|
О вы, што век цэлы адзеты і сыты,
І з думкай аднэй, каб пражыць весялей!
Ці бачылі гора у вёсцы забытай?
Ці бачылі працу загнаных людзей?
Ці гнуўся з вас хто над сахою у полі?
Ці вёз з вас каторы да места дроў воз
На хунт які крупаў, на хунт які солі?
Ці пёкся на сонцы, ці мёрз у мароз?
Палац ваш сьмяецца з нядолі бядачай, —
Век музыка, песьні і сытасьці крык.
А там гэт, у вёсцы і стогне і плача
Ваш брат, пагарджаны галодны мужык.
Пад потам арэ, барануе і сее,
Каб белага хлеба прыдбаці для вас,
А хто-ж з вас яго у бядзе пажалее?
Паслухалі-ж песьні яго вы хоць раз?
Эй! песьня ад вас, як ад пнёў, адаб‘ецца;
Вы рады-б і песьню здушыць, апляваць,
Бо ў песьнях шмат скаргаў на хціўцаў нясецца,
А ў скаргах бяздольных шмат праўды чуваць.
Гуляйце да часу уцехай шалёнай,
А можа і памяць надойдзе калі.
Эй! каб не спаткала вас доля Нэрона!
Рым можных шалёнствы к упадку зьвялі…
.................
Зашоў я раз к пану за нейкай патрэбай;
Сяджу, аж тут з вёскі прыходзе мужык,
Худы, чуць жывы, знаць, даўно ня еў хлеба,
Хоць, праўда, к бясхлеб‘ю з іх кожны прывык.
Уйшоў, ўвесь трасецца, стаіць у парозе,
Баіцца йсьці далей, ат, ведама, гад!
Ён толькі адважны дрыжаць на марозе,
Крывавы пот ліці, каб пан быў багат.
Стаіць і ўздыхае і сьлёзы ўцірае,
З нагі на нагу праступае ўсё так,
Гняце, знаці, думка яго неўдалая.
Аж пан запытаўся: „Што скажаш, бядак?“
„Паночку міленькі!“ той гэтак азваўся:
„Будзь ласкаў, зьмілуйся над горам маім,
Дай хлеба ці жыта: я ўсюдых цягаўся,
Нідзе не дастаў, сам галодны зусім.
І дома сямёра дзяцей засталося,
Нятоплена печка, няма што варыць,
А дзеткі заводзяць, а жонка галосе…
Ня йдзі хоць у хату, так цяжанька жыць.
Будзь ласкаў, паночку! Як будзе работа,
Я ўдвое за ласку табе адраблю…
Дай з пудзік, мей літасьць над нашай бядотай,
Пажыч, бо ці-ж буду я грызьці зямлю?!“
І моліцца гэтак, і жаліцца гэтак,
А колькі сьлёз выліў, сам хіба ня знаў,
Клянецца на жонку, клянецца на дзетак,
Што ён ня гультай, а што бог гэтак даў,
Што град выбіў збожжа усё да каліўка,
Так зьбіў, нібы конь пакачаўся ў траве…
А добра-ж была так абсеена ніўка, —
Як глянеш, здаецца, па ней штось плыве.
„Эй! шчыра, паночку“, ён гэтак гавора:
„З сахой, з бараной увіваўся я ў полі;
Ару, бараную да поту, а скора;
А ўсё каб зрабіці, а ўсё як найболей.
Аж глянуці люба — абсеяў шнур цэлы:
Лялее пшанічка, авёс і ячмень,
Лялее другі шнур з жытцом, ужо белы;
Хаджу і любуюся кожненькі дзень.
Вот, думаю, будзе і крупак і хлеба,
Што лішняе — ў Менск павязу і прадам;
Вот будзе і солі, эй, ласкаў бог з неба!
Аддам ў магазын і падаткі аддам.
Дарэмныя-ж думкі былі усё гэта:
Нядолі праўдзівай, знаць, родны я сын!
Дарэмна я біўся вясну так і лета:
Усю маю працу дзень зьнішчыў адзін.
Раз неяк на небе зьявілася хмура;
Усякі з нас летняму дожджыку рад,
Але тут шла летняя страшная бура…
О, божа, хаця-б не пасыпаўся град!
Гром глуха грахоча пад небам высокім,
Прыціхнулі птушкі, схаваўся каршун,
Мігнула маланка адблескам далёкім,
Ударыў у елку гняўлівы пярун.
Сьвет пеклам здаецца, зямля раве дзіка,
А неба, сыпнуўшы маланак агнём,
Азвалася бурай шалёнай, вялікай,
Лясы затрашчэлі, дождж лінуў ліўнём.
Пашоў я назаўтра к пасевам на поле;
Падходжу дзе жыта, дзе шнур з ярыной,
Хацеў-бы вярнуцца, ня йсьці ужо болей:
І смутна, і жутка, сам неяк ня свой.
Прышоў і… затрэсьліся ногі і рукі,
Хацеў-бы заплакаць — дый сьлёз не дастаў.
Дзе столькі ўлажыў я і працы, і мукі,
Мае ўсе пасевы з зямлёй град зьмяшаў“…
Так скончыў няшчасны свой жаль выліваці,
Па твары-ж сьляза за сьлязою бяжыць,
Як дзе летняй раніцай на сенажаці
Раса на травіцы вісіць і блішчыць.
Заплакаў-бы, браце, я разам з табою,
Дый сьлёзаў цяперашні сьвет не ўзнае;
Сіл трэба магутных змаганьню з бядою,
А сьлёзы, брат, высьмеюць толькі твае.
Вы скажаце, пэўна, што пан зьлітаваўся,
Даў хлеба ці збожжа, памог у бядзе?
Ці-ж знае, чым гора, хто з горам ня знаўся?
Паноў такіх добрых няма, брат, нідзе.
Паны толькі могуць гуляці да поту,
І беднаму гэты пры мне сказаў там:
„Плаціў я улетку табе за работу,
Плаці-ж і за хлеб мне: я дарма ня дам!“
|
Прапануем да спампаваньня!