Kazimier Swajak (1931)/II
| ← I. Wažnaść narodnaj ideolohii i niastača jaje ŭ biełaruskim piśmienstwie | II. Ab žyćci i pracy biełaruskaha narodnaha ideoloha K. Swajaka Літаратуразнаўчая праца Аўтар: Адам Станкевіч 1931 год |
III. Ab žyćci i pracy biełaruskaha narodnaha ideoloha K. Swajaka Šukańnie biełaruskaj narodnaj ideohalohii — hałoŭnaja meta žyćcia i tworstwa K. Swajaka → |
Прапануем да спампаваньня!
Z dasiulešnich biełaruskich paetaŭ i piśmiennikaŭ adsutnaść biełaruskaha narodna-filozofičnaha tworstwa, jak našu trahiedyju, adčuŭ pieršy najžywiej i ŭ mieru sił swaich rabiŭ sproby pakanać jaje — heta Kazimier Swajak.
Ab žyćci swaim pakinuŭ nam hety paet napisany ŭłasnaj rukoj biohrafičny narys na paŭhoda da swajej pradčasnaj śmierci, jaki źmiaščajem tut całkom.
„Radziŭsia ja ŭ wioscy Barani, Świancianskaha paw. 19.11.1890 h. z baćkoŭ sialan poŭwałočnikaŭ. Da hadoŭ 10, h. zn. da skančeńnia narodnaj škoły, musiŭ prajści ŭsie biedy i žurby sialanskaha dziciaci, katoraje maje nawučycca ciažkoj pracy chlebaroba. Jakiś čas žyli my ŭ hłuchim zaścienku, jak arendatary, zakinienym u hłuchim lesie. Tam pryšlosia mnie spaŭniać rol pamocnika pastyra Marcina, katory faktyčna byŭ maim pieršym „wučycielem“. Wart jon uspaminku dziela taho, što byŭ typam tyrana, ale mieŭ adnu dobruju staranu: znaŭ šmat kazak i wialiki lik prypiewak — ad śmiešnych i niawinnych da najraspuśniejšych na świecie. Paśla strojnych kazkaŭ-pieśniaŭ majej babki, twory narodnyja pierakazany mnie Marcinam, šmat pužali maju dziciačuju ŭjawu.
Dobry tata moj, zarabiŭšy na syrach i maśle z karoŭ, što z Marcinam tre‘ było mnie haniać pa rajstoch i atrymaŭšy zapamohu z dwara, hdzie wiek swoj byŭ łoŭčym, pastanawiŭ mianie addać „u nawuku“.
U 1905 h. ja končyŭ miestawuju škołu ŭ Świancianach: u hodzie pieršaj rasiejskaj rewalucyi, kali zdaryłasia wažkaja pieraacenka hramadzkich wartaściaŭ. Ideałam maich dobrych rodzičaŭ było widzieć mianie ŭ duchoŭnym stanie. Ja pajšoŭ pa linii žyćcia, jakaja mnie zdawałasia najpraściejšaj i jakaja była zdaŭna ŭ matčynych snach. Dapoŭniŭšy čaćwiertuju klasu ekzaminam u Pietrahradzie ŭ 1907 h., ja jak wosiemnaccaciletni maładzik byŭ užo ŭ Seminaryi Duchoŭnaj u Wilni. Hod 1906 i 7 pražywaŭ ja ŭ Wilni jak aspirant i tady paznaŭsia z biełaruskaj pracaj („Naša Niwa“).
Praz try hady seminarskich studyjaŭ ja pracawaŭ nia pomniačy ab Božym świecie, až na čaćwiertym ciažki seminarski system złamiŭ mianie: ja musiŭ wyjechać u hory, kab ratawać swajo zdaroŭje. U hetym časie addaŭ ja ŭ redakcyju „Biełarusa“ pieršyja swaje twory („Prad Boham“)[1] i pačaŭ adtul pracu ŭ rozwitku biełaruskaj narodnaj ideolohii.
Prabyŭ zimu 1912 i 1913 h. u Zakapanym i z hetaj pryčyny tolki wiasnoj 1915 h. wyświaciŭsia na ksiandza ŭ Pietrahradzie z ruk biskupa Cieplaka.
Pieršy moj wikaryjat byŭ u Kamajach, Świanc. paw. Za miesiac pa pryjeździe tudy pryšla niamieckaja akupacyja. Pabyt moj akazaŭsia tam lišnim. Ja prabywaŭ tady ceły hod u swajej rodnaj parafii Kluščanach, hdzie družyŭ z moładziaj, jakaja rwałasia da nowaha žyćcia.
Adtul naznačany ja byŭ wikarym u Karycin (Hrodzienščyna), — Karycin, hdzie ja zrujnawaŭ swajo zdaroŭje. Byŭ tam ad paławiny 1916 da wiasny 1918 h. Silny ŭpłyŭ krywi z lohkich, katory pradziaržaŭ mianie 6 miesiacaŭ u łožku, prymusiŭ mianie šukać iznoŭ ratunku ŭ horach. Hod 1918 i zimu 1919 ja jznoŭ prawioŭ u Zakapanym. U 1920 hodzie, padčas najezdu balšawickaha, ja znachodžusia ŭ Kluščanach, a padčas panawańnia litoŭskaha zastupaju „uciekiniera“ probašča ŭ Bujwidzach nad Wialloj. Adtul u wosień 1920 h. ja naznačany ŭ Zaświr, hdzie prabywaŭ da časaŭ apošnich i hdzie majo zdaroŭje ŭščent zrujnawałasia, pamima wyjezdu ŭ hory.
Pisaŭ u Špitali Klimatyčnym
Zakapanaje, 21.XII.1925 h.
K. Swajak.“
Na paprawu zdaroŭja paety ŭžo nia było nijakaj nadziei. Razumieŭ heta dobra i sam jon. U astatnich swaich listoch z Zakapanaha da aŭtara hetaha ab im narysu žadaŭ jon užo tolki adnaho, kab „siarod swaich moh dažyć karotki swoj dzianiok“ i kab nad im „nia było dziarno čužoje“.
Woś-ža zhodna z apošniaj wolaj pieśniara pad kaniec krasawika 1926 h. udałosia jaho jašče z Zakapanaha prywieźci ŭ Wilniu, u wahon i z wahonu nosiačy na našułkach, i pałažyć u Litoŭskuju Kliniku, dzie daharajučy paet biełaruski spatkaŭ duža ciopłuju i sardečnuju apieku.
6 traŭnia 1926 Kazimier Swajak (Ksiondz Kastanty Stepowič), jak świečka na aŭtary muk i ciarpieńnia, zhas i adyšoŭ u lepšuju krainu.
- ↑ „Biełarus“ Nr. 28, 1913 h.