Беларускі правапіс (1927)/Часьць першая/16
| ← § 15. Правапіс займеньнікаў | § 16. Правапіс дзеясловаў Падручнік Аўтар: Язэп Лёсік 1927 год |
§ 17. Правапіс прыслоўяў → |
Прапануем да спампаваньня!
§ 16. Правапіс дзеясловаў.
Правіла 42. А) Галосныя ў канчатку дзеясловаў І-га і ІІ-га спражэньня абвеснага ладу.
1) Калі націск прыходзіцца на канчатак, то галосныя, будучы пад націскам, чуваць ясна і заўсёды аднолькава:
1-я асоба. 2-ая.
3-яя.
І-е спражэньне: Адзіночны лік.
льл-ю льл-еш льл-е няс-у няс-еш няс-е бяр-у бяр-эш бяр-э пяк-у пяч-эш пяч-э Множны лік. льл-ём льл-яце льл-юць няс-ём нес-яце няс-уць бяр-ом бер-аце бяр-уць пяк-ом печ-аце пяк-уць 1-я асоба. 2-ая.
3-яя.
ІІ-е спражэньне: Адзіночны лік.
сядж-у сядз-іш сядз-іць ста-ю ста-іш ста-іць маўч-у маўч-ыш маўч-ыць гар-у гар-ыш гар-ыць Множны лік. сядз-ім сядз-іце сядз-яць ста-ім ста-іце ста-яць маўч-ым маўч-ыце маўч-аць гар-ым гар-ыце гар-аць Тут трэба заўважыць толькі тое, што калі націск на канцы, то ў дзеясловах І-га спражэньня ў 2-ой асобе множнага ліку пішацца ў канчатку а—я (нес-яце, бер-аце), як у першым складзе перад націскам (бач. прав. 12, Б, 1).
2) Калі-ж націск не на канцы, то ў 2-ой асобе множнага ліку пішацца канчатак, як і пад націскам:
а) у ІІ-м спражэньні заўсёды і—ы: корм-іце, бач-ыце, гавор-ыце і г. д.
б) у І-м спражэньні пасьля зацьвярдзелых гукаў, як і пад націскам, астаецца — а: каж-аце, піш-аце, плач-аце і г. д.
У іншых разох дзеясловы І-га спражэньня не пад націскам на канчатку маюць — е: чыта-ем, думаем, мы-ем, грэ-ем і г. д.
3) Калі націск прыходзіцца на канчатак, то адразу відаць, якое спражэньне: ідзеш, арэш — ідуць, аруць (І-е спраж.); сядзіш, маўчыш — сядзяць, маўчаць (ІІ-е спраж.). Тут ясна, што пісаць.
Але калі націск не прыпадае на канчатак, то трэба глядзець, што стаіць у канчатку неазначальнай формы, і замеціць канчаткі ІІ-га спражэньня. Дзеясловы ІІ-га спражэньня маюць такія канчаткі:
а) — іць—ыць: раб-іць, бач-ыць — робіш, бачыш — робіць, бачыць — робім, бачым — робіце, бачыце — робяць, бачаць.
- Увага. Дзеясловы: бі-ць, ві-ць, лі-ць, пі-ць, жы-ць, кры-ць, мы-ць, ры-ць, шы-ць — І-га спражэньня, бо тут і—ы ў корані, а не ў канчатку.
б) — ець—эць, калі галосныя гукі е альбо э ў цяперашнім часе выпадаюць: глядз-ець, гар-эць — глядзіш, гарыш — глядзіць, гарыць — глядзім, гарым — глядзіце, гарыце — глядзяць, гараць і г. д.
- Увага. Калі гукі е ці э ў цяперашнім часе не выпадаюць, то дзеясловы будуць І-га спражэньня: бял-ець, гр-эць — бялееш, грэеш — бялее, грэе — бялеем, грэем — бялееце, грэеце — бялеюць, грэюць і г. д.
в) — яць—аць, прычым канчатак — аць з папярэднім зычным: 1) альбо зацьвярдзелым, каторы ў цяперашнім часе не чаргуецца з другім: ста-яць, ляж-аць — стаіш, ляжыш — стаіць, ляжыць — стаім, ляжым — стаіце, ляжыце — стаяць, ляжаць; 2) альбо іншым зычным, пасьля каторага галосны гук а выпадае: гн-аць, лам-аць — гоніш, ломіш — гоніць, ломіць — гонім, ломім — гоніце, ломіце — гоняць, ломяць і г. д.
