Збор твораў (Купала, 1925—1932)/VI/II/Гутарка аб кепскай гаспадыні

Гутарка аб кепскім гаспадары Гутарка аб кепскай гаспадыні
Верш
Аўтар: Янка Купала
1932 год
І што я ёй зрабіў такое?
Іншыя публікацыі гэтага твора: Гутарка аб кепскай гаспадыні.

Спампаваць тэкст у фармаце EPUB Спампаваць тэкст у фармаце RTF Спампаваць тэкст у фармаце PDF Прапануем да спампаваньня!




ГУТАРКА АБ КЕПСКАЙ ГАСПАДЫНІ

З кепскай гаспадыняй
Кепска жыць, вядома, —
Ані з ёю ў людзі,
Ані з ёю дома.

Ня жыцьцё, а мука,
Хоць скачы ты жабай,
Калі ды ня ўдасца
Табе твая баба.

Чалавек спакойны
Я па сваім складу,
Але-ж ня стрываеш,
Як няма дзе ладу.

Нават пабажуся,
Што ў ніякім чыне,
Не крану і пальцам
Добрай гаспадыні.

Але ўжо аб кепскай
Аніяк ня змоўчу,
Хоць мо‘ і дастану —
Ў вочы, ці за вочы.

Вось яна ў хаце,
Гаспадыня наша,
Выглядам, хадзьбою
Нават пеўня страша,

Як зірнуць, здаецца,
Ня брыдкая з твару, —
І той стан, як трэба,
І ў грудзях шмат жару.

Але як там далей.
Так і гэтак глянеш, —
Нікне ўся павабнасьць,
Любіць перастанеш.

Вось пачнем мы зьнізу,
Па сваёй прастоце, —
Ногі за калена
У гразі, ў балоце.

А калі абута,
Каб ня секлі блохі,
З лытак без падвязак
Зьехалі панчохі.

Перад у спадніцы
Ўвесь зафлюндран з долу,
Цыцалямі з заду
Цягнуцца брынзолы.

Чуць ліпіць на целе
З вузлоў паясьніца,
Ажно кожнай хвілі,
Валіцца спадніца.

А кафтан надзене
Плямы ад заціркі,
Дзіркі ў кожным локці
І на грудзёх дзіркі.

Гэтак і кашулю
Бачыш ты адкрыта
І яна ўся ў дзірках
Ды дзён сто ня мыта,

Валасы страхою,
Ў валасох, як маку…
Век, знаць, не часаны,
Косаў ані знаку,

Глянь цяпер у хату
Гэтай гаспадыні,
Хто жыве — ня ўцяміш —
Ці людзі, ці сьвіньні.

Па куткох і столі
Павуціньня густа,
Гразі на падлозе —
Ў паўаршына луста.

Зьбіта, як стог сена,
Ў качарэжнік сьмецьце, —
Вон ня выкідана
Мабыць з таголецьця.

Пад нагамі венік,
Чапяла ў запеччы,
За парогам вілкі,
А ўсё недарэчы.

Кіснуць не памыты
Ў лыжачніку лыжкі,
Дзе папала — у нелад
Саганы і міскі.

На стале абрус той,
Як у бот ануча,
Не пасьцель на ложку,
А так — рызаў куча.

А пад ложкам важна
Хлеў цялё зрабіла,
Парасяты тут-жа, —
Проста глянуць міла.

Пад сталом скавыча,
Як-бы чаго плакаў.
З апараным бокам
Галодны сабака.

З перабітым задам
Кот начыньне ліжа,
Побач з ім і певень
Хлеб у дзюбу ніжа.

Дзеці пустапасам
Лазяць сабе самі,
Па вушы ў балоце,
З голымі пупамі.

Пад паўдня ўстала
Гэта гаспадыня,
Працірае вочы,
А сон і ня гіне.

Засланку адклала,
Пашчапала смолку,
Дроваў за чалесьнік
Кінула бяз толку.

Неяк падпаліла
У печы гэтак дровы,
Аж паплыў на хату
Пах смалы яловай.

Гаршкі паўстаўляла
І так варыць, варыць;
Каб хаця ўдалося, —
Ціха, сонна марыць.

Але як заўсёды,
Ня судзіла доля:
Як чэмер — капуста,
Зацірка — бяз солі.

Прыцягнула дзежку
З рошчынай на лаву, —
Ўкісла ці ня ўкісла —
Не яе тут справа.

Рук не закасаўшы,
Нават не памыўшы,
Месіць цеста, месіць,
А пот льле, як з мышы.

Потым гэта цеста
З вялікай бядою
Пасадзіла ў печку —
Сядзі на здароўе!

У каго закалец
Усяго на палец
Па яе-ж законе —
На ўсе дзьве далоні.

А пайшла карову
Падаіць да хлева,
Вымя не памыла,
Досіць права-лева.

Цягне цыцку, цягне,
Малако пурыцца —
Болей за даёнку,
Або на спадніцу.

Потым сабе села
З прасьніцай на зэдлі, —
Што пацягне нітку —
Рвецца ад кудзелі.

Так і гэтак тыцне
Ды кляне уголас,
Нітка-ж то як палец.
То цяней за волас.

Спрала, насукала
Пачынак за тыдзень,
Дый той змарнаваўся:
Зблытаў, мабыць, злыдзень.

Але-ж нейк за зімку
Са сьцяну напрала, —
Кужаль ды на зрэб‘е
Перамеркавала.

Удалося з часам
І паставіць кросны;
З пядзю за дзень вытчэ,
А болей дык млосна.

Выткаўшы, бяліла,
Але так на сьціркі,
Пашто бяліць надта,
І так будуць дзіркі.

Ну, а пойдзе ў грады, —
Поліць, як з пахмельля:
Вырве бурак, моркву,
А пакіне зельле.

У жніво таксама
Ўсё йдзе не па мысьлі,
Як-бы падстаўляе
Хто нагу сумысьле.

Чуць сярпом ківае,
Праклінае гоні,
Вышай за калена
Вырасла іржоньне.

А сноп калі зьвяжа —
Як пабэрсаў нехта:
Ніяк не згадаеш,
Дзе камель, дзе верх той.

Гэтак яна ў працы,
Гэтак яна ў хаце,
З языком затое
Не раўня, нам браце.

Ой, на гэту справу
Ня гультай, ня зломак,
І прыйсьці да слова
Век ня дасьць нікому.

А як створыць плёткі, —
Ўсіх пасварыць зводна:
З роднай жонкай — мужа,
Брата — з сястрой роднай.
...........
Гэткіх гаспадыняў
Няма ў Беларусі,
Дык даруйце, цёткі,
Што крыху пахлусіў.

Ліпень 1926 г.
Менск