Krywičanin (1918)/Abšar i lik žycharoŭ Biełarusi

Sonet Abšar i lik žycharoŭ Biełarusi ŭ miežach etnohragičnych, pawodle statystyčnych dannych 1914 hodu
Публіцыстыка

Кастрычнік 1918 году
Sa starabiełaruskaj literatury
Іншыя публікацыі гэтага твора: Абшар і лік жыхароў Беларусі ў межах этнаграфічных, паводле статыстычных данных 1914 году.

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




J. W.

Abšar i lik žycharoū Biełarusi ū miežach etnohrafičnych, pawodle statystyčnych dannych 1914 hodu.

WILENSKAJA.
Abšar.
Žych.
Wilenski (paławina) 2.700,0 240,9
Wilejski 5.591,2 263,3
Dzisienski 5.078,2 449,0
Lidzki 4.926,1 257,2
Ašmianski 6.050,1 285,3
Swiencianski (paławina) 2.240,0 105,0
Trocki (čaść) 180,0 36,0
26.765,6 1,736,7
WITEBSKAJA.
Witebski 2.861,1 226,8
Wialižski 3.900,0 132,0
Haradokski 3.107,1 140,9
Drysienski 2.568,9 116,6
Lepelski 3.401,6 195,5
Newielski 3.397,7 137,2
Połacki 4.186,7 172,3
Siebiežski (čaść) 3.184,0 120,1
26.607,1 1,243,4
MAHILOŮSKAJA.
Mahiloŭski 3.009,9 207,0
Bychoŭski 4.105,8 171,5
Homielski 4.719,4 310,3
Horadocki 2.487,0 165,7
Klimowicki 3.711,4 193,8
Klimowicki 3.711,4 193,8
Amscisłaŭski 2.220,4 136,3
Aršanski 4.813,9 246,6
Rahačoůski 6.546,1 295,5
Sieninski 4.268,8 210,5
Čaůski 2.168,0 122,1
Čerykoůski 4.083,9 202,1
42.133,7 2,261,5
ČARNIHOŬSKAJA.
Haradnianski 3.528,0 201,0
Mhlinski 3.319,5 183,8
Noŭharad Siewierski 3.417,5 199,5
Nowazybkoŭski 3.354,9 255,7
Staradubski 2.892,0 189,3
Suražski 3.634,8 265,0
20.146,7 1.294,7
SMALENSKAJA.
Smalenski 2.284,2 206,3
Bielski 9.674,8 201,8
Dorahabužski 3.357,9 129,1
Jelninski 4.319,0 183,8
Krasninski 2.403,8 126,8
Parečoŭski 5.096,8 164,0
Rasłaŭski 5.503,6 239,2
33.180,1 1,251,0
SUWALSKAJA.
Aŭhustouski (čaść) 1.779,0 95,1
Siejninski (čaść) 1.994,9 93,0
3.773,9 188,1
HRODZIENSKAJA.
Hrodzienski 228,0
Biełastocki (paławina) 110,0
Bielski (paławina) 92,0
Woŭkawyski 173,5
Pružanski 164,5
Słonimski 275,5
Sakolski 121,6
23.900,5 1.165,1
MINSKAJA.
Minski 4.580,3 349,5
Babrujski 10.721,1 351,5
Barysoŭski 8.904,9 319,2
Ihumienski 8.883,3 320,7
Mozyrski (bolš. paławiny) 8.060,0 170,2
Nowahrudzki 5.538,9 318,2
Pinski (paławina) 5.210,0 157,1
Rečycki (bolš. paławiny) 6.250,0 180,0
Słucki 6.852,8 333,0
64.001,0 2.498,9
KOWIENSKAJA.
Nowaaleksandroŭski (bl. pał.) 1.400,0 82,4
ARŁOŬSKAJA.
Branski 640,0 38,4
Trubčeŭski
TWIERSKAJA.
Astaškoŭski 3,125,0 125,0
Zubcoůski
Ržeŭski
PSKOŬSKAJA
Wialikałucki 1,060,0 42,4
Apočecki
Taropiecki
KAŁUŽSKAJA
Žyzdraŭski 228,0 31,1
Masalski
KURLANDZKAJA
Iłukštanski 416,0 21,8

Usiaho ŭ hubernijach.

U
Čarnihoŭskaj 20.146,7 1.294,3
Smalenskaj 33.180,1 1.251,0
Suwalskaj 3.773,9 188,1
Hrodzienskaj 23.900,0 1.400,2
Wilenskaj 26.765,6 1.736,7
Witebskaj 26.607,1 1.243,4
Mohileŭskaj 42.133,7 2.261,5
Minskaj 64.001,0 2.498,9
Kowienskaj 1.400,0 82,4
Arłoŭskaj 640,0 38,4
Twierskaj 3.125,0 125,0
Pskoŭskaj 1.060,0 42,4
Kałužskaj 822,0 41,1
Kurlandzkaj 416,0 21,8
247.001,1 12.225,2

Wilenščyna.