- Увага. 1) Дзеясловы: каз-аць, піс-аць, тапт-аць — кажаш, пішаш, топчаш — кажа, піша, топча — кажам, пішам, топчам — кажаце, пішаце, топчаце — кажуць, пішуць, топчуць — І-га спражэньня, бо зычны гук перад а чаргуецца з другім: з—ж, с—ш, т—ч.
- 2) Дзеясловы: веш-аць, пазір-аць, даган-яць і падобныя І-га спражэньня, бо а не выпадае: вешаеш, пазіраеш, даганяеш — вешае, пазірае, даганяе — вешаем, пазіраем, даганяем — вешаеце, пазіраеце, даганяеце — вешаюць, пазіраюць, даганяюць і г. д.
Б) Дзеяслоўныя прыметы і прыслоўі.
1) Дзеяслоўныя прыметы, падобна прыметнікам, адказваюць на пытаньне які? ды зьмяняюцца ў родах, ліках і склонах.
а) Даўнейшыя формы дзеяслоўных прымет цяперашняга часу на — учы—ючы, ачы—ячы, мы (скрыпучы, гаючы; гарачы, стаячы; знаёмы, вядомы) у сучаснай мове не выражаюць ужо дзеяслоўнай формы — часу ды абярнуліся або ў звычайныя прыметнікі, як: добры, харошы, рагавы, дзеравяны, або ў дзеяпрыслоўі, як: гукаючы, чытаючы, гукаўшы, чытаўшы.
б) У сучаснай мове дзеяслоўныя прыметы прошлага часу канчаюцца на ны, ты: зроблены, замкнёны, разьбіты, памыты, падраны, умыты, забіты, утомлены, і на лы (ад дзеяслоўнай формы прошлага часу): пасівелы, парыжэлы, састарэлы, прамінулы (заместа даўнейшых форм: „пасівеўшы“, „парыжэўшы“, „састарэўшы“, „прамінуўшы“).
в) Дзеяслоўныя прыметы падлягаюць правапісу прыметнікаў: зроблены стол, зробленая хата, зробленае акно; зробленага стала, акна; зробленай хаты; зробленым сталом, зробленаю ці зробленай хатаю; на зробленым акне, у зробленай хаце і т. д.
2) Дзеяслоўныя прыслоўі выводзяцца ад 3-яе асобы множнага ліку, дзеля чаго ў І-м спражэньні канчаюцца на учы—ючы, а ў ІІ-м — на ачы—ячы: яны кажуць, мыюць — кажучы, мыючы; яны гавараць, стаяць — гаворачы, стоячы.
Практыкаваньне 53. Галоднаму асьцюкі ня колюцца. Гавораць, гамоняць, а ня ведаюць, дзе звоняць. І кормяць, і пояць, і вочы колюць. Глухі не дачуе, дык прыложыць. Вымету разком — вывезу вазком. Далей паложыш — бліжэй возьмеш. Прочкі ходзяць без сарочкі. Калі не нажнём, то і не назьбіраем. Не ўрадзіў мак — перабудзем і так. Калі не намалоцім, то і не накалоцім. Тады пабачым, як заплачам. Гаворыце, гамоніце, а ня ведаеце, дзе звоняць. Што пасееце, то і сажняце. Калі гаспадар у карчме скача, то гаспадарка ў дварэ плача. Маеш статак, мусіш мець і ўпадак. Многа ложыш, да мала можаш. Ня там траціш, дзе купляеш, а там дзе прадаеш. Праворны ўсюды пасьпее. Нуда бядзе не паможа. Каяньне позна ходзіць. Гоянае раны ня трэба дражніць. На чужы лоб шыбаючы, трэба і свой падставіць. Ой пайду я гукаючы, свае долі шукаючы. Каля вады ходзячы, абмочышся. Пасеяўшы на ўсходу, не чакай харошага плоду. Сьліны не падымеш, а слова ня вернеш. Ходзіць ціхенька, а думае ліхенька. Што там дзеецца — і бяжыць, і грэецца? Браць — бераце, а не аддаяце.
Практыкаваньне 54. Сьпісаць і дзеясловы падчыркнуць.
Летняя ноч.
