Rodnyje zierniaty (1916)/II/Wiesna/Wiecier
| ← Pawietre | Wiecier Навукова-папулярны артыкул Аўтар: Іван Гарбуноў-Пасадаў 1916 год Пераклад: Вацлаў Ластоўскі |
Wiecier-duronik → |
Прапануем да спампаваньня!
Wiecier.
My čujem wiecier, kali jon duje na nas. My bačym, jak wiecier padnimaje staŭby kurawa-pyłu na darozi, jak jon kiwaje drewy i zybaje wadu na rečcy, ale my nia možem bačyć samoha wietru. Časam wiecier duje hetak krepka, što čuć zdolejuć ludzi ustajać na nahach. Bywaje, što wiecier zrywaje strechi s chat, wywaračwaje drewy s kareniami, łamaje drewy i inš.
Kruhom nas zaŭsiody jość niešta, čaho my nia možem bačyć, ale biez čaho my nie mahli-by i žyć. My nazywajem hetaje „niešta“ pawietrem. Jak dychajem my, to kožny raz pawietre napaŭniaje nam lohkije u našych hrudziach i ačyščaje našu kroŭ. Kali-b nie stało pawietra dychać, to my-by pamierli.
Kali pawietre ruchajecca, to my čujem, jak jano napiraje. Pawietre, katoraje ruchajecca, heto i jość wiecier.
Pawietrem akružena ŭsia ziemla. Pawietre nikoli nie adpačywaje, a wiečna pracuje. Wiecier krucić krylla młynoŭ, haniaje chmary pa niebi, karabli pa mory.
Kali wiecier wielmi krepka dźmie, my nazywajem jaho buraj. Bury, bywaje, robiać mnoha škody, asabliwa na mory.
Camu-ž dźmie wiecier? Kožny z was siadzieŭ, mabyć, kala topiačajsia piečy i hladzieŭ, jak ahoń z hukam wyletaje ŭ komin, jak u pieč uciahiwajucca papierki, drobnyje stružki i inšyje lohkije rečy, kali ich padnosiać da adčynienych dźwierak piečy.
Haračaje pawietre lahčej za ściudzionaje. Dziela hetaho haračaje pawietre u piečy kirujecca padniacca i wylacieć u komin; pawietre s chaty chutka zastupaje miejsco haračaho pawietra, što wylacieło u komin. Z hetaj pryčyny wytwarajecca wiecier, što wieje u kominie i što ŭciahiwaje papierki u pieč.
Wy nia možecie bačyć, jak ruchajecca pawietre pierad piečču, ale patrymajcie pierad jej maleńki młynok s papiery, i jon zakružycca, jak praŭdziwy młyn na wietry.
Wietry wiejuć nad ziamloj dziela hetych samych pryčyn, dziela jakich u raspalenuju pieč ciahnie pawietre.
Sonce świecić na ziamlu nia ŭsiudy adnakowa i nahrewaje adny miejscy ziamli bolej, jak druhije. Dzie pawietre nahrewajecca bolej, tam jano padnimajecca ŭ wierch, a ściudzionaje pawietre s susiednich miejsc paśpiešaje zaniać miejsco ulacieŭšaho u wyś pawietra. Kali heto adbywajecca, my čujem, što dźmie wiecier.
Wiecier može wiejać z roznych staron.
Paŭnočny wiecier zazwyčaj bywaje ściudziony. Ad jaho my ziabniem i adziewajemsia ciaplej. Paŭnočny wiecier skora prahaniaje chmary. Nastupaje jasnaja pahoda. Ci nia wiedajecie, čamu?
Wiecier s poŭdnia bywaje ciopły. Jon prynosić zimoj adlihu, a letam doždž. (Čamu?).
Zachodni wiecier da nas, na Biełaruś, prynosić mokruju pahodu, a ŭschodni wiecier suchuju. Jak wy dumajecie, čamu?
Ci bačyli wy, jak wiecier padnimaje pył, piasok i ŭsiakaje śmiaćcio i pieranosić ich z adnaho miejsca na druhoje? Jość miejscy, dzie wiecier pieranosić cełyje tučy piasku, nanosić cełyje hory piasku, zanosić piaskom lasy, wioski, pali i miastečki.
Pytańnia dla hutarak i piśmiennych rabot. Što kałybaje wadu u rekach, waziorach i morach? A kiwaje drewy i listy na ich? Nazawicie ŭsie raboty, jakije robić wiecier?
Adčynicie dźwiery sa ściudzionaho pakoju ŭ ciopły i pastaŭcie świečku na padłozi. Pahladzicie, kudy budzie chinucca połymia świečki? Padnimicie świečku wysoka u dźwierach. Kudy chiniecca połymia? Čamu?
Kali pawietre bolej nahreto nad sušaj, to wiecier budzie duć da mora, ci z mora? A kali pawietre bolej nahreto nad morem, to kudy budzie duć wiecier?
U jakoj pary hodu u was najbolej dujuć wietry? A z jakoha boku? Jakije bywajuć u was wietry, nazawicie? Jakuju pahodu prynosiać jany?
Młynok. Wyrežcie s papiery kwadrat, sahnicie jaho z wuhła u wuhał, nakryž, nadrežcie u zahibach i zahnicie wuhły na siaredzinu. Utknicie u siaredzinu špilku, kab jana prakałoła ŭsie čatyry končyki. Utknicie špilku s papierynaj u doŭhuju łučynku i pabiažycie. Młynok budzie krucicca. Čamu?