Роднае карэнне (Гарэцкі)/II
| ← I | Роднае карэнне II Аўтар: Максім Іванавіч Гарэцкі |
III → |
| Крыніца: http://knihi.com/Maksim_Harecki/Litouski_chutarok.html |
Прапануем да спампаваньня!
— Ну й коні ж твае! З крупадзёркі на шкуру прадалі, ці што? — запытаўся Архіп у балагольшчыка, дзівуючыся, што едуць яны — цішэй некуды.
— А як жэ… Быц вы тое ведалі, пане Лінкевіч, ведама, сто ш крупаджоркі…
— Ну, ну, паганяй, а то мы й к ранню не давалачомся.
— Гэ-гэ-гэ! Нэ-э, паслі, мае лярвацкі, — зацмокаў балагол, сцёбаючы пугаю па зямлі. — Даеджым, пане, даеджым! Гэ-гэгэ… Нэ!
Коні лавілі пугу хвастом, дрыгалі нагамі і гультайліва траслі па калюгах балагольскую будку.
Лес кончыўся. Выехалі на поле. Дарога пайшла роўная. Архіп залюбаваўся прыгажосцю летняга вечара. Сэрца ласуна да красы забілася дужэй у маладых грудзях яго. Наўкруг было так ціхамірна і так па-нябеснаму святочна і прыгожа. Цямнела. На захадзе гарэла зара.
— Джунгу-у… — паляцеў жук.
— Мэ-э-э… — замаркатаў угары каля балота дзікі баран (чэпік), сеў недзе на купіне.
Абапал дарогі было жыта ў копах і на карэнні, што не паспелі яшчэ зжаць. З аржанішча нёсся прыемны жытні пах. З логу ціхі, цёплы ветрык тхнуў сенам. На небе паказалася зорачка, другая, трэцяя…
— Го-го-го, — кацілася далёка па лесе.
— Тпроля, тпроля, тпроля… — клікаў нехта жарабя. Чутна ўперадзе на дарозе: «Скры-гы-ы… скрыгы-ы…» — вязуць нешта, ці снапы, ці сена, а можа, й хвораст. «Нэ, нэ!» — бадрыць коней паваждай, а яны цяжка йдуць па пыле, толькі — шлёп-шлёп, шлёп-шлёп — чуваць здалёку. Чарнеюцца вазы далёка, бліжэй, во, адразу вынырнулі.
— Добры вечар! Ці далёка тут да Белі?
— А вёрст пяць набярэцца.
— З гакам, — дадае з-за воза другі голас.
— Нэ-э-э! — паехалі далей, і зноў: скрыгы-ы…
На дарозе гоман. Ідуць з поля людзі, за гэтакі дзянёк пазамарыліся, напрацаваліся.
З-пад лесу нясецца-коціцца песня — жнеі ідуць ад Хаіма з падзёншчыны. І праца не бярэ маладых, красных на здароўе, круглавідых дзевак!.. О! песня; яны пяюць:
Загарэлася вячэрняя зара…
А з другога боку ідуць са свайго поля жнеі, там пяюць:
Добры вечар, гаспадынька мая!..
Маладыя, зычныя галасы смакуюць спеў, і ён ірвецца са здаровай душы ў дужым, не хворым целе:
Ці зрыхтована вячэрыца твая?
Водгалас доўга ляціць па лесе. Эх! І пагода ж, пагода будзе на заўтра.
І жнеі, і гоман, і песні астаюцца патроху… Праязджаюць ціхую вёску; агнёў няма, сабака недзе гаўкнуў і змоўк, у пунях, хлявах жвуць каровы, а гаспадыні старыя, што зараней з поля прыйшлі, там з даёнкамі: цур-цур, цур-цур…
Праехалі мосцік, ярына пайшла, а на полі цямней ды цямней. Усё неба зорамі гарыць, дзіўнае, пекнае! Чароўнае хараство разліта ў ім…
— Драў-драў-драў… — сквярэцца драч; і ён сціх. Ціха-ціха…
Не, во чуваць збоку шчэ — павялі начлежнікі коні ў лес пасвіць. Смяюцца, рагочуць, жартуюць. Нейкі скалазуб сумысля вугнава зацягнуў прыпеўкі:
Не хадзі ты па балоту,
Не мачы ты ног, ног…
Не любіся з багатаю —
Не паможа бог, бог…
— Ай-я-я-я, я-я-я, — якоча, прадстаўляецца каторы-та хлапчук.
Багатая — гарбатая,
А к таму ж і пышна,
А бедная, дык чэсная,
Як у садзе вішня.
— Трым-трым, трым-трым, — у такт басуюць другія хлопцы, вясёлыя, радыя.
Усё ў полі супакоілася. Ані гуку. Архіп быў у добра-далікатным настроі. «Краіна родная мая…» — мармытаў-пяяў ён ціхенька і думаў-думаў, што будзе праз дзвесце, трыста, чатырыста гадоў тут, наўкола? Калісь тут лясы былі дрымучыя, непраходныя, у лясах людзі пням маліліся і жылі са сваею доляй-нядоляю. Ішло жыццё, высякаліся лясы. Загарцавалі па тутэйшых месцах людзі ваенныя-ратныя, шмат костачак маскоўскіх, польскіх, казацкіх палягло «паміж пустак, балот беларускай зямлі…». Шведы, французы знаходзілі сабе тут вечны спакой. Божа, божа, як гэта ўсё страшна і цікава!
— Паніч, — загаварыў балагольшчык з нейкім жахам, — вы, мусіць, ведаеце, што ў гэтым балоце, што налева, калісь-то ў даўныя гады цэлы горад за нешта праваліўся скрозь-доння. У ноч купальскую чутны званы падземныя, а каля кургана, дзе манастыр быў даўней, іншыя
чулі, як манахі ў скляпах абедню правяць…
— А хто ж гэта чуў? — запытаўся студэнт.
— Усе. Як гэта — хто? Каму траплялася познай парой бываць тут, апынуцца… Бывае так яшчэ, кажуць: агонь нейкі над балотам бегае. Ты за ім — ён ад цябе, ты бліжэй — ён уцякае. Сіненькі такі, невялічкі аганёк. Кажуць, грошай схавана тут багата пад нейкім вялікім закляццем.
Не дакончыў балагольшчык свае гутаркі, як далёка на полі паказалася на самай зямлі полымя… Гарыць нешта… То шугае ўверх яно, убок, то без сілы збягае ўніз.
Чорная сцень, як чалавецкая фігура, прабегла па ім раз-другі.
Праз некалькі часу полымя ўспыхнула ў другім, у трэцім месцы…
Балагольшчык змоўк ад страху. Коні вышэй паднялі галовы і закруцілі вушамі. Сам Архіп пачуў, як закалацілася ў яго сэрца і прыліплі на лбе валасы.
Што за глупства? — уголас загаманіў ён, каб разумна абмеркаваць, адкуль жа тут агонь у столькіх месцах: начлежнікаў на парыні быць не можа, а яшчэ што ж?
Балагольшчык ціха зацмокаў на коней, дыргануў вожкі і нешта ціха шапнуў коням, а тыя пабеглі шпарчэй.
Архіп здзіўлена глядзеў у поле, у цямноту.
«Ось так чартаўня. Ну й уцям тут, што за справа. І калі мне робіцца неяк нядобра, то што б было з нашым батраком? І чэрці здаліся б», — раздумляў студэнт, каб неяк выбачыць сабе сваё спужанне.
Ён яшчэ доўга-доўга ўглядаўся на полымя, а яно было ўжо цішэй, не шугала так угару і патроху знікла саўсім.
Балагольшчык маўчаў, пакуль не пад’ехалі к самай хаце Лінкевічаў. Там ён, узяўшы грошы і пажадаўшы спакойнае ночкі, дабавіў неяк недаўменна:
— Ды й зданнё ж! — і паехаў начаваць к Міхалю ў карчму.