Rodnyje zierniaty (1916)/II/Wosień/Karowa

← Koń i byk

Karowa Навукова-папулярны артыкул Аўтар: Іван Гарбуноў-Пасадаў 1916 год Пераклад: Вацлаў Ластоўскі

Chruńka →

Прапануем да спампаваньня!

Karowa.

S karoŭjaho małaka robiać masła, śmietanu, twaroh, syry. Z rohaŭ, hrebiani, ručki da nažoŭ i inš. S kapytoŭ, warać stalarski klej. Cielačuju wospu pryščeplajuć ludziam, kab nie chwareli na wospu. Miljony ludziej kormiacca karoŭim miasam. Z łoju robiać świečki i myło. S pierepalenych kaściej robiać nawoz dla nawožeńnia ziamli.

Ale papraŭdzie, što značyć karowa, mohuć skazać tolki dzieci biednych ludziej, u katorych, kab nie karoŭka, byłab kruhły hod suchaja pośnica. Karoŭje małako tysiačy tysiač dziaciej što-hodu zbaŭlaje ad śmierci.

Karoŭje małako tysiačam haspadaroŭ daje sposab zdabyć hrošy na pilnyje patreby.

Adnym słowam, karowa — adna z najbolej karysnych dla čeławieka žywioł. Sama pa sabie karowa — žywioła łahodnaja, razumnaja i miłaja.

Jak-že treba dahladać karoŭ, kab im dobra žyłosia i kab jany za swajo dobraje žyćcio dobra płacili małakom?

Karowa, jak i ŭsiakaja inšaja žywioła, pierš-na-pierš wymahaje strawy. Karowi za strawu słužyć usiakaja zialonaja trawa i sieno. Najbolej daje małaka karowa tady, kali jana zaŭsiody syta, zaŭsiody ŭ paru najeŭšysia.

Ot-že dobry haspadar i starajecca, kab jaho karoŭka była zaŭsiody syta. Karowy lubiać sol, i im, kab lepiej jeli, pyrskajuć siena sollu i dadajuć soli u pojło.

Aprača kormu dla karowy patrebna ješče i čystata. U dobraho haspadara karoŭ, prynamsi raz na tydzień, myjuć i češuć. A pierad dajeńniem kožny raz abmywajuć ciopłaj wadoj wymia. Abmywańnie wymi wažna nia tolki dla samoj karowy, ale i dla ludziej, katoryje jaduć jaje małako, bo kali brudnaje ŭ karowy wymia, to, dojučy, brud toj sciekaje ŭ małako. A małako z brudam nia tolki hidka jeści, ale jano i škodzić ludziam na zdaroŭje.

U našym kraju jość mnoha haspadaroŭ, katoryje ŭsio swajo byćcio pawinny karowam: heto haspadarki, ŭ katorych hadujuć mnoha karoŭ. Jak hadawać karoŭ i abchadzicca z małakom, hetaho ludzi wučacca ŭ wyšejšych škołach i jeździać u čužyje krai, kab pryhladziecca, jak tam ludzi abchodziacca s karowami, jak ich dahladajuć i jak wykarystywajuć karoŭje małako.

Dziela pierarobki małaka na masło ŭžуwajuć asobnych mašyn, i dziesiatki tysiač ludziej pracujuć u fabrykach, dzie takije mašyny wyrablajuć.

Pytańnia dla hutarak i piśmiennych rabot. Čym kormicca karowa? Jakije ŭ jaje zuby? Jakaja źwiaź jość pamiž kormam žywioły i jaje zubami? Čym kormić karowa swajo dzicia? A čym kormić swaich dziaciej kuryca? Čamu? U skolki hadoŭ wyrastaje karowa? A čeławiek? A kuryca? A koń? Ci nia wiedajecie, skolki hadoŭ žywie karowa, u skolki hadoŭ jana ličycca staroj? Skolki małaka daje waša karowa u dzień? A kali karowu lepiej karmić, ci jana daść bolej małaka? Ci nia wiedajecie skolki može najbolej dawać karowa małaka? Što treba rabić, kab karowa bolej dawała małaka? Jakoje siena najbolej lubiać karowy? Što wyrablajuć s karoŭjaho malaka i jak? Jak robiać klej s kapyt? Jak robiać hrebiani? Ci pryščeplali wam wospu i na što? Na što patrebna čystata kala karoŭ? Jakije wy wiedajecie hatunki karoŭ?