Прынц і жабрак (Твэн/Краўцоў)/Канчатак. Справядлівасьць і награда

← Разьдзел XXXIII

Прынц і жабрак Канчатак. Справядлівасьць і награда Аўтар: Марк Твэн Крыніца: http://knihi.com/Mark_Tven/Prync_i_zabrak.html

Прапануем да спампаваньня!

Калі справа выясьнілася і Гью прызнаўся, дык аказалася, што Эдыта адмовілася ад Майльса, ў той памятны дзень, з прычыны яго загаду, які ў дадатак быў падмацованы пагрозаю забіць яе, калі яна ўздумае не паслухаць. Бедная жанчына адказала: «Забі, жыцьцё маё нічога для мяне ня варта!» Тады муж пастанавіў, што пашкадуе яе, але заб’е Майльса! Справа набірала іншага кірунку — яна здалася і датрымала слова.

Гью не падпаў пад прасьледаваньне за свае праступленьні і за прысвоеньне чужое маемасьці й тытулу, таму што жонка і брат — абое адмовліся даваць проці яго паказаньні — хоць-жа жонка і ня была-б дапушчана, калі-б навет хацела. Гью прымушаны быў пакінуць Эдыту і выехаць на контынэнт, дзе ён хутка памёр, а граф Кэнцкі ажаніўся з удавою. Вялікі баль быў у Гэндонскай вёсцы, калі маладыя першы раз наведаліся ў свой замак.

Аб бацьку Тома Канці ніхто нічога ня чуў, — ён як у вадзе згінуў.

Кароль загадаў знайсьці фэрмэра, якога закляймілі ды прадалі ў няволю, змусіў яго пакінуць зладзейскую шайку ды зноў пачаць чэснае, працоўнае жыцьцё.

Ён звольніў старога законазнаўцу з вастрогу і зьняў штраф, прыстроіў дачок абедзьвюх жанчын-баптыстак, спаленых на агні, а таксама загадаў строга пакараць вурадніка, з ласкі якога Гэндон быў біты бізунамі.

Ён выратаваў ад шыбеніцы хлопчыка, прысвоіўшага чужога сакала, і жанчыну, ўкраўшую рэшту матар’ялу ў ткача; але яму не ўдалося выратаваць чалавека, засуджанага за паляваньне на аленя ў каралеўскім лесе — памілаваньне прышло вельмі позна.

Ён выказаў сваю монаршую ласку судзьдзі, пашкадаваўшаму яго, калі над ім вісела абвінавачаньне ў кражы парасяці, і яму прыемна было бачыць, як судзьдзя падняўся ў грамадзкай опініі, дасягнуў высокага палажэньня й чэсьці.

Да канца жыцьця кароль ахвотна спамінаў і расказваў гісторыю сваіх прыгодаў, з тае самае мінуты, як вартаўнік адпіхнуў яго ад брамы палацу, да тае памятнае ночы, калі ён, паціху ўмяшаўшыся ў натаўп рабочых, прайшоў у абацтва, схаваўся ў дамавіне Спаведніка і заснуў гэткім сном, што ледзь быў не прапусьціў самога абраду каранацыі. Ён цьвярдзіў, што памятка аб гэтых каштоўных лекцыях паслужыла на карысьць яму й дзеля дабра народу, і што пакуль будзе жывы, ён не пакіне паўтараць сумнага расказу, каб ня даць памізарнець абразом перажытага, ня даць вычарпацца спачуцьцю да ўсіх няшчасных і ганімых.

Майльса Гэндона і Тома Канці любіў кароль у працягу яго кароткага панаваньня; яны шчыра аплаквалі яго сьмерць. Добры граф Кэнцкі быў надта мудры, каб злаўжываць свайго асаблівага прывілею: ён толькі двойчы скарыстаўся ім: пры ўсходзе на пасад каралевы Марыі і пасьля — каралевы Ажбеты, а адзін з яго патомкаў — пры каранацыі Якуба І. Прайшло каля чэцьверці сталецьця, аб прывілеі графоў Кэнцкіх пасьпелі запомніць, і калі адзін з іх здумаў сесьці ў прысутнасьці Каруся І і двара, з мэтаю падтрымаць сваё насьледнае права, дык падняўся цэлы перапалох. Але справа хутка выясьнілася і прывілей быў пацьверджаны. Апошні з графоў гэтае лініі загінуў падчас міжусобнае вайны, ваюючы за караля, і з ім скончыўся дзівачны прывілей.

Том Канці дажыў да глыбокае старасьці, гэта быў прыгожы, белы саўсім старык, пачэснае, дабрадушнае павярхоўнасьці. Праз усё жыцьцё ён карыстаўся пашанаю; яго арыгінальны, што ў вочы ўсім кідаўся, касьцюм напамінаў усім пра тое, што ён калісьці быў у палажэньні караля. Дзе-б ён ні зьяўляўся, натаўп расхіляўся. «Шапкі далоў — гэта каралеўскі выхаванец!» — чулася зусюль. І яго віталі, а ён адказваў ласкаваю усьмешкаю; ўсе даражылі гэткаю ўвагаю, таму што ведалі пра пачэснае мінулае гэтага чалавека.

Але! кароль Адварды VI нядоўга панаваў, але затое дастойна і слаўна. Няраз здаралася, што калі хто-нібудзь з важных прыдворных вураднікаў ці які-нібудзь раззалочаны дварцовы слуга выступаў проці мягкасьці караля і даказваў, што закон, які ён хоча зрабіць лягчэйшым, і без таго зьяўляецца міласэрным ды зусім ня робіць пакараным ніякіх мукаў, — тады малады кароль

утарапляў на свайго парадчыка свае вялікія, уплывовыя, жаласьлівыя вочы і адказваў:

— Што ты ведаеш аб цярпеньнях і прыгнятаньнях? Я і мой нярод ведае, што гэга значыць, толькі ня ты.

Панаваньне Адвардага VI было літасьцівым панаваньнем, як на тыя жорсткія часы.

Дык не забывайма гэтага цяпер, калі мы расстаёмся з ім, і вечна памінайма яго дабром.