U Wilinskaj hub. akrom biełarusoŭ, žywuć ješče litwiny. U haradoch wialiki pracent žydoŭ, jość niewialiki pracent tataroŭ, palakoŭ i wlalikarusoŭ starawieroŭ. Litwiny zajmajuć bezmała ŭwieś Trocki pawiet (kala 200.000), paławinu Wilenskaho (kala 70,000), kala treciaj čaści Swiencianskaho i Lidzkaho (u prybllžeńnl 115.000), jość ješče litwiny i ŭ inšych miejscoch huberni (kala 15.000).

Nacionalny skład huberni, pawodle ŭradowych rasiejskich dannych tak wyjaůlaŭsla ů % praporcii:

Nazw. paw. Biełarusoŭ. Žydoŭ. Rasiejc. Palakoŭ. Litwinoŭ.
Dzisienski 81,2 10,1 5,9 2,4 0,3
Wilejski 87,0 9,5 0,9 2,5
Ašmianski 80,1 12,1 2,3 1,7 3,8
Lidzki 73,2 12,2 1,2 4,6 8,7
Swiencianski 47,6 7,1 5,4 6,0 33,8
Wilenski pawiet 42,0 7,4 3,3 12,1 35,0
Wilnia miesto 4,2 40,3 20,2 30,9 58,1
Lidzki 15,8 9,5 4,6 11,2 58,1

Wilenskaja Biełaruś u značnaj miery spolščena. Polonizacijny praces pačaŭsia tut u pačatkach 19 stalećcla i abasabliwa ŭzmacawausia ad času skasawańnia unii, pad upływam katalickaho kaściołu, jaki praz usio 19 stalećcie i dahetul astajecca prawadnikom polonizacii biełarusoŭ. Karystajučy s taho, što ŭ hetaj čaści kraju ješče nie skrystalizawałosia paniaćcie naccii i što tutejšyje sielanie prost nia ŭmiejuć na hetaje pytańnie atkazać, miešajučy paniaćcie wiery i nacii ŭ adno, i što da 1905 h. była zabarona na biełaruski druk, — polskije ahitatary sprytna operujučy paniaćciami palak i katolik, patrapili zaharnuć pat swaje ŭpływy tutejšych katalikoŭ biełarusoů.

Pawiety Dzisienski i Wilejski skroź biełaruskije. Čarodny, paśla pieršych dwoch, budzie Ašmianski pawiet, dzie na 23 wołaści ŭ 19 wałaścioch biełarusy plerewažajuć ličebna. Z rešty wałaściej Dziewieniškaja — adnalitna litoŭskaja; wołaści Sielišče i Luhomawičy miešanyje, u wołaścl Bakšty litwiny zasielajuć akolicy Dziewierh i Trab.

U Lidzkim pawieci na 22 wołaści Biełarusy žywuć u 20 wałaścioch. U zachodniaj čaści Lidčyny wiadziecca ad daůžejšaho ŭžo času biezupynnaja polonizatarskaja rabota nad katalikami biełarusami. Aleksandraŭskaja wołaść adnalitna litoůskaja. U Konaŭskaj wołaści tolki akolicy Načy zasieleny biełarusami. U wałaścioch Radunskaj, Ejšyskaj, Zyrmunckaj žywuć u pieramiešku biełarusy i litwiny.

U Swiencianskim pawieci na 22 wołaści, Biełarusy žywuć ciesnaj massaj u 13 wałaścioch, reštu zasielajuć Litwiny (zachodnaja čaść). Wołaść Swiencianskaja, akolicy Šymanišak, Michałowa i Biełapola čysta bełaruskije. Kamajskaja wołaść zasielena ŭ peramiešku z litwinami.

U Wilenskim pawieci pałudniowa-uschodnluju čaść zasielajuć biełarusy, paůnočna zachodnuju litwiny, kala samoha miesta sielanie krepka ůžo spolonizawany. Polenizacijny pracess razrossia tut na akaličnyje wioski ŭ kolkinadcaci wiarstowaj akruzie.

Trocki pawiet naležyć da etnohrafičnaj Litwy, apryč Trockaj i Miežyreckaj wałasciej, dzie žywuć u pieramiežku i Biełarusy.

Miesto Wilnia staić na etnohrafičnaj blełaruskaj terytoryi. U časy Wial. Kn. Litoůskaho było asiarodkam biełaruskaho kulturnaho žyćcia. Tut u 1517 h. była załožena pieršaja ŭ krai drukarnia doktaram Pranciškam Skarynam s Połacka. Hetaja pieršaja drukarnia była biełaruskaja. Praz 19 stalećcie Wilnia była asiarodkam polskaho žyćcia ŭ krai. Wilenski uniwersytet, utworenyj z jezuickaj akademii ŭ pačatkach 19 stalećcia ŭ sprawie polonizacii miesta syhraŭ wydatnuju rolu. Ciapier Wilnia stanowić krepka spolonizawany wostraŭ na biełaruska-litoŭskaj terytoryi. Razahitawanaje polskimi nacionalistami wilenskaje mieščanstwo, u troch čaćwiortych złoženaje z adarwaŭšychsia ad ziamli biełaruskich i litoŭskich sielan dy horsci wykinutych z ziamii pamieščykaŭ, stanowić aporu tutejšaj polskaści. I chiba nia skora ješče budzie stanowić adnalitnuju kulturna nacionalnuju massu.

(Budzie dalej).