Historyja świataja abo biblijnaja Nowaha Zakonu (1933)/Dadatak ab światych knihach Nowaha Zakonu
| ← V ČAŚĆ. DZIEI PAČATKAWAHA KAŚCIOŁA. | Dadatak ab światych knihach Nowaha Zakonu Падручнік сьвятой гісторыі Аўтар: Вінцэнт Гадлеўскі 1933 год |
Прапануем да спампаваньня!
AB ŚWIATYCH KNIHACH NOWAHA ZAKONU.
Ewanelii. Jezus Chrystus nie astawiŭ pa sabie nijakich knih, jon nawučaŭ wusna; hetaksama nawučali apostały, pierakazwajučy ŭsio toje, što jany čuli ad swajho Wučyciela. Adnak skora wyjawiłasia patreba apisać žyćcio, nawuku i cudy Jezusa, kab usio hetaje pašyrałasia nia tolki słowam, ale i na piśmie. Hetakim paradkam paŭstali Ewanelii.
Ewanelii ― heta jość histaryčnyja knihi, jakija apiswajuć žyćcio i nawuku Jezusa až da jaho Ušeścia ŭ nieba. Ewanelijaŭ jość 4, napisali ich: św. Mateuš, św. Marak, św. Łukaš i św. Jan. Zatym što jany napisali ewanelii, ich zawiom ewanelistami. Dwoch było apostałaŭ (Mateuš i Jan), a dwoch apostalskich wučniaŭ (Marak i Lukaš). Pieršyja apiswali ŭsio toje, što sami bačyli i čuli, a druhija ― što dawiedalisia ad apostałaŭ.
U św. Pisanni ewanelii ŭłožany ŭ tym paradku, jak jany paŭstawali, značyć: ewanelija św. Mateuša, jak najstarejšaja, zajmaje pieršaje miesca, potym idzie ewanelija św. Marka, potym ― św. Łukaša, a ŭkancy św. Jana. Ewanelija św. Jana była napisana najpaźniej - kala 95 hodu našaj ery.
Try pieršyja ewanelii apiswajuć dziejnaść Jezusa pierawažna u Halilei, a čaćwiortaja ― ŭ Judei. Usie ewanelii byli napisany ŭ mowie hreckaj, aproč tolki pieršaj, jakuju św. Mateuš napisaŭ paaramajsku dla palestynskich žydoŭ. Adnak taja ewanelija, pisanaja paaramajsku, da nas nie dajšła, my majem tolki pierakład hrecki.
Ewanelii majuć wialikaje značeńnie dla ŭsich chryścijan: u ich apisana žyćcio i nawuka Jezusa, zatym chryścijanie plerachowywajuć ich z wialikaj pašanaj i čytajuć z nabožnaściaj. Kali u časie Imšy św kapłan pačynaje čytać častku Ewanelii, to značyć kryžykam swoj łob, wusny i hrudzi na toj znak, što nawuka Chrystusa, śpisanaja ŭ ewanelii pawinna być u dumkach, mowie i sercy kožnaha čaławieka. Toje samaje robiać i ludzi, jakija jość u światyni na nabaženstwie, pry hetym ustajuć, kab stojačy, z pašanaj wysłuchać nawuki Chrystusa. Na Božaje Cieła padčas pracesii pry čatyroch aŭtaroch piajucca pačatki čatyroch ewanelijaŭ. Słowa „ewanelija“ aznačaje dobraja wiestka".
Apostalskija dziei. Ewanelii padajuć nam žyćcio Jezusa až da jahonaha Ušeścia ŭ nieba. Ab dziejnaści apostałaŭ (asabliwa św. Paŭła) i ab žyćci pačatkawaha Kaścioła padaje nam kniha, jakaja zawiecca "Apostalskija Dziei". Napisaŭ jaje św. Łukaš.
Apostalskija piśmy. Aproč ewanelijaŭ i Apostalskich dziejaŭ majem jašče piśmy apostałaŭ, jakija jany wysyłali da roznych chryścijanskich hminaŭ abo narodaŭ. Usich piśmaŭ majem 21, najbolej napisaŭ św. Pawał, bo až 14, św. Piotr 2, św. Jan 3, św. Jakub 1 i św. Juda Tadeuš 1. sw. Pawał pisaŭ da pasobnych chryścijanskich hmin abo narodaŭ, a druhija apostały pisali da ŭsich wiernych chryścijan.
Piśmy św. Paula: da Rymlan 1 piśmo, da Karyntčykaŭ — 2, da Halataŭ — 1, da Efezaŭ - 1, da Filipensaŭ - 1, da Kalossan — 1, do Tessaloncaŭ 2, da swajho wučnia Cimachwieja 2, da wučnia Cita — 1, da Filemona — 1, da Žydoŭ - 1.
Apokalipsa abo kniha Abjawaŭ św. Jana. Apošniaj knihaj u Nowym Zakonie jość Apokalipsa św. Jana, jakuju hety apostał napisaŭ, budučy wyhnany na wyspu Patmos. U hetaj knizie apiswajecca budučynia Kaścioła i pieramoha Jezusa nad usim złom. Pa swajmu źmiestu heta kniha jość prarockaja.
Woś i buduć usie knihi Nowaha Zakonu. Jak bačym, jość ich 27. Usie jany dajšli da nas napisanyja ŭ hreckaj mowie, z jakoj užo ŭ paźniejšym časie byli pierałožany na inšyja mowy.
* * *
Ale nia ŭsio toje, što nawučaŭ Chrystus i nia ŭsio toje, što pieradawali apostały, uwajšło ŭ hetyja knihi. "Kab apisać usio toje padrabiazna, što čyniŭ Jezus, to ŭwieś świet nie aharnužby knih, jakija treba było-b napisać" - kaža św. Jan pry kancy swajej ewanelii. Dyk z hetaha treba razumieć, što nia ŭsio, što čyniŭ Jezus było zapisana ŭ knihi, ale astałosia ŭ pamiaci apostałaŭ i wučniaŭ i pierakazwałasia ŭ wusnym nawučańni z pakaleńnia ŭ pakaleńnie. Taki wusny pierakaz i zawiecca Tradycyja (ad łacinskaha słowa "traditio" što zn. pieradawańnie, pierakazwańnie). Hety wusny pierakaz abo Tradycyja byŭ śpisany paźniejšymi piśmiennikami (św. Ajcami) ŭ knihi, byŭ tak-ža zapisany u pastanowach saboraŭ i papiežaŭ — i takim paradkam dajšoŭ da nas cełym i nieparušnym. Z Tradycyi my wiedajem ab žyćci N. Dziewy Maryi, apostałaŭ, a takža ab žyćci pieršapačatkawaha Kaścioła.