Беларускі правапіс (1943)/II/А/5
| ← § 4. Правапіс прыметнікаў | § 5. Правапіс лічбоўнікаў Падручнік Аўтар: Антон Лёсік 1943 год |
§ 6. Правапіс займеньнікаў → |
Прапануем да спампаваньня!
§ 5. Правапіс лічбоўнікаў
Правіла 61. Лічбоўнікі падлягаюць правілам аканьня, напр.: сем — сямі, шэсьць — шасьці, дзе́вяць — дзявя́ты, дзе́сяць — дзяся́ты, сямна́ццаць, васямна́ццаць, а таксама: шасьцёра, сямёра, васьмёра, шасьцёх, шасьцём, шасьцьма́, сямі, сямёх, сямём і паўсяма.
Складаныя лічбоўнікі са словам «сот» у другой частцы, як колькасныя, гэтак і парадкавыя, маюць націск на кожнай складанай частцы і таму пішуцца з захаваньнем о, э, е: шэ́сьцьсо́т, се́мсо́т, во́семсо́т, дзе́вяцьсо́т; шэ́сьцьсо́ты, се́мсо́ты, во́семсо́ты, дзе́вяцьсо́ты.
Правіла 62. У складаных лічбоўніках: пяцьдзяся́т, шэ́сьцьдзесят, дзе́вяцьдзесят, пя́цьсо́т, шэ́сьцьсо́т, дзе́вяцьсо́т ь пішацца пасьля ц паміж словамі.
У лічэбніках: сем, восем, се́мдзесят, во́семдзесят, семсо́т, восемсо́т, як і заўсёды пасьля м, мяккі знак ня пішацца.
Правіла 63. Лічбоўнікі ад адзінаццаці да дваццаці і трыццаць, зложаныя са словам «дзесяць» у форме «дцаць», маюць падвойнае цц: гл. прав. 28, а.
Правіла 64. Ускосныя склоны лічбоўнікаў два, дзьве маюць формы з о (ё) або у (ю) перад канчаткам, напр.:
| ||||||||||||||||||||||||||||
А таксама: двохсот і двухсот, двомстам і двумстам, двомастамі і двумастамі, аб двохстах і двухстах.
- УВАГА. Як два, дзьве скланяюцца абодва, абедзьве: абодвух, абедзьвюх, абодвум, абедзьвюм і г. д.
Правіла 65. Лічбоўнікі ад пяці і да трыццаці звычайна скланяюцца паводля узору лічбоўніка чатыры: Н. пяць, Р. В. і М. пяцёх, Д. пяцём, Т. пяцьма. Але калі яны дапасуюцца да прадметнікаў, якія не абазначаюць асобы, чалавека, дык у Р. і М. склонах звычайна ужываецца архаічная форма на -і, падобная да формы скланеньня прадметніка «косьць», прыкл. пяцёх братоў, але пяці кніг, коняй; пяцём братом, пяці кнігам, коням; пяцьма братамі, кнігамі, коньмі, аб пяцёх братох, але аб пяці кнігах, конях і г. д.
2) Пачынаючы ад пяцьдзясят і да дзевяцьдзесят лічбоўнікі зусім не зьмяняюцца: «з усімі пяцьдзясят людзьмі», «з усіх дзевяцьдзесят снапоў» і г. д.
3) Складаныя лічбоўнікі 200, 300, 400 і далейшыя таксама часьцей зусім не зьмяняюцца.
Правіла 66. Лічбоўнікі парадкавыя сваёю формаю падобныя да прыметнікаў і таму усе іхныя склонавыя канчаткі аднолькавыя з канчаткамі прыметнікаў, прыкл.: першы, трэйці (дзень), першая, трэйцяя (нядзеля), першае, трэйцяе (месца), першага, трэйцяга (дня), першае (й), трэйцяе (й) нядзелі, першаму, трэйцяму (дню), першай, трэйцяй (нядзелі), першым трэйцім (днём), першаю (й), трэйцяю (й) нядзеляю (й) і г. д.
Так скланяецца лічбоўнік адзін, адна, адно, прыкл.: аднаго, аднае і аднэй, аднаму, аднэй, адным, аднэй, адны, адных, адным, аднымі, аб адных.