.
КАНЕЦ.
Напісана 1882 г. у Кіеве па-украінску.