Rodnyje zierniaty (1916)/IV/Biełaruskaje wieče

← Letapisiec

Biełaruskaje wieče Гістарычная праца Аўтар: Вацлаў Ластоўскі 1916 год

Biełaruś i Litwa →

Прапануем да спампаваньня!

Biełaruskaje wieče.

Z najdaŭniejšych časoŭ u Biełarusi byli swaje kniazi, a poboč s kniazieŭskaj ŭłaściu było wieče.

Wiečam nazywali ahulny schod usich uzrosłych mužčyn, ci, jak tady kazali, «mužoŭ». Wieče — heto rada ŭsich abywateloŭ ziamli, tak skazać, hramadzki ŭrad dzieržawy.

Kniazioŭ wybirało wieče. Kniaź moh być zamienien inšym kniaziem, moh być wykinut woraham, moh worah zasieści na kniaźstwie, a narod astawaŭsia zaŭsiody toj samy. I hety narod dumaŭ i radziŭ ab sprawach ziamli swajej.

Kniaź kirawaŭ družynaj i ziemskim wojskam u časie wajny kniaź byŭ predstaŭnikam kniaźstwa ŭ časie pierehaworoŭ s susiednimi dzieržawami. Ale za kniaziem było wieče, hołas narodu. Pakul wieče čaho nie pastanawiło, taho nia moh rabić kniaź, a kali wieče pastanawiło što, to kniaź toje pawinien byŭ prawiaści ŭ žyċcio. I kniaź, i kniažaja družyna — wojsko, karmilisia s pracy narodu. Narod pastanaŭlaŭ i płatu kniaziu i jaho družynie, raskładaŭ pamiž saboj padatki, a kniaź wybiraŭ padatki wioŭ raspłatu.

U Połacku wieče zbirałosia ŭ samym mieści — na zamkowaj hare, kala katedry św. Sofii, a kniaź žyŭ za try wiarsty za miestam — u słabadzie Bielčycach. Heto było ustanoŭleno zatym, kab kniaź nia moh rabić nacisku na wieče, kab wieče wolna mahło hawaryć ab usiakich sprawach swaich i ab kniaziu. Kali wieče wynasiło jakuju pastanowu, tady pasyłali pa kniazia i apawieščali jamu wolu narodu, a kniaža pawinnaść była narodnuju pastanowu prawiaści ŭ žyćcio.

Wieče zbirałosia ŭ miestoch i miastečkach. U wialikich miestoch wieče radziło ab sprawach, datykajučych usiej ziamli, a ŭ mienšych miestoch — ab sprawach wałaściej i wakolic. Hetak Połackaja ziemla mieła swajo wieče u Połacku, Minskaje — u Minsku, Witebskaje — ŭ Witebsku, Smalenskaje — ŭ Smalensku, Hrodzienskaje — ŭ Hrodni. U sprawach wielmi wažnych adbywalisia zjezdy wybranych i kniazioŭ usich ziamiel u hłaŭnym miesci, najčaściej wialikakniažeckim.

U miestoch i miastečkach byli wiečawyje miejscy — abšyrnyje placy z wiečawym zwonam abo sa światyniaj pasiaredzinie. Wieče abyčnaje zbirałosia čatyry razy ŭ hod: na Kalady, na Radaŭnicu, na Siomuchu i na Spasa. Wieče hwałtoŭnaje zbirałosia ŭ kožnaj pare, kali zwanili ŭ wiečawy zwon. Hwałtoŭnyje wiečy zbiralisia u hwałtoŭnych i wažnych sprawach, jak raptoŭny napad worahoŭ, pažar, raptoŭnaja pawodka, lichadziejstwo i inš. Na hwałtoŭnaje wieče pawinien byŭ iści kožny ŭzrosły mužčyna, katory začuŭ zwon. Pastanowa hwałtoŭnaho wieča wypaŭniałasia toj čas. Wieče sudziło i razbirało roznyje sudowyje wažnyje narodnyje sprawy, a ŭ asabliwych zdareńniach sudziło i kniazia.

Na wiečy zasiedali wybranyje ad miesta i wałaściej starcy. Kožnuju sprawu spierša abhawarywali pamiž saboj starcy, a abhawaryŭšy wynasili na sud narodny. Wystupali ŭ kožnaj sprawie pramoŭcy, katoryje pramaŭlali za abo proci danaj sprawy. Hałasawali pierachodziačy na prawuju i lewuju staranu.

Wiečawy paradak u daŭnyje časy byŭ wa ŭsiej uschodniaj sławianščynie, ale nidzie jon nia byŭ taki mocny, jak u Połackich biełarusoŭ. Usiudy kniazieŭskaja ŭłaść była silniejšaja za wieče, tolki adny wolelubiwyje pałačanie nie paddalisia kniaziom i sami kirawali praz wieče swaimi kniaziami.

Połackaje wieče było skasawano tolki ŭ 1498 hadu Wialikim Kniaziem Litoŭskim i Biełaruskim Kazimiram.