Ціха на землю спушчаецца ноч. Усё заціхае. Птушкі перасталі сьпяваць і дрэмлюць на сваіх седалах. Край неба, дзе зайшло сонца, блішчыць шырокаю чырвонаю стужкаю. Тонкія лёгкія хмаркі ахварбаваліся ў залаты колер. Белаватаю пялёнкаю ўздымаецца туман над лугамі. Цемната ўсё гусьцее і гусьцее ды закрывае ад вачэй і поле, і лес. Узышла ўжо першая зорка. Кажаны вылецелі з сваіх месц, дзе яны сядзелі ўвесь дзень. На балоце закракталі жабы. За лесам ясьнее: гэта круглы месяц запаліў ліхтарык і сьвеціць над чорнаю зямлёю. Вёска заціхае. Тухнуць агні. Адзін толькі месяц і зоркі цараць над сонным сьветам.
Практыкаваньне 55. Сьпісаць і дзеяслоўныя прыметы і прыслоўі падчыркнуць.
Гэта табе дзякаваны хлеб. Бітаму сабаку кія не паказывай. Запарушанае вока. Сярод парудзелае леташняе травіцы пачала паказвацца зялёная мураўка. Дождж абмыў твар зямлі, пакрыты пылам. Плакала бедная маці, стоячы над труною свайго сына. Вы ня раз ляжалі каля крынічкі, схаваўшыся там ад гарачага летняга сонца. Даганяючы, не нацалуешся. На лечаным кані далёка не заедзеш. Напужаная варона і вераб’я баіцца. Нябітаму няма чаго плакаць. Пазычаны хлеб еж ды аглядайся. Выратаваны з гразі конь і лужыны баіцца. Скручаны, зьверчаны па хаце скача (венік). Бягучага ваўка добра і за хвост злавіць. Вочы завідушчыя, а рукі заграбушчыя. Усё забыта, што зямлёю пакрыта. Гоянае раны ня трэба дражніць. Дараванаму каню ў зубы не глядзяць. Дзела бытае, даўно забытае. Іншае дараванае абходзіцца даражэй за куплёнае. Засеянага людзі ждуць. Праглынутага ня выплюнеш, а выплюнутага не падымеш. З незабітага ліса шубы ня шыюць. Прамытае вады ня бывае. Сядзеўшы, нічога ня выседзіш. Пытаючыся, дапытаешся. Узяўшысь за гуж, не кажы, што ня дуж. Каля вады ходзячы, абмочышся. Сьпіць, як пшаніцу прадаўшы. Заварыўшы кашу, не шкадуй масла. На чужы лоб шыбаючы, трэба і свой падставіць. Ня зьведаўшы броду, ня кідайся ў воду. Не пераскочыўшы, не кажы гоп. Ня еўшы лягчэй, а пад’еўшы ляпей. Паслаўшы дурнога, а за ім другога. Ехаўшы бачком, ні з кім не зачэпішся. Баючыся воўка, і ў лес не хадзіць. Воўк не выбіраючы душыць авечкі. Салавей пяе прыпяваючы, а я, млода, плачу прылягаючы (п.). Пад вароты пад’яжджаючы, чую брата гаворачы (п.). А што чорна ня чэрнячы? А што бела ня белячы? Што сіне ня сінячы? Што зялёна не зяленячы? (п.). Плача малоданька ў каморы, белы абрусы мыючы, тонкі кашулькі шыючы (п.). Паволі едучы — далей будзеш. Айцец-мамка плачуць, каля Дуная ходзячы, у Дунаю просячы (п.). Ня разам Вільня збудавана. Ні гадана, ні жадана, а само прышло. Абяцаная шапка на вушы ня лезе. Прышоў нязваны — ідзі нягнаны. Сьляпому вочы завязаны. Чужая старана тугаю арана, сьлёзкамі засявана. Ляжачага ня б’юць, а безбароннага не сякуць. Скрыпучае дзерава доўга стаіць. Летась пасаджона, сёлета ўзрашчона. Пад ляжачы камень і вада не цячэ. Нявучан, дык правучан.
Правіла 43. Дзеясловы І-га спражэньня ў 3-й асобе множнага ліку цяперашняга і будучага часу маюць канчатак — юць—уць: ідуць, пішуць, капаюць; а дзеясловы ІІ-га спражэньня — аць—яць: крычаць, гавораць, гамоняць (бач. прав. 42 А, 3).
ЗАДАЧКА 32-ая. Заместа рысак паставіць у—ю або а—я.
Перад невадам рыбы ня лов—ць. Галоднаму асьцюкі ня кол—цца. Лепей сьмяяцца, як плак—ць. За пастой ня плац—ць, а дорага бяруць. Здраду прыма—ць, а здрадніка веша—ць. З песьні слова не выкіда—ць. І корм—ць, і пояць, і вочы кол—ць. І смал—ць, і агнём пал—ць. Клін клінам выганя—ць. Калі паны ліку—ць, тады мужыкі гару—ць. Лета на зіму, а зіма на вясну працу—ць. Ня ўсе птушкі лята—ць. Не тады сабак корм—ць, як на ўловы ех—ць. Паны балю—ць, а наш брат гар—е. Пра адны дрожджы не гавор—ць трожды. Прочкі ходз—ць без сарочкі. Саломеным валом не араць, а сенным канём не ваяв—ць. З незабітага ліса шубы ня шы—ць.
Правіла 44. 1) Дзеясловы І-га спражэньня ў 2-ой асобе адзіночнага ліку цяперашняга і будучага часу маюць канчатак — еш, а пасьля зацьвярдзелага зычнага — аш: ты чытаеш, ведаеш, кажаш-пішаш.
Дзеясловы ІІ-га спражэньня канчаюцца на — іш—ыш: просіш, ходзіш, паложыш, гаворыш.
2) Дзеясловы І-га спражэньня ў 3-й асобе адзіночнага ліку цяперашняга і будучага часу маюць канчаткі — е, а пасьля зацьвярдзелых зычных — а, ён думае, ведае, кажа, піша.
Дзеясловы ІІ-га спражэньня канчаюцца на — іць—ыць: ён просіць, ходзіць, паложыць, гаворыць (бач. прав. 42, А, 1).
ЗАДАЧКА 33-яя. Сьпісаць і, заместа рыскаў, паставіць, дзе трэба, літары е, а, і ці ы.
Вым—ту разком — выв—зу вазком. Гвалтам возьм—ш, але даць — не дасі. Глухі не дачу—, дык прылож—ць. Дай на тры дні, а возьм—ш злыдні. Далей палож—ш — бліжэй возьм—ш. Далей паедз—ш — скарэй у дварэ будзеш. Думаю гораду ня возьм—ш. Дурань не дабач—ць, а разумны прабач—ць. Душа мая крывая — усё прыма—. Душа меру зна—. Заглян— сонца і ў наша аконца. Затым сьляпы плач—, што сьцежкі ня бач—ць. Шылам патакі ня хвац—ш. Зямелька, матка наша, і корм—ць, і по—ць, і адзява— нас. Зямля ні тон—, ні гарыць. Зьзя—, зьзя— дый блісьн—. Золата і ў краме дастан—ш, а свайго розуму нікому ня прыстав—ш. З малое іскры быва— часам вялікі пажар. І курыцаю запя—, калі за жывое каго забярэ. Цыган, як гале—, дык сьмяле—. Кінь хлеб-соль ззаду — знойдз—ш наперадзе.
ЗАДАЧКА 34-ая. Сьпісаць і паставіць прапушчаныя літары е або а.
Сабака бега—, а птушка лята—. Рыба плава—, а вуж поўза—. Пісар піш—, а касец косіць. Кравец шы—, а каваль ку—. Журавель ляціць, а жаба скач—. Ластаўка лепіць гняздо, а верабей у—. Узіму вада замярза—, а ўлетку раста—. Дзе араты плач—, там жняя скач—. Хто ўлетку халадку шука—, той узімку галада—. Хто дба—, той і ма—. Дом буду—цца цесьлямі. Цемната ўсё гусьце— і гусьце—. Неба ясьне—. Прыгрэ— сонца, і сьнег растан—. Дожджык пакропіць, сонца прыгрэ— — цьвіце вярбіна, рунь зеляне—. Улетку сонца падыма—цца высока і сьвеціць доўга. Чым даўжэй сьвеціць сонца, тым болей яно награва— зямлю. Чу—цца ў Нёмнавай гутарцы жаль. Дожджык се— беспрастанку. Цяжка працу— чалавек на полі і ў гародзе. Знойдз—цца кожнаму праца. Сядзіць паня ў чырвоным жупане; хто жупан здыма—, той сьлёзы раня— (цыбуля). Рыечка ры—, а скачка шчабеч— (сьвіньня і сарока). Шчука сун— — лес павяне, на тым месцы цэркаў стан— (каса).
Правіла 45. Дзеясловы множнага ліку цяперашняга і будучага часу не пад націскам маюць канчаткі:
1. У 1-ай асобе І-га спражэньня — ем, а пасьля зацьвярдзелых зычных — ам: ведаем, пасеем, пішам, скажам.
Дзеясловы ІІ-га спражэньня канчаюцца на — ім—ым: просім, спалім, паложым, гаворым.
2. а) У 2-ой асобе І-га спражэньня — еце, а пасьля зацьвярдзелых зычных — аце: ведаеце, пасееце, пішаце, скажаце.
Дзеясловы ІІ-га спражэньня маюць канчаткі — іце—ыце: просіце, спаліце, гаворыце, паложыце.
б) Але калі націск прыдзецца на канец, то канчаткі дзеясловаў ІІ-га спражэньня астаюцца бяз зьмены — іце—ыце: сядзіце, пасьпіце, крычыце, згарыце.
Дзеясловы І-га спражэньня маюць канчаткі — яце—аце (пасьля зацьвярдзелых зычных, як і не пад націскамі): несяце, печаце, бераце (бач. прав. 42, А, 1).
ЗАДАЧКА 35-ая. Сьпісаць і, заместа рысак, паставіць патрэбныя літары: а, я, і, ы, е.
Два вякі жыць ня будз—м. Зна—мся дома — знаймася і ў людзях. Калі не нажн—м, то і не назьбіра—м. Калі не намалоц—м, то і не накалоц—м. Не ўрадзіў мак — перабудз—м і так. Пераначу—м — болей пачу—м. Прышло махам — і пойдз— прахам. Праглынутага ня выплюн—ш, а выплюнутага не падым—ш. Тады пабач—м, як заплач—м. Сядз—м на калодзе, пагавор—м а прыгодзе. Гавор—це, гамоніце, а ня веда—це, дзе звон—ць. Што пасе—це, то і сажн—це. Што вы нес—це? Мы няс—м жыта на продаж. Калі гаспадар у карчме скач—, то гаспадарка ў дварэ плач—. Калі ма—ш грошы, ня будз—ш хадзіць босы. Калі матка сына балу—, пятлю яму гату—. Тады хіба перастане, калі ўся сарока бела стан—. Ласка — не каляска: сеўшы не паедз—ш. Ма—ш статак — мусіш мець і ўпадак. Матка — не граматка: за злотку ня куп—ш.
Правіла 46. Дзеясловы з зваротным займеньнікам ся:
1) Некаторыя дзеясловы зьліваюцца з зваротным займеньнікам ся: мыюся, сьмяюся; мыешся, сьмяешся, чэшашся; мыемся, сьмяёмся, чэшамся і г. д.
Пры спражэньні займеньнік беспасярэдна далучаецца да дзеяслова: бярэшся, робішся, бяромся, робімся, берацеся, робіцеся.
2) Толькі ў 3-яй асобе адзіночн. і множн. ліку і ў неазначальнай форме канчатак цься дае ў вымове і на пісьме цца: ён мыецца, чэшацца, хваліцца, сушыцца, варыцца; яны мыюцца, чэшуцца, хваляцца, сушацца, варацца, заместа: „мыецься, чэшацься, сушыцься, варыцься“ і г. д.
Але калі перад ца стаіць зычны, то пішацца адно ц: здасца, ад’есца.
Практыкаваньне 56. Ня ўсё тое збываецца, на што чалавек спадзяваецца. За мухай не зганяешся з абухам. Калі станеш трэсца, то і хлеб лепей есца. Калі вядзецца, то і на шчэпку прадзецца. З роспачы і ў агонь кінешся. Ня хочацца, дык і няможацца. Калі топішся, то і за брытву хопішся. Язык Кіева дапытаецца. З кім спазнаешся, такім сам станешся. Не баішся ківа, пабаішся кія. Хто ня ўмее, той заўсёды мыляецца. І на мулкім высьпішся, калі спаць хочацца. Проці вады ня сплывешся. Пытаючы, дапытаешся. Пазычаны хлеб еж ды аглядайся. Санлівага не дабудзішся, а лянівага не дашлешся. Ехаўшы бачком, ні з кім не зачэпішся. Век жывеш, век вучышся. Што ў лесе родзіцца — у дварэ згодзіцца. Льлецца Нёман паміж гораў, сьветлы, чысты, як раса. Шум некі ад пушчаў нясецца. Лес туманам заснаваўся. Белаватаю пялёнкай уздымаецца туман над лугамі. Стаіць Грыгор паміж гор, палкаю падпёршыся, шапкаю накрыўшыся. Крыльля ў ветраку круцяцца ад ветру. Поле, луг, лес і гай схаваліся ў цемнаце ночы. Разьвіднелася. Усё прачнулась прад вачыма беднае кабеты. Багаты дзівіцца, чым худак жывіцца. Зялёнаю шырокаю паласою раскінуўся наабапал рэчкі луг. Над старым вялікім садам зьбіралася навальніца. Загарэліся сьцены старое варывенькі. Па ласым кусе я і вады нап’юся.
ЗАДАЧКА 36-ая. Сьпісаць і паставіць цц або ц.
Чуткай душою толькі паслухай — здас—а там гэтакі голас чуваць: „Гэй, ня дзівуйся, мой дружа нядбалы, што я сягоньня так злосна шумлю!“ (Я. Куп.). Увесну лес адзене—а, а ўвосень ня весьць дзе падзене—а. У мор намру—а, а ў вайну налгу—а. У горы нагаруе—а, а ў дабры накрасуе—а. Конь і на чатырох нагах спатыкае—а. Лістам сьцеле—а. На беднага Макара шышкі валя—а. Адны вочы і плачуць, і сьмяю—а. Ад чужога шалу ў галаве круці—а. Пытае—а люты — ці добра абуты? Рассыпае—а драбней маку. Роўны з роўнага цешы—а. Хто ня ўмее, той заўсёды мыляе—а. Што ў лесе родзі—а, тое ў дварэ згодзі—а. Як гукнеш, так і адгукне—а. У голад і нішчымнае смачна ес—а. Ціха на землю спушчае—а ноч. Чуць-чуць дрогне, праліе—а чырвань на усходзе: гэта неба усьміхне—а людзям і прыродзе (Я. Кол.). Вецер злосна ў хату рве—а, ў полі стогнам аддае—а.
Правіла 47. Формы загаднага ладу.
1) Калі дзеяслоў загаднага ладу ў 2-ой асобе адзіночнага ліку мае на канцы ь (будзь, кінь, пасунься), то ь астаецца і ў 1-ай і 2-ой асобе множнага ліку: будзьма, кіньма, пасуньмася; будзьце, кіньце, пасуньцеся.
У праціўным разе ь ніколі ня пішацца: рэж — рэжце, кліч — клічце, прамоў — прамоўце, саромся — саромцеся.
2) Канчаткі загаднага ладу 2-ой асобы адзіночнага ліку і—ы ў 1-ай і 2-ой асобе множнага ліку, пераходзяць у е—э: ідзі — ідзем, ідзеце; нясі — нясем, нясеце; пячы — пячэм, пячэце; бяры — бярэм, бярэце.
ЗАДАЧКА 37-ая. Сьпісаць і паставіць, дзе трэба, літары: ь, е, э.
Ня трац—це марна часу! П—це, да часу ня трэце. Плачце вочы, хоць павылаз—це: бачылі, што куплялі! Пі горкае, еж кіслае: і памрэш — ня згніеш. П—це горкае, еж—це кіслае: і памр—це — не згні—це. Падступ—ц—ся бліжэй — паклан—ц—ся ніжэй! Пазычаны хлеб еж ды аглядайся. Кін—це стрэльбу і вуду, і я ў вас буду. Прысядз— — госьць будзеш! Цёсачка, цёсачка, а потым — стой, воўк цябе рэж! Што сабе ня міла, таго і другому ня зыч—це. Сядз—ма мы паабедайма, паабедаўшы, пагавор—ма! (п.). Б—це, б—це біты камень, агню даставайце, маладую застрыгайце! (п.). Не каж—це, шэры гусі, што я тут гарую, а скаж—це, шэры гусі, што я тут паную. (п